Dưa chuột (hay còn gọi là dưa leo) là loại cây trồng phổ biến tại Việt Nam nhờ thời gian sinh trưởng ngắn, dễ chăm sóc và phù hợp với nhiều vùng khí hậu.
Từ xa xưa, đại danh y Hoa Đà (145–208) - danh y kiệt xuất sống ở cuối thời Đông Hán và đầu thời Tam Quốc (Trung Quốc) - đã rất coi trọng dưa chuột. Ông coi dưa chuột là một loại quả dưỡng sinh giúp khoẻ mạnh và trường thọ.
Vị đại danh y đã chia sẻ lại bí quyết cho hậu thế như sau: “Dưa chuột nhỏ là một kho báu cho sức khỏe, ăn hàng ngày có thể giúp giảm cân và dưỡng nhan rất tốt”.
Bác sĩ, lương y Nguyễn Hữu Trọng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Y học Cổ truyền sản phẩm hữu cơ Việt Nam cho hay dưa chuột có tên khoa học là Cucumis, thuộc họ bầu bí (Cucurbitaceae).
Dưa chuột trồng bằng hạt và thu hái quanh năm, thường dùng ở dạng quả tươi, hay quả đóng hộp. Theo thông tin tổng hợp trên báo VnExpress, Dân Việt, Cổng thông tin điện tử Tuyên Quang, báo Dân tộc & phát triển, tại Việt Nam, dưa chuột được trồng nhiều ở các tỉnh như: Thanh Hoá, Nghệ An, Hà Tĩnh, Tuyên Quang, Hưng Yên, Hà Giang...
Trong 100g dưa chuột tươi có khoảng 13–15 kcal. Hơn 95% dưa chuột là nước. Quả dưa chuột chứa chất xơ, các loại vitamin và khoáng chất như vitamin C giúp tăng cường hệ miễn dịch; vitamin K hỗ trợ đông máu và sức khỏe xương; axit folic (vitamin B9) quan trọng cho phụ nữ mang thai; kali giúp điều hòa huyết áp. Ngoài ra, dưa chuột còn chứa các chất chống oxy hóa mạnh như Beta-carotene và flavonoid.
Theo ông Trọng, dưa chuột còn có nhiều muối kali, chất nhầy Erepsin (là enzyme thủy phân protein), các acid hữu cơ và chất thơm.
Trong Y học cổ truyền, dưa chuột có vị ngọt, tính hàn, có tác dụng thanh nhiệt, giải khát, làm tan axit uric và các urat, lợi tiểu và gây ngủ nhẹ, giúp da mịn màng hơn.
Theo ông Trọng, dưa chuột là 1 thực phẩm dùng ăn sống rất bổ dưỡng và giúp giải nhiệt, giải khát. Dưa chuột được chỉ định dùng trong các trường hợp sốt nhẹ, nhiễm độc đau bụng, thống phong, lỵ trực khuẩn coli, nấm ngứa ngoài da và dùng trong mỹ phẩm, làm thuốc dưỡng da.
BSCKI. Dương Ngọc Vân, Bệnh viện Đa khoa Medlatec cho hay, dưa chuột có nhiều chất chống oxy hóa như beta carotene, mangan, molypden và flavonoid, có khả năng ngăn ngừa quá trình tổn thương tế bào. Do đó, ăn dưa chuột là cách đơn giản, hiệu quả để phòng ngừa ung thư. Một số nghiên cứu đã cho thấy tác dụng của dưa chuột trong việc hỗ trợ phòng ngừa sớm các bệnh ung thư.
Ngoài ra, dưa chuột còn có tác dụng điều hoá huyết áp, đẹp da, giảm cân, tốt cho tiêu hoá.
Bài thuốc từ dưa chuột
Dưới đây, ông Trọng chia sẻ một số bài thuốc có sử dụng dưa chuột như sau:
- Chữa phù thũng, bụng trướng, chân tay đều phù: Dưa chuột 2 quả to 200-300g; Giấm thanh 200ml. Dưa chuột bổ đôi cắt nhỏ để cả hạt cho vào giấm luộc vừa chín tới (không luộc chín nhừ). Cho người bệnh ăn cả nước lẫn cái vào lúc sáng sớm khi còn đói bụng. Ngày ăn 1 lần, ăn liền 2-3 ngày. Nước sẽ rút dần, hết phù.
- Chữa hội chứng nhiệt lỵ ở trẻ em: Dưa chuột non 10 quả; Mật mạch nha hay mật mía đủ dùng. Dưa chuột rửa sạch cho vào mật cô cạn thành mứt cho trẻ ăn dần trong 1-2 ngày là hết bệnh.
- Chữa viêm các khớp ngón chân, ngón tay, khớp sưng nóng đỏ đau đi lại khó khăn (Thống phong - goute): Dưa chuột non tươi 3 - 5 quả. Rửa sạch, ăn sống, mỗi lần ăn 1-2 quả.
Khi sử dụng dưa chuột, các chuyên gia lưu ý mọi người không nên ăn quá nhiều. Dưa chuột có tính lạnh, nếu ăn nhiều có thể gây tiểu nhiều và không tốt cho người có chức năng thận yếu. Một số quả dưa chuột có vị đắng do chứa cucurbitacins, ăn quá nhiều có thể gây khó chịu.
Ngọc Minh
