Hải Phòng vốn nổi tiếng với hải sản, nhưng thứ đặc sản khiến dân sành ăn phải "canh mùa" không nằm ngoài biển mà lại ẩn mình dưới những bãi phù sa ven sông. Đó là rươi - loài "lộc trời" chỉ xuất hiện vài đợt ngắn ngủi trong năm. Người dân Tứ Kỳ và Thanh Hà cũ (hiện thuộc địa bàn Hải Phòng) vẫn quen gọi đây là mùa rươi nổi, thời điểm mặt nước bỗng "chuyển động", những sinh thể màu đỏ cam "ngọ nguậy" tràn lên theo con nước.
Nhìn qua, ít ai đủ dũng cảm để thử. Nhưng một khi đã ăn rươi đúng cách, đúng mùa, người ta lại mê đến lạ - mê cái vị béo, ngọt, thanh và thơm mộc mạc từ phù sa.
Rươi không xuất hiện quanh năm. Chúng chỉ nổi theo con nước vào vài ngày nhất định của tháng 9, tháng 10 âm lịch. Điều khiến rươi trở thành đặc sản không chỉ ngon, mà còn quý, chính là sự thất thường ấy: năm được mùa năm mất mùa, lúc nhiều như trải thảm đỏ trên nước, lúc lại thưa vắng đến khó tin.
Khoảnh khắc rươi nổi là lúc cả làng ven sông náo nhiệt. Người lớn trẻ nhỏ xách rổ, xách chậu ùa ra bãi. Mẻ rươi tươi nhất, ngon nhất luôn được giữ lại để làm những món ngon truyền thống, phần còn lại mới đem bán. Vậy nên muốn ăn rươi đúng kiểu Tứ Kỳ, Thanh Hà, phải đến đúng thời điểm, đúng buổi, và đôi khi phải may mắn nữa.
Rươi là đặc sản… thử thách thị giác. Chưa quen, chỉ nhìn là gai sống lưng. Nhưng người ta cũng đã từ bao đời biết cách "thuần hóa" lộc trời này thành những món ăn khiến ai từng thử đều phải trầm trồ.
Chả rươi, món phổ biến nhất, được coi là tinh hoa. Rươi tươi được làm sạch, trộn cùng thịt xay, vỏ quýt, hành hoa, thì là, trứng gà rồi chiên vàng. Miếng chả mềm tan, beo béo, thoảng mùi tinh dầu vỏ quýt đặc trưng - mùi thơm mà bất cứ ai từng ăn một lần sẽ nhớ mãi.
Ngoài chả rươi, người Hải Phòng còn nấu rươi kho, rươi đúc trứng, rươi om, hay làm mắm rươi - thứ mắm đỏ au, thơm nồng, chỉ cần chấm quả cà, đĩa rau luộc là đủ đánh thức cả bữa cơm quê. Món nào cũng mang chung một tinh thần: tận dụng trọn vẹn cái béo ngậy của rươi nhưng vẫn giữ được sự thanh dịu tự nhiên.
Ngày nay, dù rươi có thể bảo quản để ăn quanh năm, nhưng rươi đúng mùa vẫn được săn lùng nhất vì độ tươi, ngon, mới. Cũng vì quý hiếm nên rươi không rẻ. Giá mỗi cân rươi tươi có thể dao động cao gấp nhiều lần hải sản thông thường, từ vài trăm ngày đến cả triệu 1kg, nhưng với người mê món này, điều đó hoàn toàn xứng đáng.
Đặc sản "ngọ nguậy" của Hải Phòng - nghe thì rờn rợn, nhìn thì khiếp vía - nhưng lại là một trong những món đậm tinh thần đặc sản địa phương, gói trong mình hương vị của phù sa, của mùa, của phong tục vùng ven sông.
Chờ được đến mùa rươi không dễ. Ăn được rươi tươi lại càng khó. Nhưng chính sự khó ấy tạo nên sức hấp dẫn khiến biết bao người mỗi năm đều mong ngóng, để một lần nữa được thưởng thức món lộc trời đặc biệt mà người Tứ Kỳ, Thanh Hà đã trân quý suốt bao đời.
Châu Anh
