Đặc điểm của dọc mùng
Ở nước ta dọc mùng (hay còn gọi là ráy dọc mùng, bạc hà...) là loài thực vật thuộc họ ráy, phổ biến ở vùng nhiệt đới châu Á rồi lan rộng đến miền Đông bắc Úc. Cây này vốn là cây thân thảo, cuống lá dày, xốp và mọng nước; cây có lá vươn cao hơn 1m, lá bản to hình trái tim, giữa có gân chạy dọc chiều dài của lá; phần rễ phình ra như dạng củ; cây trổ hoa vào mùa xuân sang mùa hè, hoa đực mọc ở ngọn dòm dạng thỏi có bao choàng., hoa cái mọc ở gốc thỏi; quả màu đỏ, hình trứng.
Theo y học hiện đại, trong khoảng 100g dọc mùng chứa 95g nước, 0,25g protein và lương bột đường là 3,8g. Dọc mùng chứa lượng lớn phốt pho, kali, canxi, magie, sắt, vitamin C.
Trong đời sống hằng ngày, dọc mùng được chế biến làm các món ăn như canh, bún, nộm, luộc thậm chí muối như dưa chua. Dọc mùng hợp với các món giàu chất đạm. Ngày hè, dọc mùng được nhiều người ưa thích vừa thanh mát, giải độc, ngon miệng.
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng dọc mùng tốt cho những người bị mỡ máu, cholesterol máu cao, được coi như “máy quét”mỡ ra khỏi cơ thể. Đây cũng là thực phẩm đầu bảng tốt cho giảm cân, hệ tim mạch
Tác dụng của cây dọc mùng
Theo Đông y, dọc mùng có vị nhạt, tính mát và hơi có độc và thường được dùng để thanh nhiệt giải khát. Bẹ dọc mùng khô héo gọi là phùng thu can có tác dụng thanh nhiệt, giải chất béo rất tốt lại an toàn. Đối với thân và lá của cây dọc mùng có tác dụng làm tiêu đờm, giảm ho đờm khó thở, trừ giun… Rễ và củ của cây dọc mùng có thể phơi khô và chế biến thành bột trị ghẻ lở, dị ứng ngoài da.
Theo khoa học hiện đại, dọc mùng cũng đem đến nhiều tác dụng cho sức khỏe như:
Ức chế hoạt động của gốc tự do
Gốc tự do chính là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh như viêm khớp, bệnh tim, gout và ung thư. Các gốc tự do được hình thành và tích tụ trong quá trình phân hủy thực phẩm hay tiếp xúc với khói bụi, khói thuốc lá hay các tia phóng xạ.
Thành phần vitamin C có trong dọc mùng giúp ngăn ngừa những tổn thương gây ra bởi các gốc tự do, từ đó phòng chống nhiều bệnh mãn tính.
Tốt cho tim mạch
Trong dọc mùng chứa nhiều magie. Magie không chỉ giúp cơ thể có giấc ngủ ngon hơn mà còn ngăn chặn các rối loạn nhịp tim hay tổn thương tim. Khi cơ thể thiếu hụt magie sẽ làm tăng các nguy cơ mắc bệnh tim mạch, dễ gây tử vong.
Ngăn ngừa bệnh Scorbut
Scorbut hay còn gọi là Scurvy là tình trạng suy nhược cơ thể do thiếu hụt lượng vitamin C cần thiết. Chứng bệnh này biểu hiện dưới các triệu chứng như chảy máu nướu răng, chậm lành vết thương, các vết tím rộng trên da.
Dọc mùng có chứa nhiều vitamin C giúp ngăn chặn tình trạng thiếu hụt vitamin C cần thiết cho cơ thể.
Thanh nhiệt, giải độc, giảm mụn
Dọc mùng có tính mát, hơn nữa còn chứa nhiều nước, các vitamin và khoáng chất quan trọng, nhờ đó đem lại công dụng thanh nhiệt, giải độc hiệu quả. Khi cơ thể được bài tiết các chất độc và hạ nhiệt cũng giúp giảm mụn nhanh chóng hơn.
Cân bằng nội tiết tố
Sức khỏe nội tiết tố được tăng cường nhờ thành phần kẽm có trong dọc mùng. Nguyên nhân là do nó có vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất hormone cũng như hormone testosterone tự nhiên. Ngoài ra, kẽm còn giúp kích thích hệ sinh dục nữ và liên quan đến việc giải phóng và tạo trứng.
Hơn nữa, kẽm cũng rất cần thiết để sản xuất estrogen và progesterone hỗ trợ sinh sản. Một số sự thay đổi của tâm trạng hay kinh nguyệt xảy ra khi cơ thể thừa hay thiếu estrogen.
Cải thiện chứng mất ngủ
Dọc mùng có chứa magie giúp người bệnh có giấc ngủ ngon hơn. Nếu cơ thể tiêu thụ magie thấp thì sẽ có nguy cơ mất ngủ cao. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, giấc ngủ tốt và hiệu quả hơn nhờ bổ sung magie.
Cách chế biến dọc mùng không bị ngứa
Trước khi dùng dọc mùng để nấu ăn, cần chế biến thật cẩn thận bằng cách tước vỏ, cắt bỏ phần bụng (phần cong bên trong), thái vát theo từng miếng rồi ngâm trong nước muối từ 15 phút trở lên, sau đó vắt ráo nước. Có thể chần dọc mùng sơ qua nước sôi để giảm ngứa. Nên đeo găng tay khi chế biến dọc mùng để tránh ngứa da tay.
Lưu ý khi ăn dọc mùng
Người tăng axit uric hạn chế ăn dọc mùng. Người có cơ địa dị ứng dọc mùng có thể bị ngứa, nên tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi dùng.
Theo Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế, cây dọc mùng thường hay bị nhầm với cây ráy. Trái ngược với hương vị giòn ngọt, tươi mát của dọc mùng sau khi chế biến cẩn thận, ăn phải lá hoặc thân ráy thường dẫn tới các triệu chứng tê môi lưỡi, cứng hàm, méo miệng. Triệu chứng này xuất phát từ hàm lượng sapotoxin có trong cây ráy.
Để phân biệt cây ráy và cây dọc mùng, bạn lưu ý, cuống lá của dọc mùng có màu xanh nhạt và phủ một lớp phấn trắng bên ngoài. Cuống lá của cây rá to và cứng cáp, khi tiếp xúc trực tiếp với da thường gây phản ứng ngứa rát.
TD (T/h)
