Không chỉ cung cấp nguồn dinh dưỡng lý tưởng cho trẻ sơ sinh, nuôi con bằng sữa mẹ còn được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) và nhiều tổ chức môi trường công nhận là một hành động có ý nghĩa lớn trong việc bảo vệ môi trường, góp phần giảm phát thải khí nhà kính.
Năm 2025, Tuần lễ Thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ đã mang đến một thông điệp đột phá: Lựa chọn nuôi con bằng sữa mẹ không chỉ là nền tảng sức khỏe cho thế hệ tương lai mà còn là hành động bảo vệ hành tinh – tương đương với việc trồng cả một cánh rừng.
Từ giọt sữa mẹ đến hành tinh xanh
Theo Bộ Y tế, các nghiên cứu uy tín quốc tế, trong đó có Tạp chí Environmental Health Perspectives (2019) và báo cáo của Liên minh Hành động vì Nuôi con bằng sữa mẹ (WABA), chỉ ra rằng việc sản xuất 1 kg sữa bột công thức có thể thải ra từ 4–6 kg CO₂ tương đương. Một trẻ sơ sinh sử dụng sữa công thức trong 6 tháng đầu đời có thể tạo ra tới 200–300 kg khí CO₂.
Ngược lại, sữa mẹ được xem là “thực phẩm zero carbon” không cần đóng gói, không vận chuyển, không tiêu tốn năng lượng xử lý hay nước đun sôi để pha, và không tạo rác thải nhựa hay kim loại.
Theo UNICEF UK, nếu tất cả trẻ em tại Anh bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời, quốc gia này có thể giảm hơn 95.000 tấn CO₂ mỗi năm, tương đương loại bỏ 50.000 ô tô khỏi đường phố.
Báo cáo từ tập san học thuật BMJ nhấn mạnh, nếu các bà mẹ cho con dưới 6 tháng tuổi bú hoàn toàn thêm chỉ một tháng, môi trường có thể “lời” tương đương với việc trồng thêm 300.000 cây xanh.
Theo các thống kê, ngành công nghiệp sữa công thức để lại dấu chân carbon khổng lồ. Từ chăn nuôi bò (phát thải metan), đến sản xuất, sấy khô, đóng gói, vận chuyển xuyên quốc gia, đun nước pha sữa và xử lý rác thải bao bì – tất cả đều đòi hỏi năng lượng và tài nguyên lớn. Các nghiên cứu cho thấy, tại các quốc gia thu nhập thấp và trung bình, ngành này tiêu tốn đến 2,6 tỷ m³ nước và phát thải 7,5 tỷ kg CO₂ mỗi năm – tương đương lượng nước để lấp đầy hơn một triệu bể bơi Olympic.
Trong khi đó, sữa mẹ được "sản xuất" tự nhiên, giàu dinh dưỡng, không ô nhiễm và luôn sẵn có – là một trong những giải pháp đơn giản mà hiệu quả để đối mặt với biến đổi khí hậu.
Tỷ lệ nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu tại Việt Nam vẫn còn thấp. Theo thống kê năm 2020 của Viện Dinh dưỡng, trong 100 trẻ chỉ có 45 trẻ được bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời.
Hưởng ứng Tuần lễ thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ 2025 với chủ đề “Ưu tiên Nuôi con bằng sữa mẹ: Tạo dựng hệ thống hỗ trợ bền vững”, Cục Bà mẹ và Trẻ em (Bộ Y tế) kêu gọi các ngành, các cấp và cộng đồng cùng chung tay xây dựng hệ thống hỗ trợ để các bà mẹ có thể nuôi con bằng sữa mẹ một cách thuận lợi.
Bộ Y tế khuyến cáo thực hành công thức “1 + 6 + 24”:
- 1 giờ đầu: Cho trẻ da kề da và bú mẹ sớm trong vòng một giờ sau sinh để tận hưởng sữa non quý giá.
- 6 tháng đầu: Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ không thêm nước, sữa công thức hay thức ăn.
- 24 tháng trở lên: Tiếp tục cho trẻ bú mẹ kết hợp ăn dặm phù hợp đến ít nhất 24 tháng tuổi.
WHO khuyến cáo, sữa mẹ có đủ chất dinh dưỡng cần thiết như đạm, đường, mỡ, năng lượng, vitamin và muối khoáng với tỷ lệ thích hợp cho sự hấp thụ và phát triển cơ thể trẻ. Trong sữa mẹ chứa nhiều chất kháng khuẩn, tăng cường sức đề kháng cho trẻ, chống các bệnh nhiễm khuẩn.
Ngoài ra, việc cho con bú mẹ thường xuyên còn giúp cải thiện tâm lý cho bà mẹ và trẻ, giúp người mẹ phục hồi nhanh hơn, giảm nguy cơ béo phì và bệnh mạn tính cho trẻ sau này. Sữa mẹ được tạo ra trong những tháng cuối của thời kỳ mang thai và được tiết ra sớm ngay sau khi sinh. Do vậy cần cho con bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau khi sinh, điều này sẽ giúp cho trẻ khỏe mạnh.
Nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong suốt 6 tháng đầu đời, trẻ không cần bổ sung thêm bất kỳ loại thực phẩm nào khác, kể cả việc uống nước. Từ 6 tháng tuổi trở đi, vẫn tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ kết hợp với việc ăn dặm đầy đủ các nhóm thực phẩm để tăng cường dinh dưỡng và duy trì đến 24 tháng.
Mỗi giọt sữa mẹ không chỉ là dòng dinh dưỡng quý báu, mà còn là một hành động thiết thực vì một tương lai khỏe mạnh cho trẻ em và cho cả hành tinh.
Ngọc Minh
