Sự việc của anh Liu vừa được Cục Nguồn nhân lực và An sinh xã hội Bắc Kinh chọn là một trong những án lệ lao động điển hình năm 2025.
Theo Vnexpress, phán quyết này được ví như "viên thuốc an thần" cho giới văn phòng, xác lập nguyên tắc quan trọng: Tiến bộ công nghệ không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp có quyền sa thải người lao động một cách tùy tiện mà không có sự sắp xếp thỏa đáng.
Ảnh minh họa.
Được biết, Liu gia nhập một công ty công nghệ tại Bắc Kinh từ tháng 7/2009, phụ trách thu thập dữ liệu bản đồ thủ công. Đầu năm 2024, công ty tự động hóa quy trình bằng AI, khiến bộ phận của anh bị giải thể. Tháng 12 cùng năm, doanh nghiệp đơn phương chấm dứt hợp đồng với lý do "tình hình khách quan thay đổi lớn". Không chấp nhận, Liu khiếu nại lên Ủy ban Trọng tài tranh chấp lao động Bắc Kinh.
Tuổi Trẻ dẫn nguồn tin từ trang CCTV, tại phiên xét xử, phía doanh nghiệp lập luận rằng việc trí tuệ nhân tạo thay thế lao động thủ công là biến động khách quan, nằm ngoài dự liệu ban đầu, do đó cho phép công ty đơn phương chấm dứt hợp đồng theo quy định pháp luật. Tuy nhiên Ủy ban Trọng tài không chấp nhận quan điểm này.
Theo phân tích của cơ quan xét xử, khái niệm "tình hình khách quan thay đổi lớn" trong luật lao động thường chỉ các sự kiện mang tính bất khả kháng như thiên tai, chiến tranh hoặc thay đổi chính sách từ phía nhà nước. Trong khi đó, việc đưa AI vào vận hành là quyết định mang tính chủ động, xuất phát từ chiến lược nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.
Cơ quan trọng tài nhấn mạnh, đây là rủi ro quản trị thuộc phạm vi kiểm soát của công ty, không thể coi là yếu tố khách quan để đẩy hệ quả sang phía người lao động. Việc viện dẫn AI như một lý do sa thải, theo phán quyết, thực chất là chuyển chi phí của quá trình nâng cấp công nghệ sang cho nhân viên.
Phán quyết cũng nêu rõ, trong bối cảnh chuyển đổi số và tự động hóa là xu thế tất yếu, doanh nghiệp có nghĩa vụ ưu tiên các giải pháp như đào tạo lại, sắp xếp công việc khác hoặc thương lượng với người lao động, đặc biệt là những nhân sự gắn bó lâu năm. Việc đơn giản hóa thủ tục sa thải bằng lý do "bị AI thay thế" bị đánh giá là hành vi lạm dụng quy định pháp luật.
