Lá gan của con người là một cơ quan kỳ diệu. Mỗi ngày, vai trò của gan là tạo ra mật, chuyển hóa các chất dinh dưỡng từ chế độ ăn uống, làm sạch độc tố ra khỏi máu, phân hủy chất béo, kiểm soát lượng đường trong máu và mức độ hormone, dự trữ sắt và nhiều hơn nữa. Do đó, khi có bệnh gan, người bệnh sẽ có các dấu hiệu hệ thống từ rất sớm và cần được phát hiện kịp thời, điều trị sớm bệnh gan để duy trì trọn vẹn chức năng gan về lâu dài.
Các yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc bệnh gan
Dưới đây là một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan thường gặp phải:
Phơi nhiễm độc tố
Trong khi gan chịu trách nhiệm làm sạch chất độc trong cơ thể ra khỏi máu, việc tiếp xúc quá nhiều với chất độc vẫn có thể gây hại vì vượt quá khả năng đào thải của gan. Độc tố có thể đến từ mọi nguồn phơi nhiễm trong cuộc sống hằng ngày của mỗi người, ngay cả nguồn thực phẩm tiêu thụ. Thực vậy, cần chú ý rửa trái cây và rau quả trước khi chế biến để đảm bảo cơ thể không vô tình tiêu thụ quá mức các chất bảo vệ thực vật, bao gồm cả thuốc trừ sâu.
Các loại thuốc, thực phẩm chức năng không rõ ràng
Không phải tất cả các loại thuốc, thực phẩm chức năng, dù được dán nhãn là “nguồn gốc tự nhiên” hay “thảo dược”, đều có nghĩa là hoàn toàn tốt với cơ thể con người. Trong thực tế, có nhiều loại thảo mộc và chất bổ sung đã có thấy có mối liên quan đến khả năng gây tổn thương gan. Thậm chí, trên một cơ địa đã có bệnh gan, các loại thuốc bổ sung tự ý này nhằm mục đích “bổ gan” có thể càng khiến tổn thương gan thêm nặng nề hơn.
Tiêu thụ quá nhiều rượu
Gan nhiễm mỡ do rượu, gây viêm gan (viêm gan do rượu), cuối cùng để lại sẹo (xơ gan) và thậm chí là ung thư gan là một quá trình bắt đầu với sự tiêu thụ kéo dài ít nhất 4 ly mỗi ngày đối với nam giới và 2 ly đối với phụ nữ. Cho đến khi người bệnh phát hiện thấy xuất hiện các triệu chứng bên ngoài thì lá gan đã thực sự bị tổn thương, không thể sửa chữa và hồi phục được như ban đầu. Tuy nhiên, một điều còn có thể cứu vãn được là nếu ngừng uống rượu bia ở giai đoạn gan nhiễm mỡ thì có thể thấy tình trạng tổn thương tại gan tự hồi phục về gần bình thường.
Mắc chứng rối loạn chuyển hóa
Các thành phần của hội chứng rối loạn chuyển hóa bao gồm béo phì, đái tháo đường hoặc có nồng độ cholesterol cao. Một trong hay cả những tình trạng này có thể gây ra bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, cũng có thể dẫn đến xơ gan và kết cục ung thư gan.
Tiền sử có bệnh gan
Cho dù bản thân hoặc một thành viên trong gia đình đã từng bị bệnh gan, một người vẫn có thể dễ bị các bệnh lý về gan hơn so với dân số chung. Ví dụ, viêm gan B hoặc C và bệnh ứ sắt là những yếu tố nguy cơ gây ung thư gan. Nếu người thân từng mắc bệnh gan di truyền, chẳng hạn như bệnh ứ sắt, bệnh Wilson hoặc thiếu alpha-1-antitrypsin, người bệnh cần chú ý đến các triệu chứng sớm và tích cực tránh các yếu tố có thể gây hại cho gan như uống rượu.
Các dấu hiệu trên gương mặt cảnh báo bệnh gan
- Bệnh vàng da: Vàng da do gan luôn đi kèm với dấu hiệu vàng mắt. Tình trạng này xảy ra khi gan không thể lọc được máu một cách bình thường để đào thải ra bilirubin vào đường mật, một thành phần loại bỏ do tiêu hủy hồng cầu già hằng ngày.
Nếu bị vàng da đột ngột hoặc màu sắc da bỗng trở nên tồi tệ hơn, một xét nghiệm chức năng gan cần được xác định để phát hiện sớm khả năng tổn thương gan mới xảy ra hay có thể đang xấu đi.
- Mặt bị sưng, phù nề: Theo India Times, một trong những dấu hiệu bệnh gan dễ nhận thấy là sưng phù mặt. Bệnh gan tiến triển có thể làm giảm khả năng sản xuất các protein thiết yếu của gan, dẫn đến suy giảm lưu thông máu và cân bằng dịch trong cơ thể. Điều này gây sưng phù mặt, đặc biệt là quanh mắt và má. Tình trạng sưng phù mặt kéo dài cần được bác sĩ thăm khám, đặc biệt nếu xuất hiện mà không có nguyên nhân rõ ràng, chẳng hạn dị ứng hoặc tích nước.
- Cổ trướng: Cổ trướng là tình trạng tích tụ chất lỏng trong ổ bụng. Cơ chế gây ra cổ trướng là do áp suất cao trong gan. Bụng của người bệnh sẽ trở nên lớn dần lên kèm theo cảm giác không thoải mái khi ăn vì luôn cảm thấy no, hơi thở có thể trở nên khó khăn, đặc biệt là khi đang nằm.
Một số bệnh nhân bị xơ gan cổ trướng có thể kèm theo bị suy dinh dưỡng, một phần là do ăn kém hay gan mất khả năng tổng hợp các chất. Hơn nữa, dịch cổ trướng là một yếu tố rất dễ bị nhiễm trùng. Tình trạng nhiễm trùng này là rất nghiêm trọng. Do đó, khi thấy cổ trướng và có các triệu chứng đau bụng, sốt đột ngột, người bệnh cần phải nhập viện ngay.
- Bệnh trứng cá đỏ và mẩn đỏ trên mặt: Theo Healthline, trứng cá đỏ là tình trạng da mạn tính đặc trưng bởi mẩn đỏ mạn tính và sự xuất hiện của các mạch máu nổi rõ trên vùng mặt. Trong một số trường hợp, vấn đề viêm da này cũng có thể dẫn đến sự phát triển của các nốt mụn nhỏ màu đỏ hoặc thậm chí là mụn mủ giống như mụn trứng cá. Mặc dù điều quan trọng cần lưu ý là trứng cá đỏ không chỉ do bệnh gan gây ra, sự biểu hiện của nó, đặc biệt khi đi kèm với các triệu chứng khác như sưng phù mặt hoặc tăng sắc tố da, có thể là dấu hiệu cảnh báo tiềm tàng về các biến chứng gan, trong đó có gan nhiễm mỡ.
- Phát ban quanh miệng do thiếu hụt chất dinh dưỡng: Các bệnh lý gan mạn tính có thể cản trở sự hấp thụ chất dinh dưỡng, bao gồm cả kẽm. Thiếu kẽm thường gặp ở những người mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) và có thể biểu hiện dưới dạng viêm da quanh miệng. Điều này xuất hiện dưới dạng các nốt nhỏ hoặc kích ứng, có thể chứa dịch hoặc đặc. Ngoài ra, tình trạng gan có thể gây ra mụn trứng cá, đặc biệt là mụn xuất hiện dọc theo đường viền hàm dưới. Nguyên nhân là suy giảm chức năng gan dẫn đến mất cân bằng nội tiết tố, khiến độc tố tích tụ trong máu và gây ra mụn trứng cá.
- Quầng thâm dưới mắt: Nếu bạn ngủ đủ giấc nhưng vẫn xuất hiện quầng thâm nghiêm trọng, có thể gan đang gặp vấn đề. Khi gan bị tổn thương, lưu thông máu kém, đặc biệt quanh mắt, dẫn đến quầng thâm. Ngoài ra, gan yếu có thể gây rối loạn nội tiết, khiến quầng thâm mắt trầm trọng hơn.
- Tĩnh mạch mạng nhện: Người có vấn đề về gan có thể bị các đốm đỏ dưới da, trông giống mạng nhện, được gọi là tĩnh mạch mạng nhện, trên má hoặc mũi, hoặc đỏ mặt thành từng mảng và dai dẳng. Tình trạng này là do suy giảm estrogen trong bệnh gan làm tăng lưu lượng máu đến các mạch máu nông, khiến mao mạch này giãn ra, gây tĩnh mạch mạng nhện.
- Vùng da sẫm màu ở nếp gấp cổ: Một trong những dấu hiệu bệnh gan nhiễm mỡ giai đoạn đầu là vùng da sẫm màu ở các nếp gấp cổ, tình trạng được gọi là chứng gai đen (acanthosis nigricans). Điều này xảy ra do tình trạng kháng insulin, biến chứng phổ biến của NAFLD, trong đó cơ thể không thể sử dụng insulin hiệu quả. Nồng độ insulin cao có thể kích thích các tế bào da sản sinh ra nhiều sắc tố hơn, gây ra hiện tượng sẫm màu rõ rệt.
Ngoài những dấu hiệu trên, người mắc bệnh gan có thể gặp phải một số triệu chứng khác như đau ở hạ sườn phải; trướng bụng; màu phân có sự thay đổi; hơi thở có mùi hôi; rối loạn giấc ngủ; xuất hiện vết bầm tím dưới da; cơ thể mệt mỏi;...
Các dấu hiệu cảnh báo bệnh gan thường dễ bị nhầm lẫn với nhiều loại bệnh lý thông thường khác. Nếu bạn chủ quan và bỏ qua có thể khiến bệnh trở nặng hơn, khiến sức khỏe gặp vấn đề đáng lo ngại. Vì vậy, ngay khi bạn nhận thấy mình có bất cứ dấu hiệu bệnh gan nào đáng nghi ngờ thì nên tìm đến các cơ sở y tế uy tín để thăm khám.
Nguyễn Phượng
Theo Vinmec, Healthline, Medlatec
