Theo bác sĩ Chuyên khoa II Nguyễn Thị Diễm Hương (Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM – Cơ sở 3), qua các đợt khám sức khỏe định kỳ cho nhân viên tại nhiều công ty, bác sĩ nhận thấy tỷ lệ phát hiện gan nhiễm mỡ đang ở mức đáng báo động – thậm chí có không ít trường hợp là người trẻ chỉ mới ngoài 20 tuổi.
Thống kê từ Hội Gan Mật Việt Nam cho thấy khoảng 50–60% dân số trưởng thành, tương đương gần 50 triệu người Việt Nam, mắc gan nhiễm mỡ. Điều đáng lo ngại là tỷ lệ gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa ở người trẻ đang không ngừng gia tăng.
Bệnh âm thầm nhưng hậu quả nghiêm trọng
Gan nhiễm mỡ là tình trạng tích tụ trên 5% chất béo trong gan, làm ảnh hưởng đến chức năng gan. Bệnh được chia thành hai dạng chính:
- Gan nhiễm mỡ do rượu: Hình thành do sử dụng rượu bia thường xuyên, kéo dài.
- Gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa (MAFLD): Thường gặp ở người thừa cân, béo phì, đái tháo đường type 2, hội chứng chuyển hóa (kháng insulin, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu) hoặc do sử dụng một số loại thuốc như amiodarone, diltiazem, tamoxifen, steroid...
Bác sĩ Diễm Hương cho biết: “Gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa (MAFLD) có thể diễn tiến rất nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Khoảng 25% người mắc MAFLD sẽ tiến triển sang viêm gan nhiễm mỡ (NASH), trong đó có đến 50% có thể dẫn đến xơ hóa gan, và từ đó có thể phát triển thành xơ gan, thậm chí là ung thư biểu mô tế bào gan (HCC)”.
Không chỉ ảnh hưởng đến gan, MAFLD còn liên quan chặt chẽ đến sức khỏe tim mạch. Một nghiên cứu đăng tải trên Tạp chí của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (JAHA) cho thấy người mắc NASH có nguy cơ cao bị suy tim.
Ngoài ra, gan đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa cholesterol. Khi chức năng gan bị ảnh hưởng, cholesterol dư thừa sẽ tích tụ tại các cơ quan khác như động mạch, làm tăng nguy cơ xơ vữa và đau tim. Do đó, gan nhiễm mỡ cũng là yếu tố nguy cơ lớn của bệnh lý tim mạch.
Có thể “đảo ngược” gan nhiễm mỡ nếu can thiệp đúng cách
Theo bác sĩ Diễm Hương, người bệnh hoàn toàn có thể ngăn ngừa và thậm chí đảo ngược tình trạng gan nhiễm mỡ nếu điều trị đúng cách, đặc biệt là thay đổi lối sống, sử dụng thuốc theo chỉ định và kiểm soát các bệnh lý đi kèm.
Công thức điều trị gan nhiễm mỡ gồm ba yếu tố chính: Thay đổi lối sống; Sử dụng thuốc (khi cần thiết); Điều trị và kiểm soát các yếu tố nguy cơ chuyển hóa.
1. Thay đổi lối sống
Với những trường hợp gan nhiễm mỡ ở mức độ nhẹ, chỉ cần điều chỉnh chế độ ăn uống và sinh hoạt đúng cách là đã có thể cải thiện đáng kể mà không cần dùng đến thuốc.
- Giảm calo hợp lý: Giảm 20% lượng calo nạp vào mỗi ngày giúp giảm phản ứng viêm trong gan.
- Giảm cân đúng cách: Người thừa cân, béo phì nên giảm 7–10% trọng lượng cơ thể kết hợp tập luyện đều đặn. Lưu ý không ăn kiêng quá mức gây thiếu hụt dinh dưỡng, đặc biệt là protein – dưỡng chất thiết yếu giúp vận chuyển mỡ ra khỏi gan.
- Áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải: Theo bác sĩ Diễm Hương, đây là chế độ ăn rất phù hợp cho người mắc gan nhiễm mỡ. Cụ thể: Nên ăn nhiều: Rau xanh (bông cải xanh, cải xoăn...), trái cây ít đường (táo, cam, dâu...), các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên hạt, cá, hải sản, dầu ô liu, dầu quả bơ; Ăn vừa phải: Thịt gia cầm, trứng, sữa, phô mai, sữa chua; Hạn chế: Thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, trái cây nhiều đường, ngũ cốc tinh chế, dầu tinh luyện; Tránh hoàn toàn: Rượu bia, nước ngọt và các loại đồ uống có đường.
- Tập luyện thể thao thường xuyên: Duy trì từ 150–200 phút mỗi tuần, chia thành 3–5 buổi.
2. Dùng thuốc đúng cách
Trong những trường hợp gan nhiễm mỡ mức độ trung bình đến nặng, nếu việc thay đổi lối sống không đủ hiệu quả, người bệnh có thể được chỉ định dùng thuốc. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc phải có sự hướng dẫn cụ thể của bác sĩ chuyên khoa.
3. Kiểm soát các yếu tố nguy cơ
Ngoài việc điều trị trực tiếp gan nhiễm mỡ, bác sĩ Diễm Hương nhấn mạnh tầm quan trọng của việc kiểm soát các bệnh lý nền như: Rối loạn lipid máu; Đái tháo đường type 2; Tăng huyết áp.
“Việc kiểm soát tốt các bệnh lý đi kèm sẽ giúp quá trình điều trị gan nhiễm mỡ đạt hiệu quả cao hơn”, bác sĩ Diễm Hương khuyến cáo.
Ngọc Minh
