Ngày nay, sách và các hoạt động nghệ thuật là những yếu tố quan trọng góp phần phát triển tư duy, sáng tạo và khả năng hội nhập. Tuy nhiên, tại một số vùng kinh tế khó khăn của Việt Nam, trẻ em vẫn thiếu cơ hội tiếp cận với nguồn tài nguyên này, do điều kiện kinh tế, địa lý và hạn chế về cơ sở vật chất.
Hệ thống thư viện công cộng chưa thực sự phổ biến ở những khu vực khó khăn, trong khi các loại hình nghệ thuật chưa được đưa vào chương trình giáo dục một cách thực sự phổ biến.
Dự án Thư Viện Ước Mơ được khởi xướng từ năm 2014 với sứ mệnh mang tri thức cho trẻ em ở những vùng kinh tế còn khó khăn tại Việt Nam. Với tầm nhìn dài hạn, dự án đặt mục tiêu xây dựng một hệ thống thư viện để các em nhỏ có cơ hội tiếp cận với sách và kiến thức bổ ích, từ đó phát triển tư duy, khám phá thế giới, và chuẩn bị hành trang để trở thành những công dân toàn cầu trong tương lai.
Mỗi thư viện không chỉ là nơi các em có thể đọc sách mà còn là không gian để các em học tập, khám phá và phát triển kỹ năng sáng tạo thông qua các hoạt động nghệ thuật. Dự án tập trung xây dựng những thư viện tại các khu vực còn thiếu thốn tài nguyên giáo dục, mang lại cơ hội tiếp cận với sách và tri thức cho những trẻ em vốn không có đủ điều kiện và đặc biệt là tính cần thiết của thư viện đối với trường (niềm khát khao có thư viện từ thầy cô giáo, sự trách nhiệm, cam kết vận hành tốt để tận dụng tốt thư viện đem đến tương lai tốt đẹp cho các em).
Trong quá trình xây dựng và hoạt động, Thư Viện Ước Mơ đối diện với những thách thức về tài chính và cơ sở hạ tầng, hay vấn đề thay đổi nhận thức và tạo ra ảnh hưởng lâu dài cho cộng đồng.
Thư Viện Ước Mơ mong muốn thay đổi cách nhìn nhận của các em về sách và việc đọc, đồng thời góp phần xây dựng văn hóa đọc trong cộng đồng, giúp các em nhận ra tầm quan trọng của việc học tập suốt đời.
Với mô hình thư viện chuẩn hóa, các em không chỉ được tiếp cận với những cuốn sách hay mà còn được học tập trong một không gian thân thiện, kích thích sáng tạo và tư duy. Thư Viện Ước Mơ đã tạo nên một môi trường học tập lành mạnh, nơi trẻ em có thể tự do học hỏi, chia sẻ và phát triển bản thân.
Cam kết đồng hành ít nhất 5 năm với mỗi thư viện
Sáng kiến Thư Viện Ước Mơ là một mô hình thư viện đặc biệt, tập trung vào đối tượng chính là các học sinh cấp 1 – những em nhỏ như những tờ giấy trắng, với khả năng sáng tạo và tư duy phát triển vô hạn.
Giai đoạn đầu đời này rất quan trọng, vì đây là thời điểm trẻ em dễ tiếp thu tri thức và khai phóng tiềm năng sáng tạo mạnh mẽ nhất. Mô hình thư viện hướng tới việc tạo ra một môi trường học tập và sáng tạo toàn diện, nơi các em không chỉ đọc sách mà còn khám phá những loại hình nghệ thuật đa dạng, từ đó hình thành tư duy sáng tạo phong phú.
Đặc biệt, là lời cam kết đồng hành trong ít nhất 5 năm của dự án với mỗi trường tài trợ, đảm bảo rằng thư viện không chỉ là một sáng kiến ngắn hạn mà là một phần trong kế hoạch phát triển dài hạn của nhà trường.
Sau thời gian đồng hành, trường sẽ đảm nhận việc quản trị và duy trì hoạt động thư viện, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững. Hơn nữa, trường học tham gia cần có đối ứng 30% trong việc triển khai mô hình thư viện, cho thấy sự cam kết và trách nhiệm trong việc đầu tư cho tri thức và sự phát triển của học sinh.
Không gian, tiêu chí chọn sách được chuẩn hóa
Không gian thư viện được chuẩn hóa thành một mô hình tối ưu, với các yếu tố như bàn ghế, màu sắc và hệ thống sách được sắp xếp khoa học, phù hợp với nhu cầu học tập và phát triển tư duy của trẻ.
Hàng năm, thư viện sẽ cập nhật và bổ sung sách mới để duy trì sự hấp dẫn và liên tục kích thích sự hứng thú của các em với việc đọc và khám phá.
Việc đổi mới và làm mới đầu sách đóng vai trò quan trọng, không chỉ giúp các em luôn có nguồn tri thức phong phú mà còn giữ cho không gian thư viện luôn tươi mới và hấp dẫn.
Kỹ lưỡng trong khâu chọn sách để các em học sinh tiếp cận được những trang sách hay, thông tin đúng. Dự án đặt ra những tiêu chí cụ thể với các loại sách được đưa vào thư viện, như: Có từ 2 câu trở lên/trang sách; Sách có ngôn từ mang tính xây dựng; Hình ảnh đa dạng, tích cực; Kiến thức đúng; Sách phải chứa nội dung/thông điệp nào đó…
Những tiêu chí về các loại sách không đưa vào thư viện cũng được đưa ra, như các sách viết sai chính tả, ngôn từ tục tĩu, ngôn từ mang tính/định hướng tới hành động cực đoan/gây hại; Hình ảnh bạo lực, phản cảm; Sách khoa học sai về mặt kiến thức…
Hiện nay, Thư Viện Ước Mơ quy tập đầu sách ở nhiều lĩnh vực, gồm: Sách khoa học, sách nghệ thuật, sách bách khoa toàn thư địa lý, sách thiên văn, sách sinh vật, sách lịch sử, truyện tranh, sách về danh nhân, sách đạo đức, sách văn học, sách hướng dẫn kỹ năng, sách hướng nghiệp…
Mục tiêu khơi dậy đam mê học hỏi
Tầm nhìn của Thư Viện Ước Mơ là "Gieo mầm tri thức - Kiến tạo tương lai cho thế hệ trẻ Việt Nam."
Dự án không chỉ dừng lại ở việc cung cấp sách và không gian học tập, mà còn hướng đến việc khơi dậy niềm đam mê học hỏi, sáng tạo và nghệ thuật trong mỗi trẻ em. Đây là nền tảng quan trọng giúp các em phát triển toàn diện và vững vàng bước vào tương lai, trở thành những công dân có tri thức và năng lực hội nhập quốc tế.
Mục tiêu của dự án được chia thành các giai đoạn cụ thể:
+ Giai đoạn 1: Dự án 1000 thư viện trong giai đoạn 2020-2030 tại trường tiểu học tại 63 tỉnh thành Việt Nam, nhằm xây dựng thói quen tự học thông qua việc đọc sách cho học sinh.
+ Giai đoạn 2: Dự án Thư viện điện tử trong giai đoạn 2025-2035 tại trường tiểu học, trung học cơ sở, trung học phổ thông trên cả nước.
+ Giai đoạn 3 Thư viện nghệ thuật: ứng dụng công nghệ để Dự án Thư viện ước mơ thành nền tảng đào tạo trực tuyến các kỹ năng mềm, các môn nghệ thuật, cũng như đào tạo chuyên sâu nghiệp vụ, với vai trò như một người bạn đồng hành, dẫn dắt thế hệ tương lai hội nhập thế giới.
10 năm, 275 thư viện, hiện diện ở 35 tỉnh thành
Sau 10 năm phát triển, dự án đã không ngừng mở rộng, từng bước tiến gần hơn tới mục tiêu xây dựng một tương lai tươi sáng hơn cho trẻ em Việt Nam, đặc biệt là những em nhỏ ở vùng sâu vùng xa.
Chi phí xây dựng 1 Thư Viện Ước Mơ là 100 triệu đồng. Cho đến thời điểm hiện tại dự án đã xây dựng được 275 Thư Viện tương ứng với số tiền 27,5 tỷ đồng, trong đó 269 thư viện đã khai trương và hoạt động. 269 nghìn đầu sách đã được trao tặng.
Nguồn tài trợ dự án chủ yếu đến từ các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân thông qua các nền tảng mạng xã hội.
Tính đến hết tháng 9/2024, dự án đã xây dựng được 275 thư viện ước mơ tại hơn 35 tỉnh thành khắp Việt Nam. Tổng số học sinh tiếp cận được sách và các hoạt động nghệ thuật là hơn 134,500 học sinh (khoảng 450 em/trường tiểu học).
Mỗi tuần, tất cả các trường đều cam kết là một lớp học sẽ vào sử dụng thư viện ít nhất 1 tiết học, có khoảng 5.380 giờ sử dụng thư viện hàng tuần của tất cả các lớp tiểu học ở 275 thư viện.
Tiềm năng nhân rộng mô hình
Mô hình dự án Thư Viện Ước Mơ có triển vọng lớn để nhân rộng trong tương lai, nhờ những yếu tố sau:
Nhu cầu thực tiễn: Tại Việt Nam, rất nhiều khu vực kinh tế khó khăn thiếu thốn các nguồn tài nguyên tri thức và nghệ thuật cho trẻ em. Mô hình thư viện đạt chuẩn có thể đáp ứng nhu cầu này ở nhiều địa phương khác nhau, tạo cơ hội cho hàng triệu trẻ em tiếp cận với giáo dục và nghệ thuật, giúp các em phát triển toàn diện.
Mô hình dễ thích ứng: Thư Viện Ước Mơ là mô hình thư viện kết hợp không gian cộng đồng, không chỉ tập trung vào việc đọc sách mà còn mở rộng về không gian của thư viện đạt chuẩn giúp các em có thể thỏa sức sáng tạo và học tập.
Sự hợp tác và hỗ trợ từ cộng đồng: Mô hình này có thể kêu gọi sự hỗ trợ từ các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân, đặc biệt là những người có tâm huyết với giáo dục và phát triển bền vững. Bằng cách xây dựng các đối tác chiến lược, mô hình có thể mở rộng nhanh chóng và lan tỏa mạnh mẽ.
Khả năng phát triển bền vững: Thư Viện Ước Mơ không chỉ tập trung vào việc cung cấp tài liệu đọc, mà còn tạo ra không gian sáng tạo và học hỏi cho trẻ em. Điều này thúc đẩy sự phát triển lâu dài, khi các thế hệ trẻ lớn lên với tri thức và tư duy sáng tạo sẽ tiếp tục đóng góp vào xã hội.
Trong giai đoạn 2025-2035, Thư Viện Ước Mơ định hướng phát triển thư viện điện tử, mở rộng khả năng tiếp cận tri thức cho trẻ em thông qua các nền tảng trực tuyến. Mục tiêu là cung cấp hàng ngàn đầu sách và tài liệu học tập phong phú, giúp trẻ em từ mọi miền đất nước có thể học hỏi, sáng tạo mà không bị giới hạn bởi khoảng cách địa lý hay điều kiện vật chất. Ứng dụng công nghệ để Dự án Thư viện ước mơ thành nền tảng đào tạo trực tuyến các kỹ năng mềm.
Với những lợi ích thiết thực và khả năng linh hoạt, mô hình Thư Viện Ước Mơ có tiềm năng nhân rộng trên toàn quốc, mang lại sự thay đổi tích cực cho nhiều cộng đồng.
PV
