Tôm là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, đặc biệt được thị trường Mỹ ưa chuộng. Mặc dù chịu mức thuế đối ứng cao, mặt hàng này vẫn ghi nhận tăng trưởng mạnh trong những tháng đầu năm 2025. Điều này đã cho thấy sức hút bền vững của tôm Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), trong 5 tháng đầu năm 2025, Mỹ đã nhập khẩu gần 341.000 tấn tôm, trị giá 2,84 tỷ USD – tăng lần lượt 15% về sản lượng và 24% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Đây cũng là tháng thứ 7 liên tiếp thị trường Mỹ tăng lượng tôm nhập khẩu.
Theo VASEP, trong thời gian tới mặt hàng tôm xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ có thể đối mặt với chính sách thuế chưa có tiền lệ, gồm thuế đối ứng, thuế chống bán phá giá (AD) và thuế chống trợ cấp (CVD).
Đại diện đại diện VASEP đánh giá, 3 chính sách thuế của Mỹ cùng với bối cảnh kinh tế toàn cầu bất định khiến xuất khẩu mặt hàng tôm Việt Nam sang Mỹ "đối diện với nhiều áp lực chưa từng có”.
Giữ vững thị phần cần chiến lược phát triển bền vững
Với kim ngạch xuất khẩu hàng tỷ USD mỗi năm, ngành tôm đã khẳng định là trụ cột của kinh tế thủy sản Việt Nam, hiện diện tại hơn 100 quốc gia, đặc biệt là các thị trường cao cấp như Mỹ, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc.
Tuy nhiên, để duy trì đà tăng trưởng trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt và tiêu chuẩn nhập khẩu ngày càng khắt khe, phát triển bền vững không còn là lựa chọn mà là yêu cầu bắt buộc.
Một trong những thách thức lớn hiện nay là đáp ứng tiêu chuẩn nghiêm ngặt về vệ sinh an toàn thực phẩm. Các thị trường như EU và Mỹ kiểm soát chặt chẽ dư lượng kháng sinh, hóa chất, kim loại nặng và vi sinh vật. Thực tế, không ít lô tôm Việt đã bị từ chối nhập khẩu hoặc cảnh báo SPS, gây thiệt hại đáng kể về kinh tế và uy tín quốc gia.
Để vượt rào cản kỹ thuật và giữ vững thị phần, doanh nghiệp tôm cần đầu tư vào sản xuất an toàn sinh học, kiểm soát chất lượng chặt chẽ từ con giống, nuôi trồng đến chế biến và xuất khẩu.
Tăng trưởng xanh là xu hướng tất yếu
Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh đang định hướng cho ngành tôm hướng đến mô hình nuôi tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải khí nhà kính và hạn chế sử dụng kháng sinh.
Người nuôi dần chuyển từ hình thức truyền thống sang ứng dụng công nghệ cao: nuôi tiết kiệm nước, chọn giống chịu biến đổi khí hậu, sử dụng vật tư hiệu quả… Những thay đổi này không chỉ bảo vệ hệ sinh thái mà còn giúp tôm Việt đáp ứng xu hướng tiêu dùng xanh đang ngày càng phổ biến tại các thị trường lớn.
Bên cạnh các mô hình thân thiện môi trường, ứng dụng công nghệ đóng vai trò thiết yếu trong tối ưu hiệu quả sản xuất và kiểm soát dịch bệnh.
Hệ thống nuôi tuần hoàn (RAS) giúp tái sử dụng nước, giảm ô nhiễm, ổn định môi trường ao nuôi. Công nghệ IoT và AI cho phép người nuôi giám sát thông số như độ pH, nhiệt độ, oxy hòa tan theo thời gian thực, từ đó điều chỉnh kịp thời.
Công nghệ Biofloc sử dụng vi sinh có lợi, góp phần cải thiện hệ vi sinh ao nuôi và tiết kiệm chi phí. Ở khâu chế biến, công nghệ sấy lạnh, sấy thăng hoa đang được nhiều doanh nghiệp áp dụng để bảo toàn dinh dưỡng, kéo dài thời gian bảo quản và tăng sức cạnh tranh.
Doanh nghiệp tiên phong động lực cho phát triển xanh
Nhiều doanh nghiệp đầu ngành đang dẫn dắt xu hướng phát triển bền vững. Ví như, Camimex Group áp dụng mô hình nuôi tôm kết hợp rừng ngập mặn (silvo-aquaculture. Công ty đạt các chứng nhận quốc tế như EU Organic, Canada Organic, và liên kết với hơn 2.100 hộ nuôi, quản lý 15.000 ha diện tích nuôi.
Minh Phú Seafood Corporation, "ông lớn" ngành tôm Việt, đang xây dựng chuỗi nhà máy theo mô hình kinh tế tuần hoàn, ứng dụng AI, blockchain trong truy xuất nguồn gốc và lắp pin mặt trời cho các nhà xưởng. Công ty đang hợp tác với tổ chức SNV (Stichting Nederlandse Vrijwilligers) và IDH (Sáng kiến Thương mại Bền vững – Hà Lan) để triển khai chứng nhận ASC.
Ngoài ra, nhiều công ty như Viet Uc, VinaShrimp cũng đi đầu trong áp dụng công nghệ cao, xây dựng mô hình chuỗi giá trị khép kín, kiểm soát từ con giống đến đầu ra sản phẩm.
Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, nếu giữ được mức thuế ở mức hợp lý và nâng cao năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn xanh – sạch – truy xuất nguồn gốc, tôm Việt hoàn toàn có thể giữ vững vị thế là “con tôm vàng” trên bàn ăn thế giới.
Ngọc Minh
