Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Psychological Science đã khẳng định: Cách chúng ta tiêu tiền chính là "bản đồ tính cách" được vẽ ra bằng con số. Nói cách khác, bảng sao kê chi tiêu hàng tháng không chỉ thể hiện dòng chảy tiền bạc của một cá nhân, mà còn ngầm phản ánh suy nghĩ, các vấn đề nội tâm và cả những điều được coi là "ưu tiên số 1".
Để chứng minh lời khẳng định này, các nhà khoa học đã phân tích hơn 2 triệu giao dịch chi tiêu từ hơn 2.000 người ở Anh. Kết quả cho thấy:
- Người thích trải nghiệm mới, có lối sống phóng khoáng, cởi mở và tự do thường chi nhiều hơn cho vé máy bay.
- Người hướng ngoại thì tiêu không ít cho các bữa ăn uống, tiệc tùng.
- Người có rối loạn lo âu lại ưu tiên tiết kiệm tiền hơn là chi tiêu cá nhân, cũng không mặn mà với việc đầu tư.
Sau nghiên cứu này, các chuyên gia còn khẳng định một sự thật thú vị khác: Mối tương quan giữa thói quen tiêu tiền và tính cách, không phụ thuộc nhiều vào tuổi tác hay mức thu nhập. Điều này đồng nghĩa với việc nếu thói quen tiêu tiền đã được hình thành, sẽ rất khó để thay đổi trong ngắn hạn.
Từ những dữ liệu này, có một câu hỏi mà các chuyên gia cho rằng mỗi người nên tự vấn bản thân hàng ngày: Mình đang tiêu tiền vì mình, hay tất cả chỉ là hệ quả của việc bị quảng cáo chi phối?
Trên thực tế, các ngân hàng và các ứng dụng tài chính, nhờ vào dữ liệu sao kê khổng lồ, hoàn toàn có thể "đọc vị" hành vi của khách hàng. Họ biết ai dễ bị hấp dẫn bởi khuyến mãi, ai thường bốc đồng mua sắm, ai có thói quen tiết kiệm. Nhờ đó, họ có thể tận dụng để tiếp thị đúng "điểm yếu" của từng cá nhân.
Vậy phải làm sao để sao kê hàng tháng "có lề lối" hơn?
Lời khuyên đầu tiên và cũng là bước cơ bản, đặt nền tảng cho sức khỏe tài chính: Phân loại chi tiêu. Nghe đơn giản, nhưng hầu hết chúng ta thường lười làm. Các chuyên gia cho rằng chỉ cần chia thành 3 nhóm này là đủ cơ sở để theo dõi: Chi tiêu cố định (tiền nhà, điện, nước), chi tiêu thiết yếu (ăn uống, đi lại), và chi tiêu tùy hứng. Khi đã nhìn rõ phần "chi tiêu tùy hứng" chiếm bao nhiêu phần trăm thu nhập, bạn sẽ dễ dàng cân đối chi tiêu hơn.
Thứ hai, phải đặt mục tiêu rõ ràng cho dòng tiền. Ví dụ: 20% thu nhập để tiết kiệm, 10% cho trải nghiệm, 5% cho gia đình hoặc bạn bè. Việc này không chỉ giúp bạn quản lý tiền tốt hơn, mà còn khiến bảng sao kê mỗi tháng trở thành bản kế hoạch sống có chủ đích, thay vì tờ giấy ghi lại những khoản "vung tay quá trán".
Thứ ba, hãy coi sao kê như thể một cuốn nhật ký của sức khỏe tài chính, nghĩa là đừng bỏ qua bất kỳ chi tiết, bất kỳ gạch đầu dòng nào. Một giao dịch trị giá vài chục nghìn tưởng là chẳng thấm vào đâu, nhưng 20 giao dịch như thế trong tháng, câu chuyện lại rất khác.
Cuối cùng, chỉ chi tiêu cho những gì thật sự có ý nghĩa thay vì để quảng cáo, những lời hô hào giảm giá cuốn phăng mất lý trí, để tiền trong ví ngày càng hao hụt.
Khi tập được thói quen lọc chi tiêu như trên, bảng sao kê hàng tháng sẽ không còn là nỗi ám ảnh, mà trở thành một công cụ phản chiếu tính cách và nhắc nhở bạn sống có chủ đích hơn. Nó giống như một tấm gương mà khi soi vào, bạn thấy rõ mình là người kỷ luật hay bốc đồng, thực tế hay mơ mộng, ưu tiên gia đình hay chỉ thích sống cho bản thân.
Bên cạnh đó, cũng có một câu hỏi khá quan trọng khác cần để tâm: Mình có thực sự hạnh phúc với cách dùng tiền hiện tại không? Nếu bạn tiết kiệm quá mức để rồi chẳng dám chi cho những trải nghiệm có ý nghĩa, bạn có thể bỏ lỡ cả tuổi trẻ. Ngược lại, nếu "vung tay" liên tục để rồi chưa hết tháng đã hết tiền, thì sao kê sẽ phơi bày sự bấp bênh mà bạn đang tự tạo cho chính mình.
Ngọc Linh
