"Sẽ có đến 97% các kiểu loại xe động cơ đốt trong ICE buộc phải dừng sản xuất, nhập khẩu do không đạt hạn mức đề ra" là kết luận rút ra từ nghiên cứu của Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế trung ương (CIEM) và Viện KHCN GTVT (ITST) phối hợp thực hiện về "Đề xuất giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu cho xe ô tô con dưới 9 chỗ trở xuống tại Việt Nam đến năm 2030, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050".
Mục tiêu giảm mức tiêu thụ nhiên liệu của xe mới bán ra
Theo Quyết định 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022 của Thủ tướng Chính phủ, lộ trình giảm tiêu thụ nhiên liệu (TTNL) và phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực giao thông vận tải đã được thiết lập. Tiếp đó, ngày 30/9/2024, Bộ Giao thông Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) ban hành Quyết định 1191/QĐ-BGTVT đưa ra "Biện pháp E17" thiết lập giới hạn TTNL cho toàn bộ xe sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới từ nay đến năm 2030.
Mục tiêu TTNL cụ thể áp dụng từ năm 2030 như sau:
- Xe máy: không quá 2,3 lít/100 km
- Ô tô con dưới 1.400cc: 4,7 lít/100 km
- Ô tô dung tích 1.400–2.000cc: 5,3 lít/100 km
- Ô tô trên 2.000cc: 6,4 lít/100 km
Dựa vào số liệu mục tiêu trên, có thể thấy đây là mức tiêu thụ nhiên liệu thấp hơn đáng kể so với hầu hết các mẫu xe động cơ đốt trong (ICE) đang lưu hành hiện nay.
Hai phương pháp kiểm soát TTNL
Hiện tại, có hai phương pháp kiểm soát mức tiêu thụ nhiên liệu được đưa ra cân nhắc là MEPS và CAFC.
MEPS sẽ áp chuẩn mức tiêu thụ tối đa cho từng dòng xe cụ thể, theo dung tích động cơ. Nếu một mẫu xe không đạt được mức TTNL quy định, sẽ không được phép bán ra thị trường, bất kể sản lượng.
CAFC sẽ tính mức TTNL trung bình của tất cả mẫu xe mà một hãng bán ra. Hãng có thể bán các mẫu xe tiêu thụ cao nếu cân bằng được bằng những mẫu tiết kiệm hơn, giúp linh hoạt hơn trong sản xuất và đáp ứng đa dạng nhu cầu thị trường.
Ông Trần Quang Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ, môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng) cho biết Bộ đã giao Cục Đăng kiểm Việt Nam xây dựng bộ tiêu chuẩn mới để doanh nghiệp "soi chiếu", chuẩn bị trước khi có bộ quy chuẩn bắt buộc. Trong khi đó, nhiều chuyên gia và tổ chức khuyến nghị nên lựa chọn CAFC vì tính linh hoạt, ít gây thiệt hại hơn cho doanh nghiệp và nền kinh tế.
Những mẫu xe nào sẽ bị ảnh hưởng?
Theo nghiên cứu của CIEM và ITST, nếu áp dụng MEPS, 97% các mẫu xe ICE hiện nay sẽ buộc phải dừng sản xuất hoặc nhập khẩu, sản lượng thị trường có thể giảm tới 77% mỗi năm.
Cũng theo nghiên cứu trên, điều này có thể kéo theo thiệt hại lên tới 574 nghìn tỷ đồng giá trị GDP, 377 nghìn tỷ đồng nguồn thu ngân sách. Trong khi nếu áp dụng CAFC, tác động sẽ thấp hơn nhiều, giảm GDP khoảng 73 nghìn tỷ đồng, giảm thu ngân sách khoảng 38 nghìn tỷ đồng.
Theo ông Đào Công Quyết (Hiệp hội các Nhà sản xuất Ô tô Việt Nam - VAMA), nếu áp dụng MEPS, chỉ các dòng xe điện (BEV), hybrid tự sạc (HEV) hoặc hybrid sạc ngoài (PHEV) mới đáp ứng tiêu chuẩn, trong khi xe động cơ đốt trong truyền thống sẽ không đạt yêu cầu.
Đối chiếu với mức TTNL được các hãng xe công bố tại Việt Nam hiện nay, có thể thấy điều mà vị diện VAMA nói là hợp lý. Rất nhiều mẫu xe sẽ đối mặt với việc ngừng bán do không đáp ứng được mục tiêu TTNL theo chuẩn MEPS.
Ví dụ, một mẫu xe đang "hot" hiện tại là Toyota Land Cruiser với dung tích 3.445cc có mức tiêu thụ xăng thấp nhất đã từ 9,56 lít/100 km theo như hãng công bố, vượt xa mức TTNL mục tiêu 6,4 lít/100 km. Hay như Ford Everest, mẫu SUV máy dầu bán chạy nhất tại Việt Nam với dung tích 1.996cc, có mức TTNL đã từ 6,8 lít/100 km theo thông số từ website chính hãng.
Thậm chí, ở phân khúc phổ thông hơn, Mitsubishi Xpander với dung tích 1.499cc có mức tiêu thụ nhiên liệu từ 6 lít/100 km theo công bố từ nhà sản xuất cũng vượt quá tiêu chuẩn. Tuy nhiên, phiên bản HEV (như tại Thái Lan) có thể sẽ là giải pháp "cứu" mẫu xe này. Hiện nay, nhiều mẫu xe phổ thông đã có tùy chọn hybrid.
Đức Khôi
