Ngày 1/1 thường niên không chỉ mang tới niềm vui của một năm mới hứng khởi và tràn đầy cơ hội, mà còn là ngày công chúng cùng ngóng xem tác phẩm nào đã chính thức hết hạn bản quyền, trở thành tài sản chung.
Khái niệm đặt tiền đề cho “Ngày Miền Công cộng - Public Domain Day” lần đầu tiên được nhắc tới vào năm 2004. Mỗi quốc gia - với những bộ luật sở hữu trí tuệ khác nhau - có một cách riêng, những ngày riêng để chào mừng mốc thời gian độc đáo. Một tác phẩm có thể được đưa vào miền công cộng khi chúng hết hạn bản quyền, hoặc tác giả của chúng chủ động biến chúng thành tài sản chung hoặc từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ.
Năm nay, Ngày Miền Công cộng đặc biệt được chú ý, bởi lẽ trong danh sách những nhân vật trở thành tài sản chung, có một cái tên được biết đến và yêu mến rộng rãi toàn cầu. Đoạn phim hoạt hình ngắn Steamboat Willie góp mặt hai nhân vật Mickey và Minnie, sản phẩm vốn gắn liền với thương hiệu Disney và nay đã trở thành một phần của lịch sử điện ảnh, chính thức thuộc về miền công cộng.
Bộ phim hoạt hình Steamboat Willie làm nên tên tuổi Walt Disney.
Sau khi bản quyền thước phim này hết hạn vào ngày 1/1 vừa qua, phiên bản kinh điển của Mickey và Minnie có thể được tái sử dụng mà không cần xin giấy phép hay mất chi phí. Tuy nhiên, những nhà sáng tạo nội dung phải lưu ý: chỉ có phiên bản Mickey và Minnie trong Steamboat Willie và Plane Crazy mới hết bản quyền, Disney vẫn nắm quyền sở hữu các phiên bản khác của chú chuột lừng danh; bên cạnh đó, Steamboat Willie mới chính thức bước vào miền công cộng tại Mỹ.
“Tất nhiên, chúng tôi sẽ tiếp tục bảo vệ quyền sở hữu của mình với của các phiên bản hiện đại của Chuột Mickey, cũng như các sản phẩm khác vẫn còn bản quyền”, Disney tuyên bố.
Các phiên bản Chuột Mickey theo từng thời kỳ.
Trong quá khứ, phiên bản đầu tiên của Mickey xuất hiện trong Steamboat Willie đã chuẩn bị bước vào miền công cộng, cho đến khi Disney và nhiều tập đoàn lớn tổ chức vận động hành lang, nhằm thay đổi đạo luật sở hữu trí tuệ.
Phán quyết cuối cùng khẳng định quyền sở hữu có thể được kéo dài 95 năm, và hành động của Disney khiến các nhà phê bình đặt cho đạo luật biệt danh là “Đạo luật Bảo vệ Chuột Mickey”. Họ chỉ trích Disney rằng việc này sẽ làm trĩ hoàn tốc độ phát triển nội dung, cũng như ngăn cản hoạt động bảo tồn di sản văn hóa.
Dù Disney không phải tập đoàn duy nhất vận động hành lang trong chiến dịch này, nhưng bằng sự nổi tiếng của mình, Mickey trở thành biểu tượng cho chiến dịch kéo dài quyền sở hữu trí tuệ tại Mỹ lúc ấy.
Miền công cộng tiếp nước cho suối nguồn sáng tạo
Năm 2024, Chuột Mickey sánh bước với Sherlock Holmes, Dracula, Quái vật của Frankenstein, Robin Hood, Bạch Tuyết, Lọ Lem trong miền công cộng. Thuận theo luật bản quyền, người Mỹ đã có thể thoải mái sử dụng Mickey và Minnie "phiên bản 1.0" trong các tác phẩm của mình.
Chưa bước vào miền công cộng lâu, Mickey đã lập tức xuất hiện ngay trong một sản phẩm mới. Trong game kinh dị có tên Infestation 88 vừa được công bố và dự kiến ra mắt trong năm 2024 này, một nhân vật phản diện trông rất giống Mickey 1.0 xuất hiện.
Trailer công bố game Infestation 88.
Theo mô tả trên Steam, Infestation 88 là “một game kinh dị, nhiều người chơi phối hợp mà tại đó, bạn vào vai người đi tiêu diệt mầm mống gây hại, sinh ra từ những phiên bản quái ác của các nhân vật kinh điển và các truyền thuyết thành thị”. Nhìn hình ảnh, ta có thể lập tức nhận ra “nhân vật kinh điển” được nhắc tới là ai.
Phản diện trong game Infestation 88.
Ngoài Steamboat Willie và Plane Crazy (hai bộ phim hoạt hình có Mickey và Minnie), một loạt các tác phẩm nổi tiếng khác cũng đã chính thức bước vào miền công cộng. Trong danh sách dài, có thể kể tới những cái tên nổi bật như bộ phim hài Rạp Xiếc của “vua hề” Charlie Chaplin, bộ phim The Man Who Laughs - tác phẩm truyền cảm hứng cho diện mạo của Joker trong Batman, hay vở kịch Peter Pan do James Matthew Barrie chắp bút.
Bạn có thể đọc thêm về những tác phẩm đã thuộc về miền công cộng trong năm 2024 tại đường link này.
