Ukraine chấp nhận rút quân?
Tổng thống Ukraine Zelensky đã công bố chi tiết về kế hoạch hòa bình được cập nhật, đề xuất khả năng rút quân Ukraine khỏi miền đông và thiết lập một khu vực phi quân sự.
Cụ thể, theo New York Times, Tổng thống Ukraine Zelenskyy tuyên bố sẵn sàng rút quân khỏi các khu vực thuộc vùng Donetsk phía đông vẫn nằm dưới sự kiểm soát của Kiev và biến những khu vực đó thành vùng phi quân sự như một phần của thỏa thuận hòa bình khả thi với Moscow.
Lời đề nghị này là động thái mới nhất mà ông Zelensky đưa ra để giải quyết các tranh chấp lãnh thổ gai góc ở Donetsk, vốn đã nhiều lần làm gián đoạn các cuộc đàm phán hòa bình.
Kế hoạch 20 điểm được các đặc phái viên Mỹ và Ukraine thống nhất tại Florida vào cuối tuần trước, ông Zelensky cho biết phía Nga sẽ phản hồi vào thứ Tư sau khi thảo luận với Mỹ, BBC đưa tin.
Mô tả kế hoạch này là "khuôn khổ chính để chấm dứt chiến tranh", ông cho biết kế hoạch đề xuất các đảm bảo an ninh và phản ứng quân sự phối hợp từ Mỹ, NATO và các nước châu Âu nếu Nga tấn công Ukraine một lần nữa.
Về vấn đề quan trọng nhất là vùng Donbass ở miền đông Ukraine, ông Zelensky cho biết "khu kinh tế tự do" là một lựa chọn tiềm năng.
Các nhà đàm phán Mỹ đang tìm cách thiết lập một khu vực phi quân sự hoặc một khu kinh tế tự do. Ông nhấn mạnh rằng bất kỳ khu vực nào mà quân đội Ukraine rút khỏi đều phải được Ukraine kiểm soát.
Ông Zelensky cũng nói rõ rằng nếu một khu vực kinh tế tự do được thành lập ở Donetsk, nó phải nằm dưới sự quản lý và cảnh sát của Ukraine - "chắc chắn không phải là cảnh sát Nga".
Kế hoạch 20 điểm được coi là bản cập nhật của tài liệu 28 điểm ban đầu, được đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff thỏa thuận với phía Nga vài tuần trước, vốn được cho là nghiêng về phía yêu cầu của Điện Kremlin.
Phía Nga đã nhấn mạnh rằng Ukraine phải rút quân khỏi khoảng 1/4 lãnh thổ ở vùng Donetsk phía đông để đổi lấy một thỏa thuận hòa bình. Phần còn lại đã nằm dưới sự chiếm đóng của Nga.
Vấn đề nhạy cảm nhất
Các vấn đề nhạy cảm, bao gồm cả vấn đề lãnh thổ, sẽ phải được giải quyết "ở cấp lãnh đạo", nhưng bản dự thảo mới sẽ cung cấp cho Ukraine những đảm bảo an ninh mạnh mẽ và lực lượng quân sự 800.000 người, ông Zelensky giải thích.
Hiện tại dường như có nhiều chi tiết hơn về vấn đề lãnh thổ, mặc dù rõ ràng là phía Ukraine không thể đạt được sự đồng thuận với phía Mỹ. Tổng thống Zelensky giải thích rằng nếu Ukraine sẵn sàng rút lực lượng hạng nặng của mình lùi lại 5, 10 hoặc 40 km ở 25% diện tích Donetsk mà nước này vẫn kiểm soát để tạo ra một khu vực kinh tế, khiến khu vực này gần như phi quân sự hóa, thì Nga cũng phải làm điều tương tự.
Quân đội Nga hiện đang cách các thành phố "vành đai pháo đài" Sloviansk và Kramatorsk của Ukraine khoảng 40 km về phía đông, sau khi chiếm được thị trấn Siversk.
Tổng thống Nga Vladimir Putin khó có thể hài lòng với kiểu thỏa hiệp được đề xuất cho Donetsk. Ông đã tuyên bố trong tháng này rằng Nga sẽ kiểm soát toàn bộ miền đông Ukraine bằng vũ lực nếu quân đội Ukraine không rút lui.
Một cuộc trưng cầu dân ý cần được tổ chức về toàn bộ kế hoạch hòa bình, ông Zelensky nói, và chỉ có một cuộc trưng cầu dân ý mới có thể quyết định về ý tưởng về một khu vực kinh tế tự do tiềm năng ở Donbass.
Ông nhấn mạnh rằng một khu vực kinh tế cũng phải được thiết lập xung quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia hiện đang bị Nga chiếm đóng, và quân đội Nga phải rút khỏi bốn khu vực khác của Ukraine - Dnipropetrovsk, Mykolaiv, Sumy và Kharkiv.
Đề xuất hiện tại của Mỹ đối với nhà máy điện hạt nhân là Ukraine, Mỹ và Nga cùng nhau vận hành, nhưng Kiev không đồng ý với điều đó. Những điểm chính của kế hoạch tái khẳng định chủ quyền của Ukraine và đề xuất một hiệp ước không tấn công giữa Nga và nước láng giềng này, kèm theo cơ chế giám sát.
Ngoài ra, Ukraine sẽ được đảm bảo an ninh mạnh mẽ tương tự như Điều 5 của NATO, yêu cầu các thành viên phải hỗ trợ một đồng minh khi bị tấn công, và Ukraine sẽ được phép duy trì lực lượng quân sự tối đa 800.000 người trong thời bình.
Các cuộc thảo luận vẫn đang diễn ra về kế hoạch của Mỹ về việc nhận bồi thường đổi lấy các đảm bảo an ninh, vì vậy ông Zelensky cho biết điều này hiện chưa nằm trong văn bản.
Không có điều khoản nào cấm Ukraine gia nhập NATO, điều vốn có trong bản dự thảo 28 điểm ban đầu.
Trong số các điểm khác, có yêu cầu Ukraine phải tổ chức bầu cử càng sớm càng tốt sau khi thỏa thuận được ký kết. Cả Nga và Mỹ đều thúc đẩy việc tổ chức bầu cử, mặc dù Ukraine đang trong tình trạng thiết quân luật.
Minh Khôi (Theo BBC, NYT)
