Công nghệ số đang thay đổi thế giới từng ngày, mở ra vô vàn tiện ích: kết nối chỉ trong vài giây, làm việc từ xa, mua sắm không cần bước ra khỏi nhà… Thế nhưng, đằng sau ánh hào quang ấy lại tồn tại những mặt trái âm thầm gặm nhấm sức khỏe tinh thần của chúng ta.
Không ít người đang mắc những “căn bệnh” đặc trưng của kỷ nguyên số mà chính họ cũng không hề nhận ra. Dưới đây là 8 hội chứng tâm lý – hành vi phổ biến nhất, được các chuyên gia cảnh báo.
- Phantom Ringing Syndrome – Hội chứng điện thoại rung ảo
Triệu chứng: Cảm giác điện thoại rung hoặc phát tiếng thông báo… dù thực tế không hề có.
Bạn đang đi trên phố, bỗng cảm nhận “điện thoại rung” trong túi. Bạn vội rút ra… nhưng màn hình hoàn toàn trống trơn. Nghe thì kỳ quặc, nhưng 70% người dùng smartphone thừa nhận từng trải qua, theo Giáo sư Larry Rosen – tác giả cuốn iDisorder.
Các chuyên gia dự báo, khi công nghệ đeo (wearable tech) như kính thông minh, vòng tay thông minh trở nên phổ biến, hội chứng này sẽ mở rộng sang nhiều giác quan khác. Ví dụ, sau thời gian dài dùng Google Glass, bạn có thể “nhìn thấy” một vật không tồn tại.
- Nomophobia – Nỗi sợ thiếu điện thoại
Triệu chứng: Lo lắng, bồn chồn khi không có thiết bị di động bên mình.
Nomophobia (viết tắt từ “No-mobile phobia”) không chỉ là khó chịu nhẹ nhàng. Ở mức độ nặng, người bệnh có thể hoảng loạn, tim đập nhanh, mất khả năng tập trung chỉ vì điện thoại… để quên ở nhà.
Một số trung tâm phục hồi tại Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ đã phải thiết kế liệu trình “cai điện thoại” giống như cai nghiện chất kích thích. Điều này cho thấy sức ảnh hưởng tiêu cực của nó đối với đời sống xã hội và tinh thần.
- Cybersickness – Say… công nghệ
Triệu chứng: Chóng mặt, nôn nao khi tiếp xúc với một giao diện số hoặc môi trường thực tế ảo.
Nhiều người phàn nàn bị choáng váng và buồn nôn sau vài phút sử dụng hiệu ứng parallax và zoom trên các thiết bị smartphone. Hội chứng này không mới, thực tế chúng đã lần đầu được ghi nhận năm 1990 ở những người trải nghiệm mô phỏng thực tế ảo.
Nguyên nhân là não bộ “cảm nhận” chuyển động, nhưng cơ thể thực tế đứng yên, tạo ra cảm giác mất định hướng – giống như say tàu xe.
- Facebook Depression – Trầm cảm mạng xã hội
Triệu chứng: Cảm giác buồn bã, tự ti khi dùng mạng xã hội.
Một nghiên cứu của trường Đại học Michigan, Hoa Kỳ đã khẳng định rằng sự thất vọng, buồn chán ở người trẻ tỉ lệ thuận trực tiếp với khoảng thời gian họ dành ra lang thang trên Facebook. Trong đó một lí do có thể đến từ việc mọi người thường có xu hướng đăng những điều vui vẻ, hoàn hảo lên Facebook do đó người khác có thể sẽ lầm tưởng rằng tất cả mọi người đều dường như có một cuộc sống hạnh phúc, vui vẻ hơn họ.
Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng nói thêm rằng bạn có thể giải quyết được vấn đề trên bằng cách duy trì cân bằng cuộc sống trên mạng xã hội và cuộc sống ngoài đời thực để hiểu hơn và có cái nhìn đúng hơn về những người bạn của mình.
- Internet Addiction Disorder – Nghiện Internet
Triệu chứng: Không thể ngừng online, dù biết có hại cho sức khỏe và công việc.
Dấu hiệu thường gặp: thức khuya lướt web, bỏ bữa, trì hoãn công việc, giảm hiệu suất làm việc và mất tương tác xã hội trực tiếp. Về lâu dài, nó gây suy giảm tự tin, rối loạn giấc ngủ, thậm chí trầm cảm.
- Online Gaming Addiction – Nghiện game online
Triệu chứng: Chơi game trực tuyến nhiều giờ mỗi ngày, bỏ bê các hoạt động khác.
Theo một nghiên cứu năm 2000 được thực hiện bởi chính phủ Hàn Quốc, 8% dân số nước này thuộc độ tuổi từ 9 đến 39 mắc phải một trong hai căn bệnh hoặc là nghiện Internet hoặc là nghiện chơi game online. Tình trạng này nghiêm trọng đến mức họ đã phải cắt kết nối Internet cho đối tượng người dùng dưới 16 tuổi từ nửa đêm đến 6 giờ sáng. Trên thực tế thì rất nhiều các nguồn nghiên cứu đều cho rằng nghiện game là một nhánh nhỏ của nghiện Internet và hậu quả của chúng thì tương tự nhau.
- Cyberchondria – Tự chẩn bệnh online
Triệu chứng: Tin rằng mình mắc bệnh nghiêm trọng chỉ vì đọc thông tin trên mạng.
Ví dụ: bạn bị đau đầu, tra Google và thấy kết quả “u não” ở trang đầu. Thế là bạn sợ hãi đến mất ăn mất ngủ. Nghiên cứu của Microsoft năm 2008 cho thấy việc tự tìm thông tin y tế trên mạng xã hội sẽ dễ dẫn tới lo âu quá mức và tự kết luận sai lầm.
Cơ thể con người là một tập hợp của những bất ngờ và ngẫn nhiên có thể cho chúng ta các trải nghiệm đau, nhức… mỗi ngày. Hầu hết những cảm giác khó chịu đó đều không có gì quá nghiêm trọng và sẽ tự biến mất trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, với một số người, mọi chuyện có thể sẽ thành ra rất khác bởi một nguồn kiến thức y học rộng lớn trôi nổi trên Internet.
- Google Effect – “Lười” ghi nhớ vì đã có Google
Triệu chứng: Giảm khả năng ghi nhớ thông tin vì mặc định “lúc cần sẽ tra lại”.
Lợi thế của Internet là tiếp cận tri thức nhanh, nhưng quá phụ thuộc lại khiến não bộ “lười vận động”. Ví dụ: học sinh không tập trung nghe giảng vì nghĩ “điều này Google sẽ trả lời được”.
Theo Giáo sư Rosen, hiệu ứng Google không hẳn là một điều quá tệ, tuy nhiên, trong một vài trường hợp nhất định nó sẽ mang lại những kết quả tiêu cực. Ví dụ như, một đứa trẻ không chịu nghe giảng trên lớp bởi mặc định cậu cho rằng tất cả những điều đó đều có thể nhờ các công cụ tìm kiếm tìm ra được.
Lời kết
Công nghệ giúp cuộc sống dễ dàng hơn, nhưng nếu không sử dụng tỉnh táo, chúng ta sẽ trả giá bằng sức khỏe tinh thần. Hãy thử thách bản thân bằng việc giảm thời gian online, tăng trải nghiệm ngoài đời thật – để công nghệ là công cụ hỗ trợ, không phải sợi xích vô hình trói buộc chúng ta.
Trang Đào (Tổng hợp)
