Ngày 11/12, ông Tim Nicholls - Bộ trưởng Y tế Queensland (Australia) thông báo 323 ống nghiệm chứa virus sống đã bị thất lạc vào năm 2021, trong đó có gần 100 ống virus Hendra, hai ống virus Hanta và 223 ống virus Lyssavirus. Giới chức gọi đây là "vụ vi phạm an toàn sinh học nghiêm trọng".
Các mẫu virus bị mất tích ở Phòng thí nghiệm Virus học Y tế Công cộng Queensland vào năm 2021 nhưng đến tháng 8/2023 mới được phát hiện, cũng chỉ mới được công bố rộng rãi hồi đầu tuần này. Giới chức cho rằng các lọ virus đã bị thất lạc khi tủ đông bảo quản có sự hỏng hóc, theo thông tin trên VnExpress.
Các mẫu virus bị mất tích ở Phòng thí nghiệm Virus học Y tế Công cộng Queensland (Australia) vào năm 2021. Ảnh minh họa: insidestategovernment
Được biết, cả 3 chủng virus bị rò rỉ từ phòng thí nghiệm đều có thể gây chết người. Virus Hendra chủ yếu lây nhiễm cho ngựa nhưng có khả năng lây sang người, tỷ lệ tử vong ước tính khoảng 57%.
Chủng virus này được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1994 sau một đợt bùng phát ở 21 con ngựa đua và hai người ở ngoại ô Hendra, Brisbane. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), vật chủ tự nhiên của virus là loài dơi ăn quả, từ đó lây sang ngựa và người.
Trong khi đó, virus Hanta là một loại virus truyền từ động vật, có nguồn gốc từ chuột và lây lan qua phân, nước tiểu, nước bọt của chúng. Ở người, virus gây ra hội chứng phổi Hanta, dẫn đến sốt, ớn lạnh, buồn nôn, tiêu chảy và tràn dịch màng phổi. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC) cho biết, tỷ lệ tử vong do nhiễm virus này là 38% ở tất cả các trường hợp có triệu chứng.
Lyssavirus là một dạng virus bệnh dại có thể lây nhiễm cho người và các loài động vật có vú khác. Thế giới chưa có cách chữa trị căn bệnh này, do vậy, tỷ lệ tử vong của người bệnh là gần 100%. Ước tính, thế giới ghi nhận khoảng 59.000 người tử vong vì bệnh mỗi năm.
Giới chức Queensland chỉ có thể xác nhận các mẫu virus bị mất tích trong tháng 11, bởi phải chờ đợi một năm (từ cuối 2023 đến nay) mới được phép mở tủ đông, nơi virus được bảo quản.
Hiện tại, vẫn chưa rõ các ống nghiệm chứa virus ở đâu và liệu chúng đã bị tiêu hủy hay chưa. Tuy nhiên, chưa có bằng chứng cho thấy người dân có nguy cơ nhiễm bệnh từ các ống nghiệm trên.
Giám đốc Y tế bang Queensland John Gerrard chia sẻ: "Rất khó hình dung ra một kịch bản mà cộng đồng có thể gặp rủi ro. Điều quan trọng cần lưu ý là các mẫu virus sẽ bị phân hủy rất nhanh bên ngoài tủ đông và không còn có thể lây nhiễm. Nhiều khả năng, các mẫu đã bị tiêu hủy bằng nồi hấp tiệt trùng theo quy trình thông thường của phòng thí nghiệm và không được ghi lại đầy đủ”.
Cũng theo ông Gerrard, khó có khả năng các mẫu virus bị vứt bỏ cùng với rác thải phòng thí nghiệm. Trong 5 năm qua, Queensland chưa ghi nhận trường hợp nào nhiễm virus Hendra, Lyssavirus và Hanta.
Ngoài ra, không có bằng chứng cho thấy virus đã bị đánh cắp có chủ ý để dùng cho mục đích xấu. Các virus nguy hiểm nhưng tỷ lệ lây nhiễm thấp, vì thế không thể trở thành vũ khí sinh học nếu không được biến đổi gene.
Ông Tim Nicholls - Bộ trưởng Y tế Queensland trong buổi thông báo vào ngày 10/12. Ảnh: NewsWire
Ông Nicholls cũng bác bỏ lo ngại rằng các mẫu virus có thể đã bị đánh cắp hoặc vũ khí hóa, đồng thời nhấn mạnh rằng quá trình biến virus thành vũ khí đòi hỏi sự tinh vi và không phải là việc mà một người không chuyên có thể thực hiện, theo thông tin trên báo Tin Tức.
Dù vậy, vụ việc vẫn làm dấy lên câu hỏi về việc tuân thủ các quy định an toàn tại phòng thí nghiệm. Các nhà chức trách cam kết sẽ điều tra nguyên nhân vụ việc và lý do sự cố kéo dài hai năm mà không được phát hiện.
Chính quyền Queensland đã triển khai các biện pháp khẩn cấp, bao gồm đào tạo lại nhân viên, kiểm tra chặt chẽ các giấy phép liên quan, và thực hiện kiểm toán toàn diện để đảm bảo vật liệu nguy hiểm được lưu trữ đúng quy định.
Cuộc điều tra độc lập do cựu thẩm phán Tòa án Tối cao Australia Martin Daubney và chuyên gia an ninh sinh học Tiến sĩ Julian Druce dẫn đầu, nhằm đưa ra các khuyến nghị cải thiện hệ thống an toàn sinh học quốc gia.
Vụ việc tại Queensland là lời cảnh báo về tầm quan trọng của việc giám sát nghiêm ngặt các cơ sở lưu trữ vật liệu sinh học nguy hiểm. Trong bối cảnh thế giới đối mặt với nhiều rủi ro từ các đại dịch, sự cố này nhấn mạnh nhu cầu cấp thiết về an ninh sinh học ở cấp độ toàn cầu.
