NYT: Những con số hé lộ xu hướng đáng kinh ngạc ở Trung Quốc

Xu hướng đáng kinh ngạc của kinh tế Trung Quốc

Đó là: Doanh thu thuế đang giảm.

Sự suy giảm này có nghĩa là chính phủ Trung Quốc có ít tiền hơn để giải quyết những thách thức kinh tế nghiêm trọng, bao gồm thị trường bất động sản sụp đổ.

Doanh thu thuế thấp cũng khiến các nhà lãnh đạo Trung Quốc gặp bất lợi trong cuộc đối đầu với Mỹ. Tổng thống Donald Trump đã áp thuế 20% đối với hàng hóa từ Trung Quốc và đe dọa sẽ tăng thuế. Bắc Kinh không còn nhiều tiền mặt dự phòng để hỗ trợ cho lĩnh vực xuất khẩu , vốn giúp thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhưng có thể bị ảnh hưởng bởi thuế quan.

Việc cắt giảm doanh thu thuế khiến các nhà lãnh đạo Trung Quốc rơi vào tình thế khó khăn. Cho đến những năm gần đây, Trung Quốc vẫn có nguồn thu dồi dào, được dùng để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, trợ cấp công nghiệp rộng rãi.... 

Trong khi tăng trưởng kinh tế chậm lại dần trong 12 năm qua gây ảnh hưởng đến chi tiêu của người tiêu dùng thì doanh thu thuế vẫn khá ổn định cho đến gần đây.

Năm ngoái, doanh thu thuế của Trung Quốc giảm nhiều hơn bao giờ hết. Hai lần suy giảm duy nhất trong những thập kỷ gần đây xảy ra trong những trường hợp đặc biệt: Vào năm 2020, Trung Quốc thực hiện lệnh phong tỏa toàn quốc trong nhiều tháng và vào năm 2022, Thượng Hải đã trải qua lệnh phong tỏa trong hai tháng.

Hiện nay, có một số lý do khiến doanh thu thuế của Trung Quốc giảm. Một vấn đề lớn là giảm phát - tình trạng giá cả suy giảm nói chung. Các doanh nghiệp và chính phủ Trung Quốc hiện nhận ra rằng họ có ít tiền hơn để trả nợ hàng tháng.

Kể từ tháng 9, các quan chức Trung Quốc đã nhiều lần cam kết sẽ thực hiện các biện pháp được hầu hết các nhà kinh tế Trung Quốc và nước ngoài khuyến nghị: Chi nhiều tiền hơn để hỗ trợ người tiêu dùng Trung Quốc đang gặp khó khăn, như tăng lương hưu, cải thiện phúc lợi chăm sóc sức khỏe, tăng bảo hiểm thất nghiệp hoặc cung cấp phiếu mua hàng tại nhà hàng.

Doanh thu thuế giảm có nghĩa là thâm hụt ngân sách của Trung Quốc đang gia tăng, không phải vì chính phủ chi tiêu nhiều hơn để hỗ trợ nền kinh tế mà vì tiền chảy vào kho bạc hơn ít hơn. Vấn đề này đã gia tăng trong nhiều năm do doanh thu của chính quyền địa phương từ việc bán đất giảm mạnh và đã lan sang chính quyền trung ương.

Theo tính toán của Fitch Ratings, tính đến năm 2018, tổng doanh thu của chính quyền địa phương và trung ương Trung Quốc, bao gồm thuế và tiền bán đất, chiếm 29% sản lượng kinh tế. Nhưng ngân sách năm nay cho thấy tổng doanh thu chỉ chiếm 21,1% sản lượng kinh tế vào năm 2025.

Khoảng một nửa sự suy giảm đến từ sự sụt giảm mạnh doanh thu từ việc bán đất, một vấn đề được báo cáo rộng rãi có liên quan đến sự sụp đổ của thị trường nhà ở.

Tháng này, Trung Quốc tuyên bố sẽ cho phép mục tiêu thâm hụt ngân sách chính thức tăng lên 4% trong năm nay, sau khi cố gắng giữ mức thâm hụt gần 3% kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2009. 

Nhưng các nhà phân tích cho rằng mức thâm hụt thực tế còn lớn hơn nhiều vì Trung Quốc đang âm thầm tính một lượng lớn tiền vay dài hạn vào nguồn thu thuế.

Nếu chỉ so sánh chi tiêu với doanh thu thực tế (không bao gồm vay nợ), thâm hụt ngân sách của Bộ Tài chính Trung Quốc bằng gần 9% sản lượng kinh tế. Năm 2018, tỷ lệ này chỉ là 3,2%.

Jeremy Zucker, người đứng đầu bộ phận xếp hạng tín nhiệm quốc gia Châu Á - Thái Bình Dương tại Fitch, cho biết: "Mức thâm hụt khá cao, nợ tăng khá nhanh, do đó họ đang gặp phải những thách thức về tài chính".

Từ bị cấm trong báo cáo của Trung Quốc

Loại thuế lớn nhất của Trung Quốc là thuế giá trị gia tăng, một loại thuế bán hàng mà chính phủ đánh vào hầu hết mọi giao dịch, từ tiền thuê nhà đến tủ lạnh. Năm ngoái, doanh thu thuế VAT giảm 7,9% so với kỳ vọng.

Từ "giảm phát" bị cấm trong các văn bản chính thức của Trung Quốc, vì vậy Bộ Tài chính nước này đã đưa ra một cách nói tránh: Sự sụt giảm này "chủ yếu là do giá sản xuất thấp hơn dự kiến".

Giá sản xuất, giá bán buôn hàng hóa khi chúng rời khỏi nhà máy và trang trại, đã giảm 2,3% tại Trung Quốc vào năm ngoái.

Năm 2018, doanh thu thuế VAT bắt đầu giảm. Vào thời điểm đó, chính quyền Trung Quốc đã cắt giảm phần thuế dành cho các nhà xuất khẩu để giúp họ bù đắp tác động của thuế quan do Tổng thống Trump áp đặt trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông.

Kể từ đó, chi phí cắt giảm thuế đã tăng đáng kể do xuất khẩu của Trung Quốc tăng vọt, với thặng dư thương mại đạt gần 7 nghìn tỷ NDT vào năm ngoái, trong khi phần còn lại của nền kinh tế vẫn trì trệ.

Một vấn đề khác là tiền lương giảm và tình trạng sa thải tăng, đặc biệt là trong nửa cuối năm ngoái. Bộ Tài chính Trung Quốc cho biết trong ngân sách rằng, doanh thu thuế thu nhập cá nhân năm ngoái thấp hơn 7,5% so với dự kiến.

Thuế quan cao của Trung Quốc đối với hàng hóa nhập khẩu cũng là một nguồn thu lớn khác. Nhưng sau khi mất phần lớn tiền tiết kiệm trong cuộc khủng hoảng bất động sản, người tiêu dùng Trung Quốc đã cắt giảm nhập khẩu các mặt hàng như túi xách và nước hoa, trong khi giá của nhiều mặt hàng nhập khẩu đã giảm. Do đó, Bộ Tài chính cho biết doanh thu thuế quan năm ngoái thấp hơn 9,2% so với dự kiến.

Theo NYT, tình hình tài chính năm nay có thể không sáng sủa như dự kiến ​​của ngân sách. Ngân sách của Bộ Tài chính Trung Quốc lặp lại nhiều giả định lạc quan đã đưa ra vào năm ngoái về doanh thu thuế và hiệu quả kinh tế nói chung.

Chính phủ các nước phương Tây tạo ra nguồn thu nhập đáng kể từ thuế thu nhập đầu tư, thừa kế và bất động sản. Nhưng Trung Quốc không đánh thuế thu nhập đầu tư hoặc thừa kế và hầu như không đánh thuế bất động sản.

Theo ông Giả Khang, cựu quan chức Bộ Tài chính và là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất về chính sách thuế của Trung Quốc, các loại thuế mới khó có thể được áp dụng.

Ông cho biết, người dân phản đối mạnh mẽ thuế bất động sản và việc đánh thuế thu nhập đầu tư hoặc bất động sản sẽ gây tổn hại đến thị trường chứng khoán hoặc bất động sản.

Theo ông, gian lận hoặc trốn thuế không phải là yếu tố gây ra thách thức về thuế ở Trung Quốc. Ông cho biết quá trình kiểm tra thanh toán đã trở nên rất chi tiết. "Thật khó để gian lận trong hệ thống này".

An An