Hơn 2 thập kỷ sau khi tặng Unikey cho cộng đồng, "cha đẻ" phần mềm quốc dân Việt Nam hiện tại ra sao?

Có một điều thú vị là hầu như mọi chiếc máy tính, điện thoại ở Việt Nam trong hơn hai thập kỷ qua đều có chung một điểm: Unikey - bộ gõ tiếng Việt gọn nhẹ và hoàn toàn miễn phí. Và đằng sau phần mềm quốc dân này là câu chuyện về một người đàn ông khá khiêm nhường: Nhân tài Phạm Kim Long.

Từ thử thách bạn bè tới "cú hích" mang tên Unikey

Năm 1994, khi còn là sinh viên năm cuối Đại học Bách Khoa Hà Nội, Phạm Kim Long nhận lời thách đấu với bạn bè về việc tạo ra bộ gõ tiếng Việt nhỏ gọn nhất dành cho hệ điều hành DOS. Long đã thắng với sản phẩm siêu nhỏ chỉ vỏn vẹn 2KB. Chính thành công nho nhỏ này đã đặt nền móng cho Unikey sau này.

Sau khi tốt nghiệp với tấm bằng loại giỏi, Long sang Cộng hòa Séc tiếp tục học lên tiến sĩ tại Đại học Kỹ thuật Praha. Chính tại đây, ông đã có điều kiện lý tưởng để phát triển những phiên bản sơ khai hơn, nhưng Unikey lúc đó vẫn chưa thật sự bùng nổ.

Cuối năm 2000, trong một lần tình cờ ghé thăm diễn đàn công nghệ, Long nhận thấy người dùng Việt đang rất vất vả tìm kiếm phần mềm gõ Unicode miễn phí. Một động lực thôi thúc ông dành liên tục ba đêm liền, hoàn thiện một phiên bản Unikey hỗ trợ Unicode đầu tiên, miễn phí hoàn toàn cho cộng đồng. Đây cũng chính là thời khắc Unikey được đông đảo người dùng biết đến và yêu thích.

Hành trình "cho không" phần mềm và cái bắt tay với Apple

Sau khi phát hành miễn phí, Unikey nhanh chóng trở thành "phần mềm quốc dân", được yêu thích nhờ sự đơn giản, ổn định và thân thiện với người dùng. Tuy nhiên, chính việc "cho không" một sản phẩm chất lượng khiến Long đối mặt với không ít lời dị nghị. Vượt qua tất cả, ông tiếp tục theo đuổi triết lý của riêng mình: Phần mềm sinh ra từ cộng đồng nên nó phải thuộc về cộng đồng.

Năm 2001, Phạm Kim Long quyết định công bố mã nguồn mở của Unikey. Động thái này càng thúc đẩy cộng đồng công nghệ phát triển mạnh mẽ và rộng khắp.

Bước ngoặt lớn nhất có lẽ là năm 2006, khi Apple bất ngờ liên hệ với Phạm Kim Long để xin phép tích hợp lõi của Unikey vào tất cả sản phẩm macOS và iOS. Điều đáng nói, ông quyết định "tặng luôn" phần mềm của mình mà không thu về một đồng nào từ gã khổng lồ công nghệ Mỹ. Kể từ đó, hàng triệu thiết bị Apple đều âm thầm sử dụng "trái tim" tiếng Việt do người Việt tạo nên.

Trong lần hiếm hoi xuất hiện trước truyền thông, ông Long từng chia sẻ về lý do tạo ra phần mềm miễn phí Unikey:"Việc Unikey trở thành phần mềm miễn phí là rất tự nhiên, vì nó ra đời từ chính nhu cầu của người dùng cần một chương trình bàn phím miễn phí. Hơn nữa, khi làm được gì hay thì lẽ rất tự nhiên là muốn chia sẻ với người khác. Mình không có ý đối lập với những người viết chương trình thương mại, họ làm ra chương trình để kiếm sống bằng lao động của họ là điều hoàn toàn chính đáng. Mình cũng sống bằng viết phần mềm nhưng Unikey thì không phải phần mềm kiếm sống. Unikey là một thú giải trí của mình, như vậy viết Unikey cũng chính là phục vụ cho mình vậy. Mình sẽ luôn duy trì Unikey là phần mềm miễn phí. Mà hơn nữa Unikey là open source (mã nguồn mở), ai cũng có thể lấy nó về phát triển thêm".

8 Năm đầu quân cho VNG và bến đỗ mới tại MoMo

Sau thời gian học tập và làm việc tại Cộng hòa Séc trong khoảng 10 năm, khi trở về Việt Nam, Phạm Kim Long từng làm cho nhiều công ty công nghệ lớn trong nước. Trong đó phải kể đến lần đầu quân kéo dài gần một thập kỷ của ông Long cho kỳ lân đầu tiên tại Việt Nam VNG với vị trí Giám đốc Zalo AI (năm 2013) và mới đây nhất là cho Fintech MoMo (năm 2022).

Cơ duyên hợp tác của ông Long với VNG bắt đầu từ năm 2013 khi ông tiếp nhận vị trí Giám đốc Zalo AI. Laban Key, một ứng dụng gõ tiếng Việt miễn phí cho di động, chính là dự án được ông ấp ủ, kế thừa tinh thần của Unikey và cũng đã gặt hái được nhiều thành công với hàng triệu lượt tải về.

Sau khi rời khỏi vị trí Giám đốc của Zalo AI, ông Long giờ đây đang đảm nhiệm vị trí Giám đốc Nghiên cứu & Phát triển AI của MoMo. Tại đây, ông Long phụ trách các nhóm nghiên cứu công nghệ xử lý ngôn ngữ tự nhiên và thị giác máy tính.

Trong một cuộc hội thảo về AI, giải thích lý do về việc đầu quân cho startup công nghệ này, ông Phạm Kim Long cho biết đây là một cơ duyên do cảm thấy cần thay đổi để có thêm những thách thức mới.

“MoMo có tầm nhìn dài hơn về AI và gắn với những mục tiêu thiết thực. Điều quan trọng là không đòi hỏi kết quả ngay. Anh Tường (TGĐ MoMo) cũng đặt ra cho tôi một đề bài rất cụ thể khi muốn sử dụng AI để xử lý bài toán dùng chatbot chăm sóc khách hàng”, ông Phạm Kim Long nói.

Chia sẻ thêm về công việc của mình, “cha đẻ” phần mềm Unikey cho biết mục tiêu của ông trong thời gian tới là tìm ra giải pháp ứng dụng AI vào việc đem đến những trải nghiệm người dùng thân thiện và tường minh hơn. Tham vọng của chuyên gia là muốn sử dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt vào việc thanh toán, đồng thời đưa trợ lý ảo bằng giọng nói lên ứng dụng.

Huỳnh Duy