Hôm 7/1, Donald Trump Jr. đã hạ cánh tại Greenland, hòn đảo Bắc Cực mà cha ông, Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump, bày tỏ mong muốn mạnh mẽ muốn mua lại, bất chấp những tuyên bố cứng rắn từ Greenland rằng hòn đảo này không phải để bán.
Trump Jr. mô tả chuyến đi là "khá vui vẻ" và nói với CNN rằng "là một người đam mê hoạt động ngoài trời, tôi rất háo hức được ghé thăm Greenland vào tuần này".
Nhưng chuyến đi đã làm dấy lên suy đoán về kế hoạch thực sự của Tổng thống đắc cử Donald Trump đối với vùng đất Bắc Cực này.
Khi được hỏi tại một cuộc họp báo hôm 7/1 về việc loại trừ khả năng sử dụng áp lực quân sự hoặc kinh tế để giành được Greenland hay kênh đào Panama, ông Trump trả lời: "Không, tôi không thể đảm bảo với bạn về bất kỳ điều nào trong hai điều đó, nhưng tôi có thể nói điều này: Chúng ta cần chúng vì an ninh kinh tế".
Ông Trump cho biết việc sở hữu Greenland rất quan trọng đối với an ninh Mỹ nhưng các chuyên gia cho biết ông cũng có thể đang để mắt đến những khía cạnh khác của Greenland như kho tài nguyên thiên nhiên của nơi này, bao gồm kim loại đất hiếm, có thể dễ tiếp cận hơn khi biến đổi khí hậu làm tan băng ở vùng lãnh thổ này.
Vị trí địa chính trị độc đáo
Greenland là hòn đảo lớn nhất thế giới và là nơi sinh sống của hơn 56.000 người. Từng là thuộc địa của Đan Mạch và hiện là lãnh thổ tự trị của Đan Mạch, Greenland chiếm một vị trí địa chính trị độc đáo, nằm giữa Mỹ và Châu Âu. Thủ đô Nuuk của đảo nằm gần thành phố New York hơn là thủ đô Copenhagen của Đan Mạch.
Ulrik Pram Gad, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Đan Mạch, cho biết từ lâu nơi này được coi là chìa khóa cho an ninh của Mỹ, đặc biệt nó có thể là "thành trì" đẩy lùi một cuộc tấn công tiềm tàng từ Nga.
Tuyến đường vận chuyển Hành lang Tây Bắc chạy dọc theo bờ biển của hòn đảo này và hòn đảo lại là một phần của vùng Greenland-Iceland-Vương quốc Anh, một khu vực hàng hải chiến lược.
Trump không phải là tổng thống Mỹ đầu tiên đưa ra ý tưởng mua Greenland. Năm 1867, khi Tổng thống Andrew Johnson mua Alaska, ông cũng cân nhắc đến việc mua Greenland. Đến cuối Thế chiến II, chính quyền Harry Truman lại đề nghị trả cho Đan Mạch 100 triệu USD để mua hòn đảo này.
Không có lời đề nghị nào thành hiện thực nhưng theo hiệp ước quốc phòng năm 1951, Mỹ đã có một căn cứ không quân hiện được gọi là Căn cứ Không gian Pituffik, ở phía tây bắc Greenland. Nằm giữa Moscow và New York, đây là tiền đồn cực bắc của lực lượng vũ trang Mỹ và được trang bị hệ thống cảnh báo tên lửa.
Pram Gad nói với CNN rằng, Mỹ muốn đảm bảo "không có cường quốc thù địch nào kiểm soát Greenland, vì đây có thể là bàn đạp để tấn công Mỹ".
Giàu khoáng chất quý hiếm
Tuy nhiên, Klaus Dodds, Giáo sư địa chính trị tại Royal Holloway, Đại học London, lại cho rằng điều có thể hấp dẫn ông Trump hơn nữa là trữ lượng tài nguyên thiên nhiên phong phú của Greenland.
Bao gồm dầu và khí đốt, cùng các kim loại đất hiếm có nhu cầu cao đối với ô tô điện và tua bin gió trong quá trình chuyển đổi xanh, cũng như để sản xuất thiết bị quân sự.
Hiện nay, Trung Quốc đang thống trị sản xuất đất hiếm toàn cầu và đã đe dọa sẽ hạn chế xuất khẩu các khoáng sản quan trọng và công nghệ liên quan trước nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump.
"Không còn nghi ngờ gì nữa, ông Trump và các cố vấn rất lo ngại về sự kìm kẹp mà Trung Quốc dường như đang có", Dodds nói với CNN. Greenland cung cấp một nguồn khoáng sản quan trọng rất tiềm năng phong phú, ông nói thêm. "Tôi nghĩ Greenland thực sự có thể ngăn chặn Trung Quốc".
Cơ hội khi băng tan
Băng tan và nhiệt độ Bắc Cực tăng nhanh đang khiến Greenland trở thành nơi chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất của cuộc khủng hoảng khí hậu nhưng một số người cũng nhìn thấy cơ hội kinh tế khi biến đổi khí hậu đang định hình lại lãnh thổ này.
Việc băng tan đã mở ra các tuyến đường vận chuyển mới. Theo Hội đồng Bắc Cực, trong vòng 10 năm tính đến năm 2024, vận chuyển hàng hóa qua Bắc Cực đã tăng 37%.
Dodds cho biết: "Tôi nghĩ theo bản năng, ông Trump đã hiểu rằng Bắc Cực đang tan chảy" và nhìn thấy những cơ hội này.
Mặc dù vị chuyên gia cảnh báo, trên thực tế, điều kiện dọc theo những tuyến đường này vẫn thường rất nguy hiểm và băng tan có thể khiến vùng biển trở nên nguy hiểm hơn khi di chuyển.
Phillip Steinberg, Giáo sư địa lý tại Đại học Durham, cho biết cũng có ý kiến cho rằng băng tan có thể giúp tiếp cận tài nguyên thiên nhiên dễ dàng hơn.
Ông nói với CNN rằng, không phải biến đổi khí hậu khiến tài nguyên ở Greenland dễ tiếp cận hơn mà là "cần thiết hơn".
Liệu ông Trump có thể mua được Greenland?
Chính phủ của cả Đan Mạch và Greenland đều phản đối mạnh mẽ ý tưởng mua lại quốc gia Bắc Cực này.
“Chúng tôi không phải để bán và sẽ không bao giờ bị bán....”, Thủ tướng Greenland Múte Egede viết trong một bài đăng trên Facebook vào cuối tháng 12.
Kuupik V. Kleist, cựu thủ tướng Greenland, cho biết: "Tôi không thấy bất cứ điều gì trong tương lai có thể mở đường cho việc mua bán [Greenland]. Bạn không chỉ đơn giản là mua một quốc gia hay một dân tộc", ông nói với CNN.
Nhưng chuyên gia Dodds cho biết ý định của ông Trump đến vào thời điểm thú vị đối với Greenland bởi, chính phủ Greenland gần đây đã đẩy mạnh các yêu cầu để độc lập khỏi Đan Mạch.
Trong bài phát biểu năm mới của mình, Thủ tướng Egede kêu gọi "xiềng xích của thời kỳ thuộc địa" phải được gỡ bỏ.
Greenland đã tìm cách thúc đẩy nền độc lập bằng cách đa dạng hóa nền kinh tế khỏi nghề cá. Họ đã mở một sân bay mới ở Nuuk vào tháng 11/2024 như một phần của kế hoạch phát triển du lịch. Nhưng hàng năm, họ vẫn dựa vào khoản tài trợ khoảng 500 triệu USD từ Đan Mạch, điều này đã chứng minh là một điểm bế tắc lớn đối với yêu cầu độc lập.
"Điều này đặt ra một câu hỏi rất thú vị", ông Dodds nói. "Greenland sẽ làm gì nếu ông Trump đề nghị, chẳng hạn, 1 tỷ USD/năm để xây dựng một hình thức liên minh khác?".
Một số chính trị gia Greenland đã đưa ra ý tưởng về một mối quan hệ đặc biệt, tương tự như mối quan hệ giữa Mỹ và Quần đảo Marshall. Tức Greenland vẫn giữ chủ quyền nhưng cũng nhận được sự hỗ trợ tài chính từ Mỹ, để đổi lấy các thỏa thuận về một số lợi ích chiến lược của Mỹ.
Tuy nhiên, cựu Thủ tướng Kleist bày tỏ sự hoài nghi về hiệu quả của liên minh này. "Tôi cũng không nghĩ rằng (điều này) có thể đạt được bất kỳ lợi ích nào".
Hiện tại, vẫn chưa rõ ông Trump sẽ theo đuổi mong muốn mua lại Greenland đến mức nào khi nhậm chức. Pram Gad cho biết: "Không ai biết liệu đó chỉ là sự khoe khoang, hay là lời đe dọa để có được thứ gì khác, hay thực sự là điều ông ấy muốn làm".
|
Theo CNN, các quan chức Đan Mạch đang được các đồng minh và cố vấn của ông Trump cảnh báo rằng ông nghiêm túc về vấn đề này nên họ đang cân nhắc cẩn thận về cách phản ứng mà không gây ra rạn nứt lớn với một đồng minh thân cận, cũng là thành viên NATO. Ngoại trưởng Đan Mạch Lars Lokke Rasmussen hôm 8/1 bày tỏ, nước này muốn thảo luận vấn đề liên quan nhiều hơn với chính quyền Tổng thống đắc cử Donald Trump. Cùng ngày, Pháp và Đức cũng đã lên tiếng. Thủ tướng Đức Olaf Scholz phát biểu: "Nguyên tắc bất khả xâm phạm biên giới áp dụng cho mọi quốc gia... bất kể đó là quốc gia rất nhỏ hay rất hùng mạnh". Ngoại trưởng Pháp Jean-Noël Barrot nói: "Rõ ràng là không có nghi ngờ gì về việc Liên minh châu Âu sẽ không để các quốc gia khác trên thế giới tấn công biên giới có chủ quyền của mình". |
An An
