Áp lực gia tăng lên TikTok
Sau khi dự luật được Hạ viện Mỹ thông qua, người phát ngôn của TikTok đã lên tiếng, điều này sẽ “chà đạp quyền tự do ngôn luận của 170 triệu người Mỹ, tàn phá 7 triệu doanh nghiệp và đóng cửa một nền tảng đóng góp 24 tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ hàng năm".
Trong suốt nhiều năm qua, TikTok đã luôn phải đối diện với những e ngại từ phía chính quyền nước Mỹ. Từ thời cựu tổng thống Donald Trump cho tới tổng thống Joe Binden, đã nhiều lần việc cấm TikTok được cân nhắc.
Đầu tháng 3/2023, chỉnh quyền của Tổng thống Joe Binden đã yêu cầu các cơ quan chính phủ xóa TikTok khỏi các thiết bị liên bang vì lo ngại vấn đề bảo mật dữ liệu. Cục điều tra liên bang Mỹ (FBI) và Ủy ban Truyền thông liên bang đều cảnh báo về việc ByteDance có thể truy cập dữ liệu người dùng tại nước này.
Việc thông qua dự luật của Hạ viện Mỹ là một động thái mới thu hút sự chú ý của dư luận toàn cầu, có thể khiến Mỹ tiến gần hơn tới việc cấm TikTok hoàn toàn.
Trước đó, ngày 17/4/2024, Ủy ban Châu Âu đã chính thức mở một cuộc điều tra, yêu cầu ByteDance giải thích về nguy cơ đối với sức khỏe tâm thần người dùng, đặc biệt là nguy cơ gây nghiện cho trẻ vị thành niên. Cơ quan này cho biết: “Ứng dụng TikTok Lite gồm một hệ thống được gọi là nhiệm vụ và phần thưởng”. Đầu tiên, người sử dụng phải thực hiện các nhiệm vụ, chẳng hạn như xem video trong khoảng thời gian tối thiểu nào đó, sau đó đưa ra một đánh giá tích cực, nhấn nút « thích » và yêu cầu sau cùng là phải đăng nhập hàng ngày. Sau đó, người sử dụng sẽ được thưởng bằng những đồng tiền ảo, mỗi đồng trị giá một xu euro. Số tiền ảo này có thể được đổi thành phiếu mua hàng trên trang Amazon"
Về lý thuyết, chỉ những người trên 18 tuổi mới được quyền tham gia chương trình, nhưng nghị sĩ châu Âu Stéphanie Yon-Courtin nhắc lại là có đến 30% người xem TikTok là trẻ vị thành niên. Bà nhấn mạnh những điểm yếu của hệ thống xác minh độ tuổi người dùng ứng dụng TikTok Lite, tức là xác minh qua ảnh selfie, giấy tờ tùy thân, hoặc thẻ ngân hàng, vốn dĩ là thủ tục dễ lách.
Ủy Ban Châu Âu gia hạn cho ByteDance 24 giờ để cung cấp bản đánh giá các nguy cơ đối với sức khỏe tâm thần của người sử dụng, đặc biệt là về khả năng gây nghiện.
Bài học từ Ấn Độ: "Có cô thì chợ thêm đông..."
Thực tế, đã có nhiều quốc gia thực hiện “cấm cửa” toàn phần hoặc một phần đối với TikTok sau hàng loạt những vi phạm và nguy cơ của TikTok đối với an toàn dữ liệu và an toàn người dùng.
Anh, Úc, Canada, cơ quan điều hành Liên minh Châu Âu, Pháp và Quốc hội New Zealand cũng đã cấm ứng dụng này khỏi các thiết bị của cơ quan nhà nước vì e ngại liên quan đến vấn đề an ninh quốc gia. TikTok cũng nhiều lần bị xử phạt tại nhiều quốc gia vì những tác động không tốt đối với người dùng, đặc biệt là trẻ em.
Trước đó, từ tháng 08/2023, EU đã thông qua đạo luật kỹ thuật số nhằm bảo vệ người sử dụng Internet ở châu Âu, trong đó có trẻ em.
Tháng 02/2024, Ủy Ban Châu Âu cũng đã mở một cuộc điều tra chính thức nhắm vào mạng xã hội TikTok về việc bảo vệ trẻ vị thành niên, về tính minh bạch trong quảng cáo, quyền truy cập dữ liệu cho các nhà nghiên cứu và việc quản lý rủi ro, nguy cơ về chứng nghiện và về những nội dung « độc hại ».
Ở Việt Nam, năm 2023, Bộ TT&TT cũng đã điều tra, xác định và xử phạt đối với hàng loạt lỗi cả về mặt nội dung lẫn quản lý của TikTok Việt Nam. Tính đến cuối năm 2023, nền tảng mạng xã hội này vẫn được cho là chưa xử lý triệt để các sai phạm của mình.
Việc cấm TikTok dấy lên những lo ngại ảnh hưởng tới người dùng, đặc biệt là những nhà sáng tạo nội dung, các nhà bán hàng - những người đang có nguồn thu nhập lớn dựa vào nền tảng mạng xã hội này. Tuy nhiên, câu chuyện về TikTok tại Ấn Độ lại đang chứng minh điều ngược lại.
Ấn Độ là quốc gia đầu tiên cấm TikTok vào năm 2020 sau một tranh chấp địa chính trị với Trung Quốc, chính phủ nước này đã cấm 59 ứng dụng do Trung Quốc sở hữu. Điều này đã gây ra thiệt hại lớn đối với ByteDance vì đây là một trong những thị trường lớn nhất của họ.
Việc cấm TikTok tại Ấn Độ đã ảnh hưởng tới 200 triệu người dùng ở quốc gia này, nhất là những nhà sáng tạo nội dung. Ban đầu, họ cảm thấy bối rối và bất bình trước quyết định của chính phủ. Tuy nhiên các TikToker không có quá nhiều thời gian để phản đối mà nhanh chóng tìm kiếm các nền tảng khác để phát triển. Trong khi đó, các “ông lớn” công nghệ khác đã nhanh chóng nắm bắt thời cơ. Chỉ trong vòng 1 tuần sau lệnh cấm, Instagram đã ra mắt bản sao của TikTok là Instagram Reels tại Ấn Độ, Google cũng ra mắt YouTube Shorts. Bên cạnh đó là các ứng dụng do Ấn Độ tự phát triển như MX Taka Tak và Moj cũng nhanh chóng phát triển và thu hút người dùng.
Những người sáng tạo nội dung Ấn Độ đã nhanh chóng chuyển tất cả nội dung cũ của họ quay cho TikTok sang các nền tảng mạng xã hội mới và nhanh chóng thích nghi.
Chỉ sau 4 năm, nhiều người dùng tại Ấn Độ đã lãng quên TikTok.
Trong bối cảnh các nền tảng mạng xã hội “Trăm hoa đua nở” hiện nay, việc thêm hay bớt một nền tảng mạng xã hội có thể ngay lập tức ảnh hưởng tới người dùng. Tuy nhiên, câu chuyện Ấn Độ đã thực hiện đối với lệnh cấm TikTok cho thấy nhiều ý nghĩa về tính lâu dài của các nền tảng với người dùng. Giống như Yahoo 360 trước kia, một thời làm mưa làm gió đối với người dùng toàn cầu, tuy nhiên cho đến thời điểm hiện tại, chỉ còn là câu chuyện của quá khứ.
Nguyên Đỗ
