Một nghiên cứu công bố trên tạp chí JAMA Network Open đã chỉ ra rằng một bộ phận không nhỏ người Mỹ, đặc biệt là người trung niên và cao tuổi, đang vô tình làm tổn thương gan của mình vì sử dụng các loại thực phẩm chức năng có nguồn gốc thảo dược.
Gần 80% người lớn tuổi tại Mỹ cho biết họ sử dụng ít nhất một loại thực phẩm chức năng mỗi ngày. Đó có thể là viên bổ sung vitamin D, omega-3, canxi, hoặc các sản phẩm từ thảo mộc giúp giảm đau khớp, điều hòa nội tiết tố, hoặc tăng cường sức khỏe tim mạch.
Tuy nhiên, trong số các loại thực phẩm chức năng phổ biến hiện nay, nhóm thảo dược – mặc dù được xem là "tự nhiên" và "an toàn" – lại tiềm ẩn nguy cơ cao nhất đối với gan.
6 loại thảo dược trong danh sách đen
Theo nghiên cứu kể trên, khoảng 15,6 triệu người trưởng thành tại Mỹ đã sử dụng các loại thảo dược có khả năng gây độc gan trong tháng vừa qua.
Đặc biệt, các nhà khoa học đã "vạch trần" 6 loại thảo dược trong danh sách đen bao gồm:
1. Ashwagandha
Điều trị: Lo lắng, căng thẳng, mệt mỏi, bệnh tiểu đường, viêm khớp, mất ngủ, ung thư, Alzheimer...)
2. Black cohosh - thiên ma đen
Điều trị: Vô kinh, viêm phế quản, co giật, cổ chướng, sốt, ngứa, đau thắt lưng, rối loạn thần kinh, rắn cắn, sốt vàng da và rối loạn tử cung.
3. Garcinia cambogia
Đây là một loại trái cây nhiệt đới và được coi là thực phẩm bổ sung giúp giảm cân hiệu quả nhờ khả năng ngăn chặn cơ thể tạo ra chất béo và ngăn cản sự thèm ăn. Từ việc giảm cân, loại quả này giúp kiểm soát lượng đường trong máu và cholesterol.
4. Chiết xuất trà xanh
Thực phẩm chức năng chiết xuất trà xanh có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe và làm đẹp, bao gồm chống oxy hóa, hỗ trợ giảm cân, cải thiện sức khỏe tim mạch, tăng cường chức năng não, làm đẹp da và hỗ trợ điều trị một số bệnh lý.
5. Gạo men đỏ (red yeast rice)
Gạo men đỏ chứa hợp chất monacolin K - hoạt chất tương tự được tìm thấy trong các loại thuốc giảm cholesterol kê theo toa như lovastatin. Vì lý do này, gạo thường được sử dụng như là một lựa chọn thay thế hiệu quả để cắt giảm chi phí cho các loại thuốc đắt tiền giúp giảm mức cholesterol và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
Ngoài ra, gạo men đỏ còn có tác dụng giảm sự phát triển của tế bào ung thư, cân bằng lượng đường trong máu và cải thiện insulin.
6. Nghệ và curcumin
Curcumin là một chất có trong nghệ, giúp giảm thiểu các tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể. Một số nghiên cứu đã cho thấy, curcumin có tác dụng làm giảm các triệu chứng của viêm xương khớp và viêm khớp dạng thấp, chẳng hạn như viêm và đau. Ngoài ra, các hợp chất khác trong nghệ cũng được sử dụng làm thuốc để điều trị cho một số vấn đề về sức khỏe.
việc tiêu thụ nghệ hoặc chất curcumin trong nghệ có thể giúp bạn chống lại các loại viêm đại tràng, cholesterol cao và loét dạ dày. Hơn nữa, nhiều người cũng đã sử dụng nghệ để điều trị cho chứng đau dạ dày, bệnh tiểu đường, HIV, trầm cảm, nhiễm vi rút và viêm màng bồ đào.
Gan quá tải dẫn đến tổn thương
Các sản phẩm chứa những thành phần này thường được quảng cáo với công dụng như giảm đau khớp, điều trị triệu chứng tiền mãn kinh, giảm cân hay cải thiện cholesterol. Nhưng theo các chuyên gia, chính người cao tuổi – nhóm đối tượng sử dụng nhiều nhất – lại dễ bị tổn thương gan hơn do chức năng gan suy giảm theo tuổi tác.
Gan là cơ quan đầu tiên xử lý bất cứ chất gì đi vào cơ thể qua đường tiêu hóa. Từ rượu, thuốc giảm đau, cho đến thảo dược tự nhiên, tất cả đều được gan chuyển hóa.
Bác sĩ Don Rockey – chuyên gia về gan tại Đại học Y South Carolina – cho biết: "Ngay cả các hợp chất tự nhiên cũng phải được gan xử lý, và đôi khi có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng".
Theo bác sĩ Arun Jesudian – chuyên gia ghép gan tại NewYork-Presbyterian, những thay đổi sinh lý theo tuổi tác khiến gan không còn xử lý hiệu quả các chất độc, từ đó tăng nguy cơ viêm gan, tổn thương gan mãn tính, thậm chí suy gan cấp.
Điều đáng lo ngại hơn là không phải lúc nào độc tính gan cũng tỷ lệ thuận với liều lượng. "Một số chất gây tổn thương gan theo cách rất khó lường. Có người chỉ dùng liều nhỏ nhưng vẫn bị viêm gan cấp", bác sĩ Jesudian cảnh báo.
Không chỉ thành phần chính, các chất không được ghi rõ trên nhãn cũng có thể gây độc cho gan. Một nghiên cứu đăng trên Hepatology Communications phát hiện rằng 51% trong số 272 sản phẩm bổ sung được kiểm tra có nhãn mác sai lệch – nghĩa là những gì in trên bao bì không khớp với thành phần thật sự trong lọ.
Các sản phẩm này đôi khi bị nhiễm thuốc tân dược, nấm mốc, hoặc kim loại nặng – tất cả đều là mối đe dọa đối với gan. Trong khi đó, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) không kiểm soát chặt chẽ thực phẩm chức năng như với thuốc kê đơn. Họ chỉ có thể can thiệp sau khi sản phẩm đã lưu hành trên thị trường và gây hậu quả.
Làm gì để hạn chế rủi ro từ thực phẩm chức năng
Nếu vẫn muốn sử dụng thực phẩm chức năng, các chuyên gia đưa ra một số lời khuyên giúp bạn hạn chế rủi ro:
Tự nghiên cứu từ nguồn đáng tin cậy: Hãy tìm hiểu kỹ về sản phẩm trước khi dùng, tránh tin vào các thông tin không kiểm chứng trên mạng xã hội.
Tham khảo ý kiến bác sĩ: Đây là bước quan trọng nhất. Trước khi dùng bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào – đặc biệt nếu bạn có bệnh lý gan – hãy hỏi ý kiến bác sĩ. Đừng ngần ngại mang theo sản phẩm đến phòng khám để bác sĩ kiểm tra thành phần và đưa ra lời khuyên.
Thận trọng với thảo dược: Theo bác sĩ Rockey, các loại vitamin hoặc khoáng chất từ thương hiệu uy tín thường an toàn. Nhưng khi bạn mua thảo dược online, liều cao, hoặc phối hợp nhiều thành phần, rủi ro sẽ tăng lên.
Chọn sản phẩm được kiểm định bởi bên thứ ba: Hiện có khoảng 80.000 loại thực phẩm bổ sung trên thị trường Mỹ. Bạn nên tìm những sản phẩm có chứng nhận từ các tổ chức độc lập như USP hoặc NSF để đảm bảo độ an toàn và đúng thành phần.
Tránh xa sản phẩm "bổ gan": Những loại thực phẩm chức năng được quảng cáo là "giải độc gan" thực chất không có bằng chứng khoa học nào chứng minh hiệu quả. "Cách tốt nhất để bảo vệ gan là duy trì lối sống lành mạnh và ăn uống hợp lý," bác sĩ Rockey khẳng định.
Xét nghiệm chức năng gan định kỳ: Khi kiểm tra sức khỏe, hãy yêu cầu làm xét nghiệm men gan. Nếu kết quả cho thấy men gan tăng cao và nghi ngờ do thực phẩm chức năng, bạn cần ngưng sử dụng sản phẩm đó ngay lập tức.
Theo AARP.org
Nguyễn Phượng
