Vào đầu năm 2023, nhà sản xuất ô tô Volkswagen của Đức đã cử gần 300 nhân viên đến nhà sản xuất pin Gotion của Trung Quốc để tìm hiểu về quá trình sản xuất pin, từ những điều cơ bản về công thức hóa học cho đến lắp ráp một bộ pin hoàn chỉnh.
Các nhân viên của Volkswagen đã tham gia những chuyến tham quan đào tạo như vậy kể từ năm 2021, khi công ty bắt đầu đầu tư vào Gotion và sau này trở thành cổ đông lớn nhất.
Theo một kỹ sư cấp cao của Gotion, việc Volkswagen, một nhà sản xuất ô tô có kinh nghiệm hàng thế kỷ, cần học hỏi từ một nhà sản xuất pin Trung Quốc cho thấy Trung Quốc đang đi đầu trong lĩnh vực năng lượng mới trên toàn thế giới.
Trung Quốc thống trị thị trường
Theo số liệu thống kê do công ty nghiên cứu thị trường SNE Research công bố, trong ba quý đầu năm 2023, mười công ty hàng đầu về pin toàn cầu gồm có: CATL, BYD, LG Energy Solution, Panasonic, SK On, CALB, Samsung SDI, Gotion, EVE, Sunwoda.
Ngoài LG Energy Solution, Panasonic, SK On và Samsung SDI, 6 công ty còn lại đều là công ty Trung Quốc và chiếm 62,9% thị trường pin lithium toàn cầu. Chỉ riêng hai hãng dẫn đầu là CATL và BYD đã chiếm 52,6% thị trường.
Trong một cuộc phỏng vấn với Lianhe Zaobao, Yu Hong, nhà nghiên cứu cấp cao của Viện Đông Á tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết pin Trung Quốc có lợi thế tích lũy về công nghệ, quy mô thị trường và chuỗi công nghiệp mà các nước khác khó có thể vượt qua trong thời gian ngắn.
Pin chiếm 40% giá thành của một chiếc xe điện và lợi thế mà Trung Quốc tạo dựng được với tư cách là quốc gia dẫn đầu trong lĩnh vực pin có liên quan trực tiếp đến việc chính phủ thúc đẩy các phương tiện sử dụng năng lượng mới.
Từ năm 2009, chính phủ Trung Quốc đã thúc đẩy mạnh mẽ các phương tiện sử dụng năng lượng mới, không chỉ trợ cấp trực tiếp cho các nhà sản xuất những phương tiện này mà còn giảm thuế mua hàng, không bị hạn chế mua hoặc sử dụng phương tiện năng lượng mới ở các thành phố hạng nhất và thủ phủ của tỉnh.
Sự tăng trưởng về phương tiện năng lượng mới của Trung Quốc rất nhanh chóng, với 330.000 phương tiện được bán vào năm 2015, lần đầu tiên đứng đầu trên thị trường phương tiện năng lượng mới trên toàn cầu, trực tiếp thúc đẩy nhu cầu về pin.
Chính phủ Trung Quốc một lần nữa tận dụng ưu thế chính sách khi đưa pin vào "danh sách trắng" để nhận trợ cấp của chính phủ.
Chính sách này, được thực hiện trong 4 năm, đã giúp các công ty pin Trung Quốc tránh được sự cạnh tranh trực tiếp với các gã khổng lồ trong ngành ở Nhật Bản và Hàn Quốc, cho phép các phương tiện sử dụng năng lượng mới và pin của Trung Quốc tăng tốc nhanh chóng.
Chuỗi cung ứng và lợi thế về chi phí
Các chuyên gia cũng nhấn mạnh quy mô thị trường và chuỗi cung ứng chín muồi của Trung Quốc là những yếu tố chính hỗ trợ sự phát triển của ngành năng lượng mới một khi các khoản trợ cấp không còn nữa.
"Việc sản xuất và ứng dụng quy mô lớn đã giúp các sản phẩm năng lượng mới nâng cấp công nghệ đồng thời giảm chi phí", ông Yu giải thích.
Xu Guohong, người đứng đầu bộ phận quan hệ nhà đầu tư của Gotion, cho biết: "Ở vùng đồng bằng sông Dương Tử, trong vòng nửa giờ lái xe, sẽ có một cửa hàng cung cấp đủ loại vật dụng, chẳng hạn như vật liệu điện cực dương và âm cần thiết cho pin, màng cách điện, bao bì, v.v. Không chỉ có một hoặc hai mà là rất nhiều cửa hàng".
Sự tập trung trong chuỗi cung ứng đã mang lại lợi thế về chi phí. Theo báo cáo của Bloomberg, các bộ pin của Trung Quốc có giá 127 USD/kWh tính theo dung lượng trung bình, trong khi giá ở Bắc Mỹ và Châu Âu cao hơn lần lượt là 24% và 33%.
Điều này có nghĩa là sử dụng pin do Trung Quốc sản xuất sẽ giảm đáng kể tổng chi phí của một phương tiện sử dụng năng lượng mới.
Thống kê từ công ty nghiên cứu thị trường JATO Dynamics cho thấy một chiếc xe điện trung bình ở Trung Quốc có giá khoảng 32.000 euro (35.039 USD), so với mức trung bình 56.000 euro ở châu Âu.
Bill Russo, cựu giám đốc Chrysler tại Trung Quốc, nói với Financial Times rằng phần còn lại của thế giới "thiếu thốn" pin là do họ ưu tiên vật liệu pin gắn liền với hiệu suất chứ không phải về chi phí, điều mà Trung Quốc ưu tiên. Ông giải thích: "Bằng cách làm cho pin rẻ hơn, Trung Quốc sẽ thắng".
Trung Quốc đã thắng?
Trước sự thống trị của pin xe điện Trung Quốc, các nhà sản xuất nước ngoài vẫn chưa từ bỏ nỗ lực bắt kịp.
Yu cho rằng, mặc dù các nước khác khó bắt kịp và vượt qua Trung Quốc về chuỗi cung ứng, chi phí và quy mô thị trường nhưng họ có thể vượt qua Trung Quốc bằng cách phát triển các lộ trình công nghệ khác.
Hiện tại, pin xe điện có thể được chia thành hai tuyến công nghệ: năng lượng cao hoặc tiết kiệm chi phí.
Sản phẩm phổ biến ở Trung Quốc là loại pin lithium iron phosphate (LFP) tiết kiệm chi phí, chỉ có phạm vi hoạt động lên tới 500 km. Ngành xe điện châu Âu ưa chuộng loại pin lithium-niken mangan coban oxit (NMC) đắt tiền hơn, có phạm vi hoạt động lên tới 700 km.
Tuy nhiên, những loại pin như vậy yêu cầu cả niken và coban, và Trung Quốc phụ thuộc hơn 80% vào việc nhập khẩu cả hai kim loại này từ các nguồn nước ngoài.
Giám đốc nghiên cứu và phát triển (R&D) của một công ty khởi nghiệp về pin xe điện nói với Lianhe Zaobao rằng ngoài việc thiếu nguyên liệu, sự thụ động của các nhà sản xuất pin Trung Quốc trong việc phát triển pin cao cấp còn đến từ nhiều lý do khác.
Thị trường Trung Quốc có tính cạnh tranh cao; sự miễn cưỡng của các nhà sản xuất ô tô trong việc từ bỏ lợi thế về giá; sự phong phú của các trạm sạc xe điện trên khắp đất nước – là những điều cho phép người tiêu dùng Trung Quốc hạ thấp yêu cầu về phạm vi hoạt động.
Ông chỉ ra rằng ở châu Âu và Mỹ, nơi cơ sở hạ tầng sạc vẫn chưa hoàn thiện, người tiêu dùng thích pin xe điện tầm xa hơn. Mặt khác, pin thể rắn cao cấp và pin nhiên liệu hydro mà các nhà sản xuất Nhật Bản và Hàn Quốc đang phát triển có thể trở thành thế hệ pin tiếp theo.
"Vào thời điểm công nghệ của họ đạt độ chín và chi phí giảm xuống, các sản phẩm của Trung Quốc sẽ dễ dàng mất đi lợi thế cạnh tranh", vị này cho biết.
Giám đốc R&D cho rằng với sự cạnh tranh thị trường khốc liệt và cuộc chiến giá cả đang rút cạn sức lực của các doanh nghiệp Trung Quốc, các doanh nghiệp này có nguy cơ thua cuộc khi bối cảnh công nghệ thay đổi vì không thể tập trung vào nghiên cứu và phát triển kỹ thuật.
Ông cũng chỉ ra về hiệu quả chi phí, Trung Quốc hiện không có rào cản công nghệ cao nào mà doanh nghiệp nước ngoài không thể vượt qua.
