Lấp đầy khoảng trống Nga bỏ lại
Tập đoàn quốc phòng Norinco của Trung Quốc vừa bất ngờ giới thiệu một phiên bản xe tăng chiến đấu chủ lực mới, phát triển trên khung gầm của dòng T-72 Liên Xô. Những hình ảnh được chụp tại Baotou, Nội Mông cho thấy cỗ tăng này đã được lắp đặt tháp pháo hoàn toàn mới cùng trạm vũ khí điều khiển từ xa, có thiết kế giống với mẫu VT-4 hiện đang xuất khẩu. Xe còn được tích hợp giáp phản ứng nổ FY-2 cùng hệ thống kính ngắm nhiệt độc lập dành cho chỉ huy, một trang bị từng chỉ có trên các dòng xe tăng thế hệ mới.
Dù Trung Quốc không biên chế T-72 trong quân đội, nhưng nước này từng tiếp nhận một số lượng đáng kể từ một hoặc nhiều đối tác không công bố vào thập niên 1990 để nghiên cứu và thử nghiệm. Điều này cho phép các kỹ sư Norinco hiểu sâu về cấu trúc dòng tăng này và phát triển bộ gói hiện đại hóa toàn diện từ thân đến hệ thống điều khiển hỏa lực.
T-72 hiện là dòng xe tăng thế hệ hai và ba được sử dụng rộng rãi nhất thế giới, có mặt trong biên chế hơn 30 quốc gia với số lượng đáng kể. Trước đây, Nga và Ukraine là hai đối thủ chính trong thị trường nâng cấp T-72 toàn cầu. Tuy nhiên, kể từ khi chiến sự bùng nổ, cả hai buộc phải dồn toàn bộ công suất công nghiệp quốc phòng cho chiến trường, tạo ra khoảng trống mà Trung Quốc đang nhắm tới để lấp đầy.
Công nghệ Trung Quốc đã vượt mặt hậu duệ Liên Xô?
Giới phân tích nhận định ngành công nghiệp tăng thiết giáp của Trung Quốc đang dần vượt qua các nước kế thừa nền tảng Liên Xô. Với gói nâng cấp T-72 mới, Norinco có thể cung cấp cho khách hàng một giải pháp hiện đại hóa rẻ hơn nhiều so với việc mua sắm các xe tăng thế hệ mới như VT-4 hay Type 96, vốn đòi hỏi ngân sách cao hơn và logistics phức tạp hơn.
Cuộc xung đột tại Ukraine đã chứng minh tiềm năng cải tiến rất lớn của T-72. Nga từng trình làng biến thể T-72B3M nâng cấp với giáp bảo vệ ngang ngửa T-90M cùng hệ thống điều khiển hỏa lực số hóa. Từ năm 2024, Moskva còn bắt đầu tích hợp cả hệ thống bảo vệ chủ động (APS), giúp xe tăng có khả năng sống sót tốt hơn trước tên lửa chống tăng hiện đại.
Tuy nhiên, do vướng lệnh trừng phạt và ưu tiên chiến sự, Nga gần như không có khả năng xuất khẩu các biến thể nâng cấp này ra thị trường quốc tế trong vài năm tới. Đây chính là cơ hội cho Trung Quốc tung ra phiên bản "T-72 hồi sinh" với chi phí và công nghệ cạnh tranh.
Ngoài tháp pháo mới với hệ thống điều khiển hỏa lực tương tự VT-4, mẫu T-72 nâng cấp của Norinco được trang bị giáp phản ứng nổ FY-2 - một phiên bản nội địa hóa nhưng được đánh giá có hiệu quả sát với Kontakt-5 của Nga. Kính ngắm nhiệt cho chỉ huy cho phép tác chiến trong điều kiện thiếu sáng hoặc môi trường tác chiến điện tử khắc nghiệt - điểm vượt trội so với các gói nâng cấp trước đó từ Đông Âu hay Nga.
Mục tiêu toàn cầu
Việc phát triển gói nâng cấp T-72 nằm trong chiến lược rộng lớn hơn của Trung Quốc nhằm mở rộng ảnh hưởng quân sự tại các khu vực từng là "sân sau" của Moskva. Trong vài năm qua, Bắc Kinh đã giành được nhiều hợp đồng tại Trung Á, trong đó Kazakhstan, Uzbekistan và Mông Cổ đều được xem là những khách hàng tiềm năng. Algeria - quốc gia có truyền thống dùng vũ khí Liên Xô cũng đang quan tâm đến VT-4 và có thể là khách hàng tiếp theo của gói nâng cấp này.
Iran, nơi đang sở hữu hơn 300 xe T-72 từ thập niên 1990 cũng có thể trở thành một trong những bên tiếp nhận sớm nhất. Ngoài ra, nhiều quốc gia tại châu Phi như Uganda, Sudan hay Morocco, những nước đã từng mua T-72 từ Nga hoặc Ukraine, hoàn toàn có thể quay sang Trung Quốc để tái sinh lực lượng tăng thiết giáp cũ kỹ của mình.
Không chỉ nhắm đến T-72, Norinco còn úp mở khả năng phát triển phiên bản nâng cấp cho T-80, dòng tăng kế thừa T-72 với động cơ tuốc binh khí nhằm phục vụ các khách hàng đã sở hữu cả hai dòng này. Pakistan và Thái Lan - hai khách hàng lớn của VT-4 đều có trong tay T-80 và sẽ hưởng lợi lớn nếu có thể sử dụng chung phụ tùng hoặc hệ thống điều khiển hỏa lực giữa các dòng xe tăng.
Chuyển hướng từ bản sao thành nhà cải tiến
Một điểm đáng chú ý là chỉ một thập kỷ trước, ngành công nghiệp tăng thiết giáp của Trung Quốc vẫn bị đánh giá là chuyên "sao chép" công nghệ của Liên Xô và phương Tây. Tuy nhiên, bước tiến trong phát triển VT-4, Type 15 hay gói nâng cấp T-72 lần này cho thấy Bắc Kinh đang chuyển từ vị trí sao chép sang đổi mới và dẫn dắt. Mẫu VT-4 hiện nay đã xuất khẩu thành công cho nhiều nước như Pakistan, Nigeria, Thái Lan và đang được vận hành tốt trong điều kiện thực chiến.
Gói nâng cấp T-72 không chỉ là cơ hội kinh tế, mà còn là công cụ địa chính trị. Việc cung cấp giải pháp hiện đại hóa cho một dòng xe tăng phổ biến nhất thế giới giúp Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng quân sự và làm suy yếu vị thế truyền thống của Nga tại các khu vực vốn từng phụ thuộc Moskva về quốc phòng.
Khi chiến sự tại Ukraine còn chưa có hồi kết và khi năng lực xuất khẩu của Nga bị bóp nghẹt bởi cả chiến tranh lẫn trừng phạt, Trung Quốc đang tận dụng cơ hội để lấp đầy khoảng trống. Gói nâng cấp T-72 không chỉ nhắm đến mục tiêu kinh tế, mà còn là bước đi chiến lược giúp Bắc Kinh tái định hình cán cân ảnh hưởng quân sự toàn cầu.
Quang Hưng (Theo Military Watch)
