Cũng giống như bước chân đầu tiên của nhà thám hiểm người Ý Christopher Columbus đến châu Mỹ ngày 12/10/1492, cuộc sống của người da đỏ bản địa đã bị xáo trộn mãi mãi. Mặt trăng cũng vậy.
Trong hàng nghìn năm qua, Mặt trăng đã truyền cảm hứng cho con người từ xa, nhưng "ngọn hải đăng" sáng chói trên bầu trời đêm của Trái đất — cách đó 384.400 km — vẫn nằm ngoài tầm với. Thiên thể hình thành hàng tỷ năm này vẫn cực kỳ bí ẩn đối với loài người...
Tất cả đã thay đổi vào ngày 13/9/1959, khi tàu vũ trụ không người lái của Liên Xô, Luna 2, hạ cánh trên bề mặt phía Tây Mặt trăng. Sau khoảnh khắc đổ bộ lịch sử, Luna 2 đã tạo ra một miệng hố va giữa vùng Mặt trăng Mare Imbrium và Mare Serenitatis.
Thời điểm tàu vũ trụ của con người khuấy động bụi Mặt trăng đó báo hiệu sự khởi đầu trong nỗ lực khám phá Mặt trăng của loài người đồng thời cũng là sự khởi đầu của một kỷ nguyên địa chất mới: "Kỷ Nhân sinh Mặt trăng" - một thuật ngữ xuất hiện trên tạp chí Nature Geoscience vào ngày 8/12/2023.
Tác giả chính của bài báo Justin Holcomb, một nhà nghiên cứu sau tiến sĩ của Cơ quan Khảo sát Địa chất Kansas tại Đại học Kansas, Mỹ cho biết: “Ý tưởng này rất giống với thuật ngữ Kỷ Anthropocene trên Trái đất - khám phá xem con người đã tác động đến hành tinh của chúng ta đến mức nào”.
Trái đất đã bị thay đổi vĩnh viễn sau những cuộc cách mạng của loài người. Ảnh: Internet
"Trên Trái đất, Kỷ Anthropocene đánh dấu bởi sự thay đổi vĩnh viễn của thế giới tự nhiên dưới bàn tay của nhân loại, một quá trình không thể đảo ngược. Tương tự như vậy, trên Mặt trăng, Kỷ Nhân sinh Mặt Trăng đã bắt đầu".
Các nhà khoa học đã cố gắng trong nhiều năm để tuyên bố thời điểm chính xác Kỷ Anthropocene xuất hiện trên Trái đất. Gần đây họ đã đưa ra bằng chứng mới về một địa điểm ở Canada và tin rằng nó đánh dấu sự khởi đầu của một chương biến đổi trong lịch sử hành tinh chúng ta.
Ý tưởng về Kỷ Nhân sinh Mặt trăng (Lunar Anthropocene) xuất hiện vào thời điểm các cơ quan không gian dân sự và các tổ chức thương mại đang thể hiện sự quan tâm mới đến việc quay trở lại Mặt trăng hoặc đối với một số người, lần đầu tiên hạ cánh lên Mặt trăng.
Và các tác giả của bài báo đăng trên tạp chí Nature Geoscience cho rằng môi trường trên Mặt trăng, vốn đã được con người định hình vào thời kỳ đầu của Kỷ Nhân sinh Mặt Trăng, sẽ bị thay đổi theo những cách mạnh mẽ hơn khi hoạt động khám phá tăng lên.
Dấu chân trên Mặt trăng của nhân loại
Những người đam mê hoạt động ngoài trời và du khách đến thăm các công viên quốc gia có thể đã quen thuộc với khái niệm “Không để lại dấu vết” - tôn trọng và duy trì môi trường tự nhiên, để mọi thứ như cũ và xử lý rác thải đúng cách.
Tuy nhiên, Mặt trăng vẫn còn đầy dấu vết của các cuộc thám hiểm.
Kể từ khi Luna 2 hạ cánh, hơn 100 tàu vũ trụ, là hơn 100 sứ mệnh trị gia tỷ đô của loài người, đã bị thất bại (rơi) hoặc đổ bộ thành công trên Mặt trăng và “con người đã gây ra sự xáo trộn bề mặt ở ít nhất 58 địa điểm khác nhau trên bề mặt Mặt trăng”.
Tàu Luna 2 của Liên Xô.
Việc chạm xuống bề mặt Mặt trăng là điều vô cùng khó khăn - đòi hỏi kinh phí lớn, kỹ thuật khắt khe, bằng chứng là có rất nhiều vụ va chạm đã để lại dấu ấn và tạo ra những miệng hố mới.
Nhân loại đã để lại dấu ấn trên Mặt trăng theo nhiều cách khác nhau, bao gồm các miệng hố va chạm do tàu vũ trụ để lại, dấu vết của tàu thám hiểm Mặt trăng, dấu giày phi hành gia, thí nghiệm khoa học...
Những dấu vết mà con người đã/đang để lại trên bề mặt Mặt trăng. Ảnh: NASA/GSFC/ASU
“Đây là bước đi nhỏ bé của con người, nhưng là bước tiến khổng lồ của nhân loại” - Neil Armstrongs đã nói sau khi đặt dấu chân đầu tiên của loài người lên Mặt trăng trong sứ mệnh Apollo 11 năm 1969. Ảnh: NASA
Cuộc chạy đua không gian trong thời Chiến tranh Lạnh (1947-1991) giữa Mỹ và Liên Xô đã khởi động một loạt sứ mệnh Mặt trăng.
Các sứ mệnh thuộc Chương trình Apollo của NASA (Cơ quan vũ trụ của Mỹ) là những sứ mệnh đầu tiên đưa con người đi vòng quanh Mặt trăng trong những năm 1960 trước khi đưa phi hành gia hạ cánh an toàn lên bề mặt Mặt trăng, bắt đầu với sứ mệnh Apollo năm 1969 do phi hành gia Neil Armstrongs làm chỉ huy. Cuối cùng, 12 phi hành gia NASA đã đi bộ trên bề mặt Mặt trăng từ năm 1969 đến năm 1972.
Với sự xuất hiện của con người, rất nhiều đồ vật đã bị bỏ lại, bao gồm thiết bị khoa học dùng cho thí nghiệm, các bộ phận của tàu vũ trụ, cờ, ảnh và thậm chí cả bóng golf...
Từ Trái đất, Mặt trăng xuất hiện không thay đổi. Nó không có bầu khí quyển bảo vệ hoặc từ trường như thế giới duy trì sự sống của Trái đất chúng ta. Các thiên thạch vi mô thường xuyên chạm vào bề mặt vì Mặt trăng không có cách nào tự che chắn khỏi các tảng đá không gian này.
Các nhà nghiên cứu cho biết, việc tuyên bố về Kỷ Nhân sinh Mặt trăng có thể làm rõ rằng Mặt trăng đang thay đổi theo những cách không tự nhiên do sự khám phá của con người để lại.
Cuộc thám hiểm Mặt trăng đang "nóng"
Một cuộc chạy đua không gian mới đang nóng lên khi nhiều quốc gia đặt mục tiêu thực hiện các nhiệm vụ bằng robot và phi hành đoàn để khám phá cực Nam của Mặt trăng cũng như các khu vực Mặt trăng khó tiếp cận và chưa được khám phá khác.
Sứ mệnh Chandrayaan-3 của Ấn Độ đã cho tàu hạ cánh thành công lịch sử lên Mặt trăng vào tháng 8/2023 sau khi tàu vũ trụ Luna 25 của Nga và tàu đổ bộ HAKUTO-R của công ty Ispace của Nhật Bản đều bị rơi. Năm 2024, nhiều sứ mệnh hướng tới Mặt trăng đang được triển khai, bao gồm cả tàu đổ bộ “Moon Sniper” của Nhật Bản dự kiến sẽ hạ cánh xuống Mặt trăng vào ngày 19/1.
Cũng giống như Trái đất, Mặt trăng đã bước vào kỷ nguyên mới. Ảnh: Internet
Chương trình Artemis của NASA dự định sẽ đưa con người trở lại bề mặt Mặt trăng vào năm 2026. Tham vọng của cơ quan này bao gồm việc thiết lập sự hiện diện bền vững của con người trên Mặt trăng, với môi trường sống được hỗ trợ bởi các nguồn tài nguyên như băng nước ở cực Nam Mặt trăng.
Trung Quốc cũng không nằm ngoài cuộc đua Mặt trăng vơis tham vọng đưa người đổ bộ rồi xây dựng Trạm Nghiên cứu Mặt Trăng Quốc tế (ILRS) với sự tham gia của nhiều đối tác quốc tế.
Cuộc đổ bộ lên Mặt trăng của tàu Apollo 11 đánh dấu lần đầu tiên con người đặt chân lên một thế giới khác. Các nhà nghiên cứu cho biết, những dấu chân để lại trong bụi Mặt trăng của các phi hành gia có lẽ là biểu tượng tiêu biểu nhất cho hành trình đang diễn ra của loài người, có thể sẽ bao gồm các hành tinh như sao Hỏa trong tương lai.
“Trong bối cảnh cuộc chạy đua không gian mới, quang cảnh Mặt trăng sẽ hoàn toàn khác sau 50 năm nữa. Nhiều quốc gia sẽ có mặt, dẫn đến nhiều thách thức. Do đó, mục tiêu của chúng tôi là nhấn mạnh tầm quan trọng từ tác động của loài người, không chỉ trong quá khứ mà còn đang diễn ra và trong tương lai" - Tác giả bài viết cho biết.
Nguồn: CNN
