Bí ẩn rừng cổ thụ rộng 20ha giữa khu dân cư: Được lập hương ước ai chặt hạ 1 phải trồng 10 cây thay thế

Khu rừng cổ thụ giữa khu dân cư ở Nghệ An

Giữa cánh đồng lúa bao la, ngọn núi Tháp Lĩnh xanh tươi quanh năm. Thật bất ngờ khi nơi đây lại chính là khu rừng lim nguyên sinh cổ thụ đã tồn tại trên một trăm năm. Với vẻ độc đáo và hoang sơ, khu rừng "độc nhất vô nhị" này được giữ gìn vô cùng nghiêm ngặt.

Cụ Mai Huy Định (76 tuổi, người cao tuổi tại làng Đông Thượng) đã chia sẻ với báo Dân Việt về ngọn núi Tháp Lĩnh hùng vĩ: "Dựa vào những tài liệu cũ của làng, vào thời kỳ ban đầu khi những người đi mở cõi đến lập nghiệp, họ phát hiện ra rằng vùng đất này có long mạch rất tốt. Không chỉ có vậy, đất nguyên sinh nơi đây đã có những cây lim nhỏ, thân cây thẳng và cứng cáp cùng một ngọn núi lớn, biểu tượng cho 'đất lành chim đậu', nên tổ tiên đã quyết định chọn nơi đây làm chốn an cư lạc nghiệp."

Từ một vùng đất ban đầu chỉ có một số ít họ tộc và dân cư, giờ đây, xã này đã phát triển với 32 dòng họ và hơn 1,5 vạn người sinh sống xum vầy xung quanh ngọn núi Tháp Lĩnh. Tại chân núi, có các công trình tâm linh như chùa Tháp, đền thờ "Song đồng ngọc nữ", Đình Mõ và Đài tưởng niệm.

Khu rừng nguyên sinh Tháp Lĩnh nằm tại xã Hậu Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An. Với diện tích khoảng 18 hecta, rừng lim xanh Tháp Lĩnh chứa hơn nghìn cây lim xanh có kích cỡ đa dạng. Nơi đây được coi là "lá phổi" xanh và là niềm tự hào của người dân xã Hậu Thành. Không chỉ có cây lim, núi Tháp Lĩnh còn phong phú với các loại cây quý như trai, gụ, trâm, trắc, dạ hương.

Bản hương ước kỳ lạ

Mặc dù rừng cổ thụ nằm ngay trong khu vực dân cư và được bao bọc bởi các con đường giao thông hiện đại như đường nhựa và bê tông, nhưng trong nhiều năm qua không hề có vụ khai thác trái phép nào xảy ra ở đây.

Theo lời kể của người cao niên tại đây, rừng lim Tháp Lĩnh đã tồn tại từ lâu đời. Từ khi họ còn trẻ, họ đã chứng kiến một khu rừng lim rộng lớn, tươi xanh. Đối với cư dân ở xã Hậu Thành, rừng lim Tháp Lĩnh được xem như một di sản tự nhiên vô giá, một "lá phổi xanh" của vùng. Rừng nguyên sinh này từng nhiều cây lim nhỏ, qua sự chăm sóc và bảo vệ, đã phát triển mạnh mẽ và duy trì được đến ngày nay.

Nhờ vậy, dẫu cho lịch sử có nhiều biến động, rừng lim vẫn tồn tại lâu dài, là dấu hiệu của sức sống mãnh liệt và mối quan hệ khăng khít giữa cộng đồng địa phương với thiên nhiên và di sản mà họ đã giữ gìn.

Ban đầu, khu rừng này dưới sự quản lý của chính quyền xã Hậu Thành, tuy nhiên từ năm 2017, quyền quản lý đã được chuyển giao cho cơ quan lâm nghiệp của huyện.

Theo báo Dân Việt, diện tích 13,7/gần 20 hecta đã được cơ quan chuyên môn phân loại là rừng đặc dụng, loại rừng được dùng để bảo tồn đa dạng sinh học nhằm bảo vệ tuyệt đối tránh khai thác trái phép.

Thậm chí để bảo vệ những cây lim, làng đã đặt ra quy định, người nào chặt hạ cây tại núi Tháp Lĩnh sẽ bị phạt và cần phải trồng mới 10 cây thay thế.

Trong cuộc phỏng vấn với tạp chí Người Đưa Tin, ông Nguyễn Hồng Chính, Chủ tịch UBND xã Hậu Thành đã nêu rằng khu rừng lim xanh được coi như "lá phổi xanh" và là niềm tự hào của cộng đồng người dân nơi đây. Điều này có được là do ý thức giữ gìn và bảo vệ rừng của người dân trong xã qua nhiều thế hệ. Mỗi năm, các tổ chức đoàn thể luôn đóng góp công sức vào việc phát quang và dọn dẹp thực bì để ngăn chặn cháy rừng trong mùa hè. Ngoài ra, họ còn tiến hành thu thập hạt giống từ rừng lim để gieo trồng và nhân rộng. Địa phương coi rừng như một tài sản quý giá, là di sản quý báu mà tổ tiên để lại, vì vậy việc bảo vệ rừng được đặt lên hàng đầu.

Theo báo Đại Đoàn Kết, thống kê số liệu từ ngành lâm nghiệp huyện Yên Thành, tính tới năm 2022 đã có hàng ngàn cây lim được nuôi cấy mầm thành công. Các cây này sau đó đã được trồng lại để thay thế cho các cây bị hỏng và lấp đầy các khu vực không có cây trên núi Tháp Lĩnh.

Nhờ vậy, rừng lim mạnh mẽ phát triển. Ở đây có những cây lim có đường kính lớn đến mức hai hoặc ba người ôm không hết, và được ước tính là những cây này đã sống được hơn 300 năm.

Địa điểm lý tưởng cho du lịch sinh thái

Tại cổng vào của khu rừng cổ thụ Tháp Lĩnh còn có một ngôi đền cổ kính được xây dựng từ hàng trăm năm về trước. Đó là Đền Cả thờ thần khai khẩn Nguyễn Đức Chỉ (thời nhà Lê) được nhà vua sắc phong "Công đức huyền trứ Dực Bảo Trung – Hưng Trung – Đẳng Thần". Đền có tuổi đời song hành với đình Mõ, tại làng Đức Hậu. Vào những dịp lễ lớn và Tết, người dân địa phương thường tới đây để thắp hương.

Đình Mõ, khu rừng lim xanh um tùm với những thân cây cổ thụ, và Đền Cả đã trở nên một điểm đến phổ biến trong các chuyến du lịch khi khách tham quan đến Yên Thành. Khi đến Hậu Thành, du khách có cơ hội hòa mình vào không gian của cánh rừng già nhiều năm tuổi và trải nghiệm nét văn hóa tâm linh phong phú tại các di tích quốc gia đặt trong bối cảnh hết sức độc đáo.

Vì thế, xã Hậu Thành đã từng bước kết hợp Đền Cả, nằm dưới tán rừng lim quý, vào kế hoạch phát triển của mình, với hy vọng rằng một ngày không xa, ngôi đền cổ kính hàng trăm năm tuổi này sẽ được phục hồi, tái tạo lại vẻ linh thiêng giữa rừng lim xanh mướt. Điều này sẽ biến nơi đây thành một địa điểm lý tưởng cho du lịch sinh thái, tâm linh, không chỉ giúp bảo tồn cánh rừng nguyên sinh mà còn làm nổi bật giá trị của mảnh đất giàu di sản lịch sử và cách mạng, qua đó thúc đẩy sự phát triển kinh tế cho cộng đồng và địa phương.

Tuy nhiên, chia sẻ với báo Kinh tế và Đô thị, Chủ tịch UBND xã Hậu Thành Nguyễn Hồng Chính cho biết, đền Cả hiện tại đang tọa lạc trong khu vực rừng đặc dụng, và để tái hiện ngôi đền cổ hàng trăm năm, cần phải điều chỉnh quy hoạch một không gian khoảng 6.000 mét vuông phù hợp với kích thước hiện tại của khuôn viên đền, đồng thời tách biệt nó ra khỏi khu vực rừng nguyên sinh, đặc biệt là rừng lim thì không đơn giản. Để thực hiện việc này, các cơ quan quản lý cần xem xét và đánh giá một cách bài bản.

Lim xanh là gì và đặc điểm nhận biết

Tại Việt Nam, lim xanh vào loại gỗ quý, thuộc nhóm II. Lim xanh (danh pháp hai phần: Erythrophleum fordii), là một loài thực vật thuộc phân họ Vang.

Cây gỗ có kích thước lớn, cao có thể vượt quá 30 mét. Thân cây thẳng và tròn, phần gốc cây hơi nở ra và có các bạnh nhỏ. Vỏ cây màu nâu sẫm đặc trưng với nhiều nốt sần màu nâu nhạt, thường bong ra từng mảng lớn hoặc từng vẩy. Phía dưới lớp vỏ ngoài, lớp vỏ trong có màu nâu đỏ.

Cây mọc cô đơn có xu hướng phân cành ở phần thấp của thân, với cành non có màu xanh lục. Lá của cây là loại lá kép lông chim hai lần, mọc cách xen kẽ với 3-4 đôi lá chính. Hoa của cây mọc thành chùm kép, là loại hoa lưỡng tính và khá đều nhau. Quả của cây là loại quả đậu, có hình dạng giống quả xoan thuôn. Hạt của cây phẳng, màu nâu đen và chồng lên nhau, với vỏ hạt rất cứng, còn dây rốn của hạt dày và to ngang bằng hạt.

Cây lim phát triển chậm, thích hợp với điều kiện ánh sáng mạnh nhưng cũng có thể sống trong bóng râm khi còn non. Loại cây này thích hợp với đất sét hoặc đất sét pha có độ sâu màu mỡ, phát triển tốt dưới khí hậu nhiệt đới gió mùa. Cây lim có khả năng tái sinh từ hạt và chồi non hiệu quả.

Loài cây này chủ yếu mọc ở Việt Nam và Trung Quốc. Cây lim không chỉ cung cấp gỗ chất lượng cao mà còn tạo bóng mát và có giá trị trong nghiên cứu khoa học; vỏ của nó chứa tannin, có thể sử dụng trong ngành công nghiệp nhuộm.

Nguyệt Phạm (Tổng hợp)