Đây là kết quản nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí ZooKeys, góp phần làm sáng tỏ quá trình tiến hóa và làm giàu thêm danh mục đa dạng sinh học của Việt Nam.
Loài chuột chũi Darwin được xác định là đặc hữu, hiện chỉ ghi nhận tại vùng rừng nguyên sinh ở sườn tây nam dãy Pù Luông, độ cao khoảng 900–1.100 m. Đây là kết quả sau nhiều năm khảo sát của nhóm nghiên cứu thuộc Viện Sinh học (Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam), Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Hồng Đức và Ban Quản lý Khu bảo tồn Pù Luông.
Đặc điểm nổi bật nhất của chuột chũi Darwin là chiếc đuôi cực ngắn, chỉ dài khoảng 2 mm, gồm 6–7 đốt sống – ít hơn hẳn bất kỳ loài nào cùng chi. Đuôi gần như chìm trong lớp da, phủ lông thưa và ngắn, chỉ nhô ra ở phần cuối, trở thành dấu hiệu nhận diện đặc trưng. Hộp sọ và răng có cấu trúc phù hợp với lối sống đào hang trong địa hình núi đá vôi. Phân tích ADN ty thể cũng cho thấy loài này tách biệt rõ ràng với các loài Euroscaptor khác tại Việt Nam, Lào và Trung Quốc.
Trước đây, Việt Nam từng ghi nhận các loài chuột chũi như E. longirostris ở miền Bắc và E. kuznetsovi ở Lâm Đồng, song chuột chũi Darwin khác biệt hoàn toàn về hình thái, kích thước và sinh cảnh. Loài này nhỏ hơn, đuôi ngắn hơn, thích nghi với tầng đất ẩm và mùn dày của rừng nguyên sinh – bằng chứng cho thấy quá trình phân hóa mạnh mẽ ở khu vực Bắc Trung Bộ, nơi địa hình và khí hậu tạo nên những “ốc đảo tiến hóa” riêng biệt.
Tên gọi “Darwin” được đặt để tôn vinh nhà tự nhiên học Charles Darwin người khai mở học thuyết tiến hóa. Theo các chuyên gia, phát hiện này có giá trị đặc biệt vì cung cấp dữ liệu mới cho nghiên cứu tiến hóa của nhóm chuột chũi châu Á loài động vật sống ngầm, hiếm gặp và phản ánh nhạy cảm với biến đổi môi trường.
Phát hiện mới một lần nữa khẳng định vai trò của Pù Luông không chỉ là khu bảo tồn cảnh quan mà còn là vùng lõi đa dạng sinh học của Việt Nam, nơi tiềm ẩn nhiều loài đặc hữu chưa được mô tả. Nhóm nghiên cứu đang tiếp tục khảo sát các khu vực lân cận để xác định phạm vi phân bố, đồng thời hy vọng phát hiện này mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn về cơ chế thích nghi của động vật sống ngầm góp phần khẳng định vị thế của khoa học Việt Nam trên bản đồ tiến hóa và bảo tồn thế giới.
Minh Khang
