Ít ai có thể hình dung được sự thay đổi chóng mặt của Mark Zuckerberg trong vòng chưa đầy một năm qua. Từ chỗ từng nằm trong danh sách "kẻ thù" của ông Donald Trump, nhà sáng lập Meta nay đã nghiễm nhiên có một vị trí trang trọng trong danh sách khách mời tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago xa hoa, thậm chí còn tham dự lễ nhậm chức cùng các "ông lớn" công nghệ khác. Giới quan sát không khỏi đặt câu hỏi: Điều gì đã khiến Zuckerberg, từ một "mọt" công nghệ kín đáo với chiếc áo hoodie quen thuộc, nay lại trở thành một nhân vật có tầm ảnh hưởng trong giới chính trị?
Để hiểu rõ hơn về sự thay đổi này, hãy cùng nhìn lại hành trình của Zuckerberg. Ở tuổi đôi mươi, vào khoảng năm 2004 khi Facebook ra đời, Zuckerberg xuất hiện trước công chúng với hình ảnh một chàng trai trẻ có phần vụng về nhưng đầy nhiệt huyết, luôn rao giảng về sự đột phá và đổi mới. Hình tượng này càng được củng cố qua bộ phim "The Social Network" năm 2010. Bộ phim đã khắc họa Zuckerberg như một người "cảm thấy bị bỏ rơi, khao khát được gia nhập giới thượng lưu Harvard và tạo ra một mạng xã hội để nắm quyền kiểm soát và thu lợi từ kết nối của người khác."
Thực tế, chính Facebook đã góp phần không nhỏ vào sự thay đổi nhận thức tiêu cực về Internet. Trong cuộc bầu cử năm 2016, nền tảng này bị lợi dụng để lan truyền thông tin sai lệch và gây chia rẽ. Tiếp đó, Facebook liên tục hứng chịu chỉ trích vì không kiểm soát hiệu quả ngôn từ kích động thù hận, dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Vụ bê bối Cambridge Analytica năm 2018, khi dữ liệu người dùng Facebook bị thu thập trái phép cho mục đích quảng cáo chính trị, càng làm dấy lên lo ngại về vai trò của mạng xã hội trong việc xâm phạm quyền riêng tư và thao túng bầu cử. Đỉnh điểm là vụ "Facebook files" do người tố giác Frances Haugen công bố, cáo buộc nền tảng này cố tình gây tổn hại đến sức khỏe tinh thần của thanh thiếu niên mà không có biện pháp khắc phục hiệu quả.
Những vụ bê bối liên tiếp đã làm xói mòn hình ảnh "chàng trai vàng" vô hại của Zuckerberg, thay vào đó là một tỷ phú lạnh lùng, toan tính. Nhưng điều gì thực sự đứng sau sự "lột xác" theo hướng "nam tính" của Zuckerberg? Michael Calderone, biên tập viên của Hive, đưa ra hai giả thuyết. Thứ nhất, Sheryl Sandberg, cựu Giám đốc điều hành Facebook, có thể đã khiến Zuckerberg khó chịu khi xây dựng một văn hóa đa dạng và hòa nhập tại công ty. Thứ hai, Zuckerberg có niềm tin vào "tự do ngôn luận" và dường như không mấy bận tâm đến những lo ngại về việc nền tảng của mình khuếch đại thông tin sai lệch và ngôn từ thù hận. Ông dường như muốn thoái thác trách nhiệm trong việc hạn chế những nội dung này.
Gần đây, phong cách cá nhân của ông cũng có sự thay đổi rõ rệt: từ bỏ áo hoodie, chuyển sang áo phông đen rộng thùng thình, đeo dây chuyền vàng, thậm chí để kiểu tóc "mullet" cá tính. Về thể hình, Zuckerberg cũng cho thấy sự thay đổi đáng kể nhờ chế độ tập luyện nghiêm ngặt và đam mê môn võ Brazilian Jiu-Jitsu. Về phía Meta, CEO này đã mạnh tay chi tiền ủng hộ lễ nhậm chức của ông Trump, đơn phương chấm dứt chương trình kiểm duyệt thông tin của nền tảng và bổ nhiệm CEO của UFC, Dana White, vào ban điều hành vào tháng 1 vừa qua. Calderone nhận định: "Ông ấy đang nói về việc mang "năng lượng nam tính" vào công ty. Đây là một công ty mà phần lớn nhân viên là nam giới, vì vậy không chỉ là đưa nam giới vào, mà là mang một kiểu năng lượng nhất định, và sự thất vọng của ông ấy với việc các tập đoàn trở nên "trung tính" hơn." Zuckerberg dường như không chỉ nói về trải nghiệm cá nhân của mình với việc tập luyện và chiến đấu, mà còn đề cập đến "năng lượng" mà Meta hoặc các tập đoàn nói chung đang thiếu.
Những biểu hiện "nam tính" mới mẻ của Zuckerberg có thể thu hút sự chú ý, nhưng Claire Howorth, biên tập viên điều hành của Vanity Fair, cho rằng điều đó không đảm bảo cho ông có được ảnh hưởng lớn trong thời kỳ mới tại Mỹ. Bà Howorth nhận định: "Tôi nghĩ tầm ảnh hưởng của ông ấy đã đạt đỉnh và đang suy giảm. Số lượng người dùng Facebook đang giảm trong giới trẻ. Đó không phải là những dấu hiệu kinh doanh tích cực và ông ấy đang tụt hậu trong lĩnh vực quan trọng nhất hiện nay, đó là AI."
Nguyễn Nghĩa
