Mặc dù những tiến bộ của SMIC và Huawei trong lĩnh vực bán dẫn những năm gần đây rất đáng nể, Christophe Fouquet, Giám đốc điều hành ASML – nhà sản xuất công cụ hàng đầu thế giới – cho rằng các công ty này vẫn đang tụt hậu 10-15 năm so với các gã khổng lồ như Intel, TSMC, và Samsung. Lý do chính nằm ở việc Trung Quốc không thể tiếp cận các công cụ in thạch bản EUV tiên tiến do lệnh cấm vận xuất khẩu của phương Tây.
Theo ông Fouquet, lệnh cấm này đã gây ra tác động rất lớn: "Việc ngăn chặn xuất khẩu công nghệ EUV khiến Trung Quốc tụt hậu 10-15 năm so với phương Tây," ông chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn với NRC.
Công nghệ EUV: Lý do Trung Quốc tụt hậu
EUV (Extreme Ultraviolet) là công nghệ in thạch bản tiên tiến bậc nhất, cho phép sản xuất các chip với mật độ bóng bán dẫn cực cao và hiệu suất vượt trội. ASML, nhà cung cấp duy nhất các công cụ EUV, chưa bao giờ xuất khẩu thiết bị này sang Trung Quốc vì các ràng buộc của Hiệp định Wassenaar. Thậm chí, dù SMIC đã từng đặt mua một máy EUV, ASML không thể giao hàng do lệnh trừng phạt từ chính phủ Mỹ.
Tuy vậy, ASML vẫn cung cấp các công cụ in thạch bản DUV (Deep Ultraviolet) tiên tiến như Twinscan NXT:2000i – đủ khả năng sản xuất chip trên tiến trình 5nm và 7nm. Nhờ đó, SMIC đã sản xuất chip 7nm thế hệ đầu tiên và thứ hai cho Huawei trong những năm gần đây, giúp Huawei và các tập đoàn công nghệ Trung Quốc giảm thiểu tác động từ lệnh cấm vận của Mỹ.
Nhận ra rằng công nghệ EUV sẽ không được cung cấp, Huawei và các đối tác đã bắt tay phát triển hệ sinh thái in thạch bản EUV của riêng mình. Tuy nhiên, đây là một thách thức khổng lồ, bởi ASML và các đối tác đã mất hơn 20 năm từ nền tảng nghiên cứu ban đầu để xây dựng máy móc EUV thương mại.
Dù Trung Quốc có thể không phải phát triển mọi thứ từ đầu nhờ các công nghệ sẵn có từ thập niên 1990, họ vẫn sẽ mất ít nhất 10-15 năm để tạo ra công cụ EUV của riêng mình. Tuy nhiên, khi đó, ngành công nghiệp phương Tây sẽ chuyển sang sử dụng các công cụ High-NA EUV và thậm chí là Hyper-NA EUV tiên tiến hơn.
Ngoài mối lo về EUV, ông Fouquet còn chỉ ra rằng nguy cơ Trung Quốc sao chép công nghệ DUV tiên tiến như Twinscan NXT:2000i trong tương lai gần cũng rất đáng lo ngại. Nếu điều này xảy ra, các công ty Trung Quốc không chỉ giảm phụ thuộc vào ASML mà còn có thể xuất khẩu công cụ này ra thị trường quốc tế, trở thành đối thủ cạnh tranh trực tiếp với ASML.
Hiện tại, chính phủ Mỹ đang gây áp lực buộc ASML ngừng bảo trì và sửa chữa các hệ thống DUV tại Trung Quốc, nhưng chính phủ Hà Lan – nơi ASML đặt trụ sở – chưa chấp nhận yêu cầu này. ASML khẳng định việc duy trì quyền kiểm soát các máy móc tại Trung Quốc là cần thiết để giảm nguy cơ rò rỉ thông tin nhạy cảm.
Trong khi Trung Quốc vẫn là một trong những khách hàng lớn nhất của ASML, với doanh thu hàng tỷ USD từ việc bán các công cụ DUV, câu hỏi đặt ra là điều gì sẽ xảy ra nếu các nhà sản xuất Trung Quốc tự phát triển hoặc sao chép thành công các công cụ này. Dù điều này khó xảy ra ngay lập tức, việc tái tạo các công cụ DUV ít phức tạp hơn có thể chỉ còn là vấn đề thời gian.
Trong bối cảnh căng thẳng công nghệ toàn cầu, ASML và các đối tác đang phải đối mặt với bài toán chiến lược đầy thách thức: vừa duy trì lợi thế công nghệ vừa đối phó với nguy cơ mất thị trường.
Anh Việt
