Trên mạng xã hội gần đây lan truyền một câu chuyện tuyển dụng thu hút hàng triệu lượt xem: một nữ ứng viên tốt nghiệp đại học hệ 211 đến phỏng vấn tại một công ty công nghệ lớn, và chỉ trong vài câu trả lời, cô đã lật ngược tình thế tưởng như bất lợi hoàn toàn.
Câu chuyện bắt đầu tại một buổi tuyển dụng của một tập đoàn Internet nổi tiếng. Trước nữ ứng viên là một sinh viên tốt nghiệp Đại học Bắc Kinh – một trong những trường đại học danh tiếng hàng đầu Trung Quốc. Ứng viên này có bản lý lịch gần như hoàn hảo: kinh nghiệm thực tập tại các tập đoàn lớn, danh sách giải thưởng dài và chuyên môn xuất sắc. Khi đến lượt cô gái, người phỏng vấn bất ngờ thay đổi cách đặt câu hỏi, không đề cập kỹ năng, không hỏi chuyên môn mà đưa ra một yêu cầu đầy thử thách:
“Ứng viên trước cô tốt nghiệp Đại học Bắc Kinh. Hãy cho tôi lý do để từ chối anh ta và chọn cô”
Đây là dạng câu hỏi khiến đa số ứng viên bối rối. Nhiều người sẽ lập tức tự ti, so sánh bản thân với "thương hiệu" Đại học Bắc Kinh và cảm thấy thất thế. Nhưng thay vì cố chứng minh mình giỏi hơn, cô gái đã chọn chiến thuật ngược lại – biến điểm yếu thành lợi thế.
Cô nói chậm rãi, rõ ràng: “Anh ấy tốt nghiệp Đại học hàng đầu - Bắc Kinh, trình độ học vấn tốt hơn tôi nhiều và mục tiêu chắc chắn cũng tham vọng hơn. Vì thế công ty của anh có lẽ chỉ là bước đệm đầu tiên sau khi tốt nghiệp, là bệ phóng để anh ấy đến các công ty lớn hơn, thậm chí ra nước ngoài. Còn tôi thì khác. Mục tiêu cả đời của tôi là được làm việc tại công ty này. Nếu tôi may mắn được tuyển dụng, tôi sẽ dành toàn bộ năng lượng để cùng phát triển lâu dài với công ty – điều mà anh ấy khó có thể cam kết.”
Theo lời kể, người phỏng vấn lập tức quyết định tuyển dụng cô ngay tại chỗ.
Sức mạnh của sự cộng hưởng cảm xúc
Sau câu chuyện này, nhiều chuyên gia tâm lý và nhân sự phân tích rằng điểm xuất sắc của câu trả lời không nằm ở việc cạnh tranh với ứng viên khác, mà ở việc định vị bản thân đúng với nhu cầu của doanh nghiệp.
Đa số các tập đoàn ngày nay đều xây dựng văn hoá doanh nghiệp, tổ chức vận động team building, tiệc trà, lớp tập thể dục buổi sáng… Những hoạt động tưởng như “vô thưởng vô phạt” lại có mục tiêu rất rõ ràng: biến cảm giác làm việc thành cảm giác thuộc về.
Một doanh nghiệp thành công cần những nhân sự cống hiến lâu dài, ưu tiên sự ổn định thay vì nhảy việc. Do đó: Người sẵn sàng gắn bó với văn hoá công ty; Người coi thành công của doanh nghiệp là mục tiêu cá nhân; Người đặt lợi ích tập thể lên trên lợi ích cá nhân… luôn được ưu tiên cao hơn so với ứng viên chỉ sở hữu học lực mạnh hay profile đẹp.
Đó cũng là lý do bất lợi về học vấn của nữ ứng viên đã được chuyển hoá thành ưu thế ổn định, còn lợi thế học vấn của sinh viên Đại học Bắc Kinh lại trở thành rủi ro “nhảy việc”.
Hiệu ứng “sợ mất mát” trong tâm lý tuyển dụng
Trong tâm lý học, hiện tượng này được gọi là “loss aversion” – sợ mất mát: Con người nhạy cảm hơn nhiều với việc mất đi một nguồn lực ổn định so với việc nhận thêm một nguồn lực mới.
Một ứng viên xuất sắc có thể nhanh chóng rời đi khi có cơ hội tốt hơn. Nhưng một ứng viên xem công việc hiện tại là mục tiêu lớn nhất đời mình thì sẽ: Tập trung hơn; Bền bỉ hơn; Đầu tư nhiều tâm huyết hơn. Và điều đó khiến doanh nghiệp cảm thấy an toàn.
Các nhà tâm lý cũng chỉ ra hiệu ứng thứ hai trong câu trả lời của cô gái: nguyên tắc nhất quán cam kết. Một khi con người nói ra lời hứa trước mặt người khác, họ có xu hướng hành động để bảo vệ lời hứa đó nhằm tránh mâu thuẫn giữa lời nói và hành động.
Nói cách khác, khi cô gái tuyên bố: “Tôi xem công ty là mục tiêu cả đời của mình.” Cô không chỉ đang thuyết phục nhà tuyển dụng, mà cũng đang tự gắn mình vào lời cam kết, tạo động lực nội tại để thực hiện nó.
Nhà tuyển dụng thực sự cần gì?
Nhiều người vẫn hiểu sai về phỏng vấn: Họ dành 90% thời gian để chứng minh bản thân giỏi hơn đối thủ. Nhưng các nhà tuyển dụng chuyên nghiệp không tìm người giỏi nhất, họ tìm người phù hợp nhất. Nếu công ty cần một chuyên gia kỹ thuật, họ đưa chứng chỉ, dự án, case study. Nếu công ty cần người sáng tạo, họ thể hiện khả năng nắm bắt xu hướng. Nếu công ty có dự án dài hạn, họ chứng minh khả năng cam kết.
Trong tuyển dụng nói riêng và trong công việc nói chung, đừng vội chứng minh: “Tôi giỏi hơn người khác" mà hãy. chứng minh: “Không ai có thể thay thế tôi trong vai trò này". Sự khác biệt giữa hai câu nói ấy chính là yếu tố quyết định tương lai nghề nghiệp của mỗi người.
Ứng Hà Chi
