Giữa muôn trùng khó khăn trong việc xuất khẩu vũ khí, Nga mới đây đã công bố thông tin lạc quan khi nước này đã đảo ngược lại xu thế xuất khẩu vũ khí yếu kém nhờ vào các hợp đồng chiến đấu cơ khởi sắc, trong đó Su-57 đang là niềm hy vọng lớn nhất.
Vừa qua, vào ngày 17/12, Bộ trưởng Quốc phòng Nga Andrey Belousov xác nhận những nỗ lực nhằm ngăn chặn đà sụt giảm xuất khẩu vũ khí trong bối cảnh xung đột đã mang lại những tín hiệu khả quan. Ông Belousov cho biết: "Chúng tôi đã chuyển dịch sang một hệ thống quảng bá vũ khí mới tới các đồng minh và đối tác. Các buổi trình diễn thực tế khả năng tác chiến được tổ chức riêng cho các phái đoàn quốc tế, song song với chương trình hiện đại hóa quân đội của các nước sở tại."
Theo Bộ trưởng, hơn 20 quốc gia đã tham gia vào hệ thống kết nối này trong năm qua, tạo ra tác động tích cực đến hợp tác kỹ thuật - quân sự. Lần đầu tiên sau nhiều năm, Nga đã thành công trong việc đảo ngược xu hướng sụt giảm xuất khẩu và gia tăng đáng kể danh mục các hợp đồng mới.
Dù trong thập niên 2010, Nga vẫn duy trì vị thế nhà xuất khẩu vũ khí thứ hai thế giới và từng nhiều lần vượt mặt Mỹ trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, nhưng những năm gần đây, vị thế này đã bị suy yếu nghiêm trọng do sự cộng hưởng của nhiều yếu tố bất lợi.
Áp lực từ các đối thủ mới và đạo luật CAATSA
Hồi đầu tháng 11, ông Oleg Yevtushenko, Giám đốc điều hành Tập đoàn nhà nước Rostec, thừa nhận những lo ngại về sự sụt giảm vị thế của Moscow nhưng vẫn khẳng định quyết tâm: "Bất chấp tình hình thế giới phức tạp và áp lực từ các đối thủ, mục tiêu chiến lược của chúng tôi là giữ vững vị trí thứ hai trên bảng xếp hạng xuất khẩu vũ khí toàn cầu cho đến năm 2030 và tầm nhìn 2036."
Nga hiện đang đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Pháp và đặc biệt là Hàn Quốc – quốc gia đã đạt được những bước tiến lớn khi cung cấp vũ khí cho cả các thành viên NATO lẫn các nước đang phát triển. Đáng chú ý, Hàn Quốc đang thâm nhập mạnh mẽ vào các thị trường vốn là "khách quen" của Nga như Ấn Độ.
Một rào cản lớn khác chính là áp lực chính trị từ phương Tây. Kể từ năm 2017, khi Mỹ thông qua Đạo luật Chống lại các Đối thủ của Mỹ thông qua Trừng phạt (CAATSA), Washington đã có cơ sở pháp lý để trừng phạt kinh tế bất kỳ quốc gia nào mua vũ khí quy mô lớn từ Nga. Điều này dẫn tới việc Indonesia và Ai Cập phải hủy bỏ kế hoạch mua tiêm kích Su-35, đồng thời khiến nhiều khách hàng tiềm năng khác chùn bước ngay từ giai đoạn đàm phán.
Cuộc cạnh tranh công nghệ với Trung Quốc
Tại các thị trường ít chịu ảnh hưởng bởi áp lực phương Tây, Nga lại phải đối mặt với "người láng giềng" Trung Quốc. Các sản phẩm quốc phòng của Trung Quốc ngày càng cho thấy ưu thế về công nghệ so với Nga nhưng vẫn giữ được mức giá cạnh tranh, khiến thị phần của Nga tại Trung Á và Châu Phi sụt giảm nhanh chóng.
Mặc dù các quốc gia mua vũ khí Trung Quốc cũng đối mặt với áp lực từ phương Tây, nhưng việc thiếu một đạo luật "trừng phạt thứ cấp" tương tự CAATSA nhắm vào Bắc Kinh khiến vũ khí Trung Quốc trở thành lựa chọn an toàn hơn về mặt chính trị. Điển hình là trường hợp của Serbia: thay vì mua hệ thống phòng không S-300 hay S-400 của Nga, nước này đã chọn HQ-22 của Trung Quốc để giảm bớt sự phản đối gay gắt từ các láng giềng châu Âu.
Triển vọng từ những hợp đồng "tỷ đô" của Su-57
Sự khởi sắc của xuất khẩu vũ khí Nga trong năm 2025 phần lớn đến từ các dòng máy bay chiến đấu cao cấp như Su-35 và tiêm kích thế hệ năm Su-57. Các nguồn tin rò rỉ cho thấy Nga đang triển khai bàn giao 48 chiếc Su-35 cho Iran, 14 chiếc Su-34 và 2 chiếc Su-57 cho Algeria, cùng 6 chiếc Su-35 cho Ethiopia. Đây được coi là bước đột phá quan trọng cho các dòng máy bay chủ lực này.
Tuy nhiên, giới quan sát vẫn hoài nghi về khả năng duy trì phong độ dài hạn của Nga. Moscow đang gặp khó khăn trong việc phát triển các chương trình vũ khí hoàn toàn mới, khiến những lợi thế công nghệ từ thời hậu Xô Viết dần mai một.
Tương lai của ngành xuất khẩu quốc phòng Nga hiện đặt cả vào khả năng ký kết hợp đồng cung cấp Su-57 cho Ấn Độ – dự án có thể mang lại nguồn thu ngoại tệ khổng lồ. Bên cạnh đó, mối quan hệ nồng ấm với Iran cũng mở ra cơ hội để nước này thay thế các khí tài cũ kỹ từ thời Chiến tranh Lạnh. Thậm chí, khả năng Nga cung cấp máy bay chiến đấu cho Triều Tiên để cấn trừ các khoản chi phí mua vũ khí từ Bình Nhưỡng cũng đã được tính đến, trong bối cảnh quốc gia Đông Á này sở hữu đội bay khổng lồ đang cần được hiện đại hóa.
Quốc Vinh (Theo Military Watch)
