Tàu thăm dò Perseverance của NASA vừa phát hiện một khối đá đen bí ẩn nằm chênh vênh giữa vùng đá sáng màu tại rìa miệng hố Jezero - nơi được cho là từng chứa một hồ nước khổng lồ cách đây hàng tỷ năm. Khối đá này lập tức được nhóm nghiên cứu đặt biệt danh là “Skull Hill” (Đồi Hộp Sọ) - không chỉ vì màu sắc tối và hình dạng góc cạnh, mà còn bởi bề mặt lỗ chỗ như thể đã bị ai đó… khoan thủng.
Phát hiện mới được công bố ngày 11/4 trên blog chính thức của NASA, cho biết khu vực Port Anson - nơi Skull Hill được tìm thấy - có khá nhiều đá “ngoại lai”, hay còn gọi là “float” rocks, tức những khối đá lẻ tẻ nằm không đúng vị trí địa chất của mình, nhiều khả năng đã bị nước hoặc va chạm vận chuyển từ nơi khác đến.
Điều khiến giới khoa học bối rối là: Skull Hill không giống với bất kỳ loại đá nào trong khu vực. Nó không phải thiên thạch, theo dữ liệu từ công cụ SuperCam. Nó cũng không khớp hoàn toàn với đá trầm tích, vốn phổ biến tại miệng hố Jezero. Một giả thuyết được đưa ra: Skull Hill có thể là đá núi lửa - được cấu tạo từ khoáng chất tối màu như olivine hay pyroxene, từng nằm sâu dưới lớp bề mặt và bị hất văng lên do một vụ va chạm cổ xưa.
Hoặc, cũng có thể là đơn giản hơn - một tảng đá "đi lạc" từ thời sao Hỏa còn ẩm ướt, trôi dạt theo dòng nước, rồi mắc kẹt lại khi mọi thứ cạn khô.
Khối đá này hiện đang được phân tích sâu hơn để xác định nguồn gốc chính xác. Trong vài tháng qua, Perseverance đã có tốc độ thu thập dữ liệu nhanh nhất kể từ khi hạ cánh: lấy mẫu 5 khối đá, phân tích kỹ 7 khối khác và bắn laser nghiên cứu từ xa tới 83 vị trí. Với mật độ phát hiện dày đặc ở khu vực Witch Hazel Hill, nhóm nghiên cứu nhận định: miệng hố Jezero đang chứa đựng nhiều bí mật hơn cả kỳ vọng ban đầu.
Tuy nhiên, liệu những mẫu đá như Skull Hill có tiết lộ điều gì về sự sống cổ đại trên sao Hỏa hay không vẫn còn là câu hỏi bỏ ngỏ. Kế hoạch mang các mẫu về Trái Đất trong chương trình Mars Sample Return vẫn đang gặp khó khăn lớn về ngân sách và kỹ thuật.
Nhưng ít nhất vào lúc này, Skull Hill đã làm đúng vai trò của nó - khiến giới khoa học phải dừng lại và tự hỏi: Chuyện gì đã thực sự xảy ra trên hành tinh đỏ cách đây hàng tỷ năm?
Anh Việt
