Từ 1/1/2026: Hộ kinh doanh không còn ‘khe hở’ để né phạt, có thể bị kê biên cả tài sản của người thân - Một người làm sai, cả nhà dễ liên lụy

Theo Vnexpress, đây là một trong nhiều nội dung mới của Nghị định 296/2025, quy định về cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính, sẽ có hiệu lực từ 1/1/2026 và thay thế Nghị định 166/2013, sau 12 năm áp dụng.

Với nhiều thay đổi đột phá, Nghị định mới sẽ gỡ bỏ các "nút thắt" trong công tác cưỡng chế, đảm bảo tính nhân văn và minh bạch tài chính.

Nghị định mới cho phép áp dụng linh hoạt và đồng thời các biện pháp cưỡng chế, thay vì phải tuân theo thứ tự bất di bất dịch trong quy định hiện hành.

Nếu ở Nghị định 166, cơ quan thực thi phải tuân thủ nghiêm ngặt thứ tự các biện pháp cưỡng chế: khấu trừ tiền lương, thu nhập, tiền từ tài khoản trước; nếu không được mới kê biên tài sản, rồi mới đến các biện pháp khác. Điều này có thể vô tình tạo kẽ hở cho người vi phạm tẩu tán tài sản trong thời gian chờ đợi.

Nghị định 296 đã xóa bỏ rào cản này. Kể từ 2026, người có thẩm quyền được phép áp dụng một hoặc nhiều biện pháp cưỡng chế cùng lúc, nếu xét thấy việc áp dụng một biện pháp là không đủ.

Cụ thể, 4 biện pháp cưỡng chế được giữ nguyên, nhưng không cần thực hiện theo trình tự, gồm: khấu trừ một phần lương hoặc một phần thu nhập; khấu trừ tiền từ tài khoản; kê biên tài sản có giá trị tương ứng với số tiền phạt để bán đấu giá và thu tiền, tài sản của đối tượng bị cưỡng chế do cá nhân, tổ chức khác đang giữ trong trường hợp cá nhân, tổ chức sau khi vi phạm cố tình tẩu tán tài sản.

Kê biên tài sản, khấu trừ tiền của người nhà nếu tài sản chung không đủ

So với quy định hiện hành, Nghị định 296 thêm 4 nhóm bị áp dụng biện pháp cưỡng chế: hộ gia đình, hộ kinh doanh, tổ hợp tác và cộng đồng dân cư. Quy định hiện hành không quy định rõ ràng việc xử lý tài sản của các thành viên khi tài sản chung của nhóm (tổ hợp tác, hộ gia đình) không đủ để thi hành án. Điều này có thể dẫn đến tình trạng các thành viên tẩu tán tài sản chung vào túi riêng, sau đó tuyên bố hộ gia đình, hộ kinh doanh không còn tài sản để trốn tránh nộp phạt.

Quy định mới thiết lập nguyên tắc: Ưu tiên cưỡng chế tài sản chung trước, nếu thiếu thì cưỡng chế đến tài sản riêng của từng thành viên. Quy định này khẳng định trách nhiệm của các thành viên đối với sai phạm chung.

Đối với hộ kinh doanh, hộ gia đình, nếu tài sản phục vụ kinh doanh hoặc tài sản chung của hộ không đủ, chủ hộ và các thành viên phải chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng của mình.

Đối với tổ hợp tác, các thành viên tổ hợp tác phải liên đới chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng theo tỷ lệ phần đóng góp hoặc theo thỏa thuận trong hợp đồng hợp tác.

Đáng chú ý, Nghị định mới quy định khắt khe đối với các cơ quan nhà nước đơn vị vũ trang, tổ chức chính trị, hoặc đơn vị vũ trang bị áp dụng biện pháp cưỡng chế: Nghiêm cấm tuyệt đối việc sử dụng ngân sách nhà nước để nộp phạt

Theo đó, các đơn vị này phải tự bảo đảm nguồn tiền để thi hành quyết định cưỡng chế, từ các nguồn thu hợp pháp khác, nhằm tránh tình trạng "tiền túi này sang túi kia" và nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan vi phạm.

Nghị định 166 hiện chỉ quy định nếu các cơ quan, đơn vị thuộc loại này, nếu bị áp dụng cưỡng chế khấu trừ tiền, kê biên tài sản thì khấu trừ từ nguồn kinh phí của cơ quan, đơn vị, tổ chức đó.

Truy nộp tiền từ tài khoản ngân hàng nước ngoài để hạn chế tẩu tán tài sản

Nghị định 166 quy định chung chung về việc nếu phía vi phạm không nộp phạt, không khắc phục hậu quả, không thanh toán hoặc thanh toán chưa đủ phí cưỡng chế, sẽ bị khấu trừ tiền gửi "tại tổ chức tín dụng ở Việt Nam".

Việc chưa chỉ rõ các loại hình tổ chức tài chính đặc thù có thể hạn chế hiệu quả của biện pháp này. Đặc biệt khi đối tượng vi phạm có dòng tiền luân chuyển qua các kênh tài chính quốc tế hoặc gửi tại cơ quan nhà nước.

Nghị định 296 đã định nghĩa rõ hơn, xác định tiền gửi bị khấu trừ bao gồm cả tiền "trong tài khoản hoặc tiền gửi tại tổ chức tín dụng, Kho bạc Nhà nước, chi nhánh ngân hàng nước ngoài ở Việt Nam".

Điều này đảm bảo rằng dù bên vi phạm có tài khoản tại ngân hàng ngoại hay các đơn vị, tổ chức có tài khoản tiền gửi tại Kho bạc, cơ quan chức năng vẫn có đầy đủ căn cứ pháp lý để thực hiện cưỡng chế, tránh việc né tránh nghĩa vụ thông qua các loại hình tài khoản đặc thù.

Vẫn trong biện pháp cưỡng chế này, về nguyên tắc, bên bị cưỡng chế có trách nhiệm cung cấp thông tin tài khoản để thực hiện khấu trừ tiền. Song Nghị định 166 hiện thiếu các mốc thời gian cứng để buộc các bên liên quan phải phản hồi thông tin này ngay lập tức.

Điều này vô tình dẫn đến tình trạng "ngâm" thông tin, phía vi phạm có thể lợi dụng kẽ hở này để rút tiền hoặc chuyển tiền sang tài khoản khác nhằm tẩu tán tài sản trước khi lệnh cưỡng chế được ban hành.

Quy định mới đã thiết lập một "kỷ luật thời gian" rất nghiêm khắc để ngăn chặn điều này. Cụ thể, cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế khấu trừ tiền tài khoản, phải cung cấp thông tin về tài khoản trong vòng 3 ngày từ khi có yêu cầu từ nhà chức trách.

Nghị định 296 còn quy định thêm về trường hợp chưa có thông tin về tài khoản, của bên bị cưỡng chế, nhà chức trách có quyền yêu cầu tổ chức tín dụng (ngân hàng), Kho bạc, phải cung cấp thông tin này.

Việc định lượng rõ bằng con số "3 ngày làm việc" thay vì các cụm từ định tính chung chung giúp đẩy nhanh tiến độ xử lý. Nó biến trách nhiệm phối hợp trở thành một nghĩa vụ hành chính có thời hạn, giúp cơ quan thực thi pháp luật "chặn" dòng tiền kịp thời, nâng cao tỷ lệ thu hồi tiền phạt cho ngân sách.

Luật Xử lý vi phạm hành chính