Khi cuộc chiến Nga–Ukraine bùng nổ, máy bay không người lái chống tăng TB-2 Bayraktar nhanh chóng trở thành biểu tượng cho những thành công ban đầu của Ukraine trên chiến trường. Theo thời gian, vai trò biểu tượng này dần chuyển sang các máy bay không người lái FPV, khi chúng gây ra thiệt hại đáng kể cho các đơn vị Nga và kìm hãm các bước tiến của Moscow.
Tuy nhiên, theo Forbes, trong những tháng gần đây, một sự chuyển dịch mới đang hình thành: Các máy bay không người lái ném bom hạng nặng như Baba Yaga ngày càng giữ vai trò then chốt trong hệ thống phòng thủ của Ukraine, trở thành cơn ác mộng mới nhất của Nga.
Baba Yaga - Biệt danh do Nga đặt
Loại máy bay không người lái Baba Yaga bao gồm nhiều mẫu khác nhau như Vampire, R18, Nemesis và Kazhan, do các công ty Ukraine khác nhau phát triển. Chúng thường có sáu hoặc nhiều hơn sáu cánh quạt lớn, có khả năng mang tải trọng khoảng 15 kg với tầm hoạt động lên tới 20 km. Vũ khí sử dụng phổ biến gồm đạn cối, đầu đạn định hình và các loại mìn chống tăng cải tiến, tất cả đều có thể được thả với độ chính xác cao xuống các phương tiện và vị trí của Nga.
Bên cạnh khả năng mang tải trọng lớn, điểm nổi bật của máy bay không người lái Baba Yaga là khả năng hoạt động ổn định vào ban đêm. Điều này đạt được nhờ sự kết hợp giữa camera nhiệt và camera quang học, cho phép người điều khiển phát hiện và xác định mục tiêu của Nga trong điều kiện thiếu sáng.
Theo các báo cáo, dòng máy bay không người lái này liên tục được cải tiến, trong đó một số biến thể đã được trang bị máy chiếu hồng ngoại cỡ nhỏ nhằm làm mù các camera hồng ngoại mà phía Nga sử dụng để phát hiện và đánh chặn máy bay không người lái ban đêm. Một số phiên bản khác còn tích hợp hệ thống liên lạc Starlink để mở rộng tầm hoạt động, dù điều này đòi hỏi phải giảm tải trọng mang theo.
Các công ty Ukraine bắt đầu phát triển những máy bay không người lái ném bom hạng nặng này ngay sau khi xung đột nổ ra, bằng cách cải hoán các nền tảng máy bay không người lái nông nghiệp và hạng nặng cho mục đích quân sự.
Công ty SkyFall của Ukraine đã phát triển mẫu Vampire, một máy bay không người lái ném bom sáu cánh quạt, và đưa vào sử dụng khoảng năm 2023. Nhiều công ty khác nhanh chóng nối gót, giúp Ukraine hình thành một hạm đội máy bay không người lái ném bom đa năng.
Những nền tảng này đã đóng vai trò quan trọng trong suốt cuộc xung đột, khi các đơn vị Ukraine sử dụng chúng để đối phó với các đợt tấn công quy mô lớn của Nga, đặc biệt tại các khu vực Donetsk và Kharkiv.
Gần đây, vai trò của chúng còn mở rộng sang các hoạt động ban ngày, khi phía Nga báo cáo về việc các đàn gồm tới 30 máy bay không người lái Baba Yaga tuần tra liên tục trên bầu trời.
Ukraine tăng cường sử dụng Baba Yaga
Mặc dù đã được triển khai thường xuyên kể từ năm 2023, việc sử dụng các máy bay không người lái Baba Yaga dường như đã tăng mạnh trong những tháng gần đây, trùng với thời điểm Nga tái khởi động các đợt tấn công.
Ukraine liên tục đăng tải nhiều video mỗi ngày cho thấy các máy bay không người lái Baba Yaga tấn công vị trí của Nga. Mức độ sử dụng gia tăng đến mức binh lính Ukraine hiện đang thiếu hụt pin cho các hệ thống này, buộc họ phải phát động các chiến dịch kêu gọi mua pin trên mạng xã hội.
Những đoạn video xuất hiện trên mạng xã hội cho thấy lực lượng Ukraine tấn công nhiều mục tiêu khác nhau, trải dài dọc toàn bộ mặt trận dài khoảng 1.000 km. Ngày 16/12, binh lính Ukraine đã sử dụng một đàn máy bay không người lái Vampire tại mặt trận Kharkiv để phá hủy một mạng lưới hầm trú ẩn của Nga.
Vài ngày trước đó, một nhóm máy bay không người lái Baba Yaga tấn công các đơn vị Nga trong những công trình kiên cố và đánh trúng một xe tải chở bộ binh trong các cuộc giao tranh gần Kostyantynivka và Predtechyne.
Các video khác, đăng ngày 8/12, cho thấy binh lính Ukraine sử dụng những hệ thống này để nhắm vào một xe tăng đang ẩn nấp, phá hủy các vị trí trú ẩn và làm hư hại trang thiết bị theo hướng Kursk.
Trong một sự kiện khác ngày 5/12 gần Pokrovsk, một máy bay không người lái Baba Yaga đã giao chiến với nhiều binh sĩ Nga, cuối cùng buộc một binh sĩ phải đầu hàng lực lượng Ukraine.
Phía Nga cũng thường xuyên đề cập đến sự gia tăng hoạt động này, với các báo cáo về việc máy bay không người lái Baba Yaga bị phát hiện, đánh chặn hoặc phá hủy. Từ ngày 1 đến 11/12, các đơn vị Nga tại các khu vực Kharkiv, Sumy và Dniepropetrovsk tuyên bố đã bắn hạ nhiều chiếc, trong đó có một máy bay Baba Yaga bị Lữ đoàn Vệ binh số 38 phá hủy gần Gulyaypole, một chiếc khác bị các phi công FPV thuộc lực lượng Tây Akhmat bắn trúng ở mặt trận Kharkiv, cùng nhiều chiếc khác bị phát hiện và tấn công bởi các đơn vị không quân, cơ giới và hệ thống không người lái.
Các đoạn phim từ đầu tháng 12 cũng cho thấy các đội FPV của Nga nhắm mục tiêu vào máy bay không người lái Baba Yaga đang bay, bao gồm cả trường hợp một chiếc bị đánh chặn ngay sau khi thả bom.
Nhu cầu về Baba Yaga của Ukraine tăng cao
Việc gia tăng sử dụng máy bay không người lái Baba Yaga phản ánh xu hướng rộng hơn trong cả hai quân đội, hướng tới các nền tảng máy bay không người lái lớn hơn và có khả năng tái sử dụng, nhằm đáp ứng yêu cầu của một chiến trường ngày càng phức tạp và biến động nhanh.
Máy bay không người lái tái sử dụng cho phép tích hợp nhiều cảm biến, bộ xử lý, vật liệu và hệ thống điều khiển tiên tiến hơn, những yếu tố sẽ rất tốn kém nếu bị mất chỉ sau một chuyến bay.
Đối với Baba Yaga, các nền tảng này có thể tích hợp camera nhiệt, hệ thống định vị chống nhiễu, liên kết dữ liệu tầm xa và khả năng tự hành tiên tiến. Những năng lực này ngày càng quan trọng khi giao tranh chuyển mạnh vào môi trường đô thị, nơi việc phát hiện đối phương trở nên khó khăn và máy bay không người lái phải hoạt động trong không gian chật hẹp.
Những tính năng trên đặc biệt cần thiết trong điều kiện sương mù, mưa và gió mạnh thường xuyên xuất hiện vào mùa đông tại Ukraine. Thời tiết như vậy gây nhiều khó khăn cho các máy bay không người lái FPV, do hệ thống quang học của chúng không thể xuyên qua sương mù, còn thân máy nhỏ khiến chúng dễ bị ảnh hưởng bởi mưa và gió giật.
Ngược lại, máy bay không người lái Baba Yaga với các cảm biến tiên tiến được thiết kế tốt hơn để hoạt động trong sương mù và mưa, đồng thời kích thước lớn hơn giúp chúng ổn định hơn trước biến động thời tiết.
Bên cạnh đó, trong bối cảnh xung đột tiêu hao kéo dài, cả hai bên đều phải đối mặt với những hạn chế ngày càng lớn về nguồn lực. Số lượng máy bay không người lái cần thiết để duy trì các vùng tiêu diệt hiệu quả là rất lớn, khiến việc Ukraine chỉ dựa vào các hệ thống tấn công một chiều trở nên không khả thi.
Máy bay không người lái tái sử dụng giúp giải quyết vấn đề này, bởi dù chi phí ban đầu cao hơn, nhưng chi phí dài hạn thấp hơn. Nhờ khả năng tái sử dụng, Ukraine cần ít nền tảng hơn, qua đó giảm nhu cầu đối với các linh kiện điện tử đang chịu áp lực từ tình trạng tắc nghẽn chuỗi cung ứng.
Binh lính Ukraine cũng có thể tận dụng lại các loại đạn dược sẵn có trên chiến trường, như mìn chống tăng, làm tải trọng cho máy bay không người lái, từ đó giảm thêm sự phụ thuộc vào tiếp tế.
An An (Theo Forbes)
