Loài vật đặc hữu chỉ tồn tại ở Trung Quốc
Sự xuất hiện trở lại của loài vật sau hơn ba thập kỷ vắng bóng khỏi khu vực gần Bắc Kinh không chỉ khiến giới bảo tồn xôn xao, mà còn mở ra một chương mới trong câu chuyện phục hồi hệ sinh thái tại miền bắc Trung Quốc.
Cá thể báo Hoa Bắc được camera hồng ngoại ghi lại ở huyện Phụ Bình, tỉnh Hà Bắc, cách thủ đô Trung Quốc khoảng 160 km là tín hiệu hiếm hoi cho thấy một trong những loài thú săn mồi đầu bảng quan trọng nhất khu vực vẫn chưa hoàn toàn biến mất.
Sự xuất hiện trở lại của loài vật sau hơn ba thập kỷ vắng bóng khỏi khu vực gần Bắc Kinh không chỉ khiến giới bảo tồn xôn xao. (Ảnh: NC)
Báo Hoa Bắc (Panthera pardus japonensis), còn được gọi là báo Trung Quốc, là phân loài báo duy nhất chỉ phân bố trong lãnh thổ Trung Quốc. Trước đây, chúng từng xuất hiện tương đối rộng rãi tại các dãy núi lớn như Thái Hành, Yên Sơn, Tần Lĩnh và một phần Sơn Tây, Hà Bắc, Thiểm Tây. Với thân hình gọn chắc, bộ lông vàng nâu phủ đầy các đốm đen đặc trưng, báo Hoa Bắc là loài săn mồi linh hoạt, có khả năng leo trèo, phục kích và hoạt động chủ yếu vào ban đêm.
Trong hệ sinh thái rừng núi ôn đới Trung Quốc, báo Hoa Bắc giữ vai trò "đỉnh tháp" trong chuỗi thức ăn. Chúng kiểm soát số lượng các loài móng guốc cỡ nhỏ và trung bình như hươu, hoẵng, lợn rừng non, từ đó duy trì sự cân bằng giữa thảm thực vật và quần thể động vật ăn cỏ. Sự tồn tại của loài báo này vì thế được xem là thước đo quan trọng phản ánh sức khỏe của toàn bộ hệ sinh thái.
Vì sao báo Hoa Bắc từng biến mất suốt hàng chục năm?
Từ cuối thế kỷ 20, báo Hoa Bắc suy giảm nhanh chóng. Nhiều khu vực ghi nhận sự "biến mất hoàn toàn" của loài trong thời gian dài. Nguyên nhân đến từ nhiều yếu tố chồng chéo: mất rừng, phân mảnh sinh cảnh do mở đường, khai thác khoáng sản, phát triển nông nghiệp; suy giảm con mồi tự nhiên; và nạn săn bắn trái phép kéo dài trong nhiều thập niên.
Báo Hoa Bắc còn được gọi là báo Trung Quốc, là phân loài báo duy nhất chỉ phân bố trong lãnh thổ Trung Quốc. (Ảnh: AZ Animals)
Riêng tại Bắc Kinh, lần cuối cùng báo Hoa Bắc được ghi nhận là vào năm 1995 tại huyện Mật Vân. Kể từ đó, suốt 30 năm, loài thú săn mồi từng thống lĩnh các dãy núi phía bắc thủ đô hoàn toàn vắng bóng. Sự biến mất này không chỉ là câu chuyện của một loài động vật, mà còn phản ánh giai đoạn hệ sinh thái rừng núi quanh Bắc Kinh bị suy yếu nghiêm trọng.
Khoảnh khắc trở lại gây chấn động giới bảo tồn
Hình ảnh báo Hoa Bắc xuất hiện tại Khu bảo tồn thiên nhiên Ngân Hà Sơn, huyện Phụ Bình, được ghi lại bởi camera hồng ngoại sau nhiều tháng giám sát, đã gây chấn động mạnh. Đoạn video chỉ kéo dài khoảng vài giây: cá thể báo lặng lẽ bước ra từ rừng rậm, leo lên điểm cao quan sát xung quanh rồi nhanh chóng biến mất. Nhưng với giới bảo tồn, khoảnh khắc ngắn ngủi ấy mang ý nghĩa vô cùng lớn.
Theo các chuyên gia, đây là cá thể báo Hoa Bắc được ghi nhận ở vị trí cực bắc nhất tại khu vực Hà Bắc trong gần một thập kỷ. Phát hiện này cho thấy loài báo đang có xu hướng mở rộng phạm vi sinh sống về phía bắc, điều từng được coi là gần như không thể trong bối cảnh vài chục năm trước.
Riêng tại Bắc Kinh, lần cuối cùng báo Hoa Bắc được ghi nhận là vào năm 1995 tại huyện Mật Vân. (Ảnh: NC)
Vai trò của các chương trình bảo tồn dài hạn
Đằng sau sự trở lại hiếm hoi ấy là nỗ lực bền bỉ của nhiều tổ chức và cơ quan. Nổi bật trong số đó là Cats Alliance, một tổ chức bảo tồn chuyên nghiên cứu và bảo vệ các loài mèo hoang dã tại Trung Quốc. Từ năm 2006, tổ chức tiền thân của Cats Alliance đã tiến hành các nghiên cứu chuyên sâu về báo Hoa Bắc tại Sơn Tây – nơi hiện được xem là "vùng lõi" còn duy trì quần thể nguồn lớn nhất của loài.
Từ năm 2024, Cats Alliance phối hợp với Đại học Thanh Hoa cùng các cơ quan lâm nghiệp tỉnh Hà Bắc triển khai mạng lưới camera giám sát động vật hoang dã tại huyện Phụ Bình. Đến năm 2025, sự hiện diện ổn định của báo Hoa Bắc tại đây chính thức được xác nhận, biến Phụ Bình thành "bước đệm sinh thái" nối liền quần thể Sơn Tây với khu vực gần Bắc Kinh.
Ý nghĩa sinh thái vượt ra ngoài một cá thể báo
Các nhà khoa học nhấn mạnh rằng, việc một loài săn mồi đầu bảng xuất hiện trở lại không đơn thuần là tin vui về số lượng cá thể. Nó cho thấy sinh cảnh rừng núi tại khu vực đó đã đạt đến mức độ phục hồi nhất định: rừng đủ rậm, con mồi đủ phong phú, và áp lực từ con người đã giảm.
Trong hệ sinh thái rừng núi ôn đới Trung Quốc, báo Hoa Bắc giữ vai trò "đỉnh tháp" trong chuỗi thức ăn. (Anhe: AZ Animals)
Thông tin từ Trung tâm Tuyên truyền Lâm viên và Mảng xanh Bắc Kinh cũng từng khẳng định: biến động số lượng báo Hoa Bắc là chỉ số quan trọng phản ánh sức khỏe hệ sinh thái cấp vùng. Trong những năm gần đây, Bắc Kinh, Hà Bắc và Sơn Tây đồng loạt đẩy mạnh phục hồi rừng, đóng cửa mỏ khai thác nhỏ lẻ, tăng cường kết nối các mảng sinh cảnh rời rạc. Chính những thay đổi âm thầm này đã tạo tiền đề cho sự trở lại của loài báo.
Con đường "đưa báo trở về nhà" còn nhiều thách thức
Dù tín hiệu ban đầu rất tích cực, giới bảo tồn vẫn thận trọng. Một cá thể xuất hiện không đồng nghĩa với sự phục hồi hoàn toàn của quần thể. Báo Hoa Bắc hiện vẫn được xếp vào nhóm động vật hoang dã được bảo vệ cấp quốc gia hạng I tại Trung Quốc và nằm trong danh sách cực kỳ nguy cấp trên thế giới.
Thách thức lớn nhất hiện nay là đảm bảo các hành lang sinh thái đủ an toàn để báo có thể di chuyển, giao phối và mở rộng quần thể mà không xung đột với con người. Sự phát triển cơ sở hạ tầng, đường giao thông và khu dân cư vẫn là rào cản lớn đối với các loài thú săn mồi có lãnh thổ rộng như báo.
Biểu tượng cho hy vọng phục hồi thiên nhiên
Hành trình trở lại của báo Hoa Bắc mang ý nghĩa vượt ra ngoài biên giới Trung Quốc. Trong bối cảnh nhiều loài thú săn mồi lớn trên thế giới tiếp tục suy giảm, việc một phân loài từng "biến mất" hàng chục năm nay bất ngờ xuất hiện trở lại là minh chứng cho thấy: nếu có chiến lược bảo tồn đúng đắn, kiên trì và dài hạn, thiên nhiên vẫn có khả năng tự chữa lành.
Hành trình trở lại của báo Hoa Bắc mang ý nghĩa vượt ra ngoài biên giới Trung Quốc. (Ảnh: AZ Animals)
Đối với Bắc Kinh – một siêu đô thị với hơn 20 triệu dân – hình ảnh loài báo từng thống lĩnh rừng núi phía bắc quay trở lại, dù mới chỉ là bước khởi đầu, mang giá trị biểu tượng mạnh mẽ. Nó nhắc nhở rằng, giữa quá trình đô thị hóa nhanh chóng, con người vẫn có thể lựa chọn chung sống hài hòa với thiên nhiên, thay vì đẩy những loài hoang dã quý giá vào quên lãng vĩnh viễn.
Báo Hoa Bắc, loài vật lặng lẽ ẩn mình trong rừng sâu, đang trở thành biểu tượng cho hy vọng đó mong manh nhưng đầy sức nặng đối với tương lai của hệ sinh thái miền bắc Trung Quốc.
Nguyệt Phạm (Theo NC, BioLib, AZ Animals)
