Vào tháng 6 vừa qua, hàng chục viên nang phân hủy sinh học đã rơi từ trên bầu trời xuống các khu rừng ở Hawaii. Mỗi viên nang, được thả từ drone, chứa khoảng 1.000 con muỗi. Tuy nhiên, những con muỗi này không phải là muỗi bình thường. Chúng là muỗi đực không cắn, được nuôi trong phòng thí nghiệm và mang theo một loại vi khuẩn khiến trứng không thể nở khi chúng giao phối với muỗi cái hoang dã. Mục tiêu của chiến dịch này là kiểm soát quần thể muỗi xâm lấn trên quần đảo Hawaii, giúp bảo vệ các loài chim bản địa, đặc biệt là loài chim hải tước Hawaii quý hiếm.
Muỗi, loài xâm lấn không có nguồn gốc từ Hawaii, được cho là đã được mang tới quần đảo này từ các tàu đánh cá voi vào những năm 1800. Sự xuất hiện của chúng đã gây ra các đợt tuyệt chủng hàng loạt đối với các loài chim bản địa. Dù vậy, muỗi vẫn sinh sống và phát triển mạnh mẽ ở các khu vực có khí hậu nhiệt đới ấm áp, đặc biệt là ở các khu vực có độ cao thấp của Hawaii. Do đó, nhiều loài chim hải tước còn lại đã phải di cư lên các ngọn núi cao của các đảo như Maui và Kauai để tránh khỏi sự lây lan của bệnh sốt rét ở chim do muỗi truyền.
Tuy nhiên, tình hình này đang thay đổi. Biến đổi khí hậu khiến nhiệt độ gia tăng, tạo điều kiện cho muỗi di chuyển lên các ngọn núi cao, nơi chim hải tước tìm nơi trú ẩn. Theo tiến sĩ Chris Farmer, giám đốc chương trình Hawaii của Tổ chức Bảo tồn Chim Mỹ (ABC), tình trạng này đang đẩy quần thể chim xuống vực thẳm. "Chúng ta đang chứng kiến muỗi di chuyển lên núi khi nhiệt độ tăng cao, trong khi các loài chim bị đẩy lên cao hơn nữa cho đến khi không còn môi trường sống thích hợp cho chúng," ông giải thích.
Để đối phó với tình trạng này, các nhà bảo tồn đã triển khai một kế hoạch mới. Họ sử dụng kỹ thuật côn trùng không tương thích (IIT), một phương pháp kiểm soát muỗi dựa trên việc thả muỗi đực mang vi khuẩn Wolbachia vào môi trường tự nhiên. Loại vi khuẩn này khiến trứng của muỗi cái không thể nở khi giao phối với muỗi đực mang vi khuẩn. Qua thời gian và với các đợt thả liên tục, quần thể muỗi hoang dã sẽ giảm dần.
Năm 2016, ABC và tổ chức Birds, Not Mosquitoes, một nhóm đa cơ quan bảo vệ chim hải tước Hawaii, đã quyết định thử nghiệm phương pháp IIT để kiểm soát muỗi truyền bệnh sốt rét ở chim. Họ đã bắt đầu thử nghiệm các chủng vi khuẩn Wolbachia trong muỗi nhà miền Nam, một loại muỗi xuất hiện tại Hawaii, nhằm xác định chủng nào hiệu quả nhất.
Quá trình nghiên cứu và thử nghiệm kéo dài nhiều năm và gặp không ít khó khăn. Một trong những thách thức lớn là sự phản đối từ cộng đồng và các cơ quan quản lý về việc thả muỗi vào môi trường hoang dã. "Mọi người đều có những câu hỏi hợp lý khi bạn nói rằng bạn muốn thả hàng triệu con muỗi vào trong rừng," Farmer cho biết.
Sau khi hoàn tất quá trình thử nghiệm, vào năm 2022, họ bắt đầu tăng cường sản xuất và nuôi dưỡng hàng triệu con muỗi mang chủng Wolbachia trong phòng thí nghiệm tại California. Năm tiếp theo, họ đã tiến hành thả muỗi từ các viên nang phân hủy sinh học bằng trực thăng tại các khu vực chim hải tước sinh sống trên Maui. "Chúng tôi ước tính số lượng muỗi hoang dã trong tự nhiên và cố gắng thả gấp 10 lần số lượng muỗi Wolbachia để chúng có thể giao phối với muỗi cái và ngăn trứng nở," Farmer giải thích.
Một trong những vấn đề lớn khi triển khai chiến dịch là địa hình núi non xa xôi và thời tiết không thể dự đoán. Để giải quyết vấn đề này, các nhà nghiên cứu đã chuyển sang sử dụng drone thay vì trực thăng. Sau nhiều tháng thử nghiệm, họ đã thành công trong việc thả muỗi bằng drone vào tháng 6, điều này không chỉ giúp giảm chi phí mà còn giúp tăng độ linh hoạt trong việc thả muỗi ở các khu vực có thời tiết khó lường.
"Đây là lần đầu tiên chúng tôi sử dụng drone để thả muỗi, và nó giúp giảm chi phí, giảm thời gian bay của đội ngũ, giảm khí thải và tiếng ồn," Adam Knox, giám đốc dự án của ABC, cho biết. Việc sử dụng drone mang lại nhiều ưu điểm, bao gồm việc không cần có con người điều khiển máy bay, giúp đảm bảo an toàn hơn và giảm thiểu các rủi ro.
Dù việc kiểm soát muỗi với phương pháp IIT vẫn đang trong quá trình theo dõi và kiểm tra, các nhà bảo tồn hy vọng rằng nó sẽ giúp "mua thêm thời gian" cho các loài chim hồi phục. Một nghiên cứu gần đây từ San Diego Zoo Wildlife Alliance và Viện Sinh học Bảo tồn & Vườn thú Smithsonian cho thấy vẫn còn cơ hội để cứu các loài chim hải tước nếu các nỗ lực kiểm soát muỗi thành công.
Christopher Kyriazis, nhà nghiên cứu từ San Diego Zoo, cho biết, "Nếu chúng ta đợi thêm vài năm nữa, cơ hội sẽ thu hẹp rất nhanh." Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng việc sử dụng kỹ thuật IIT ở quy mô lớn như vậy là một thách thức và chưa từng có tiền lệ trong công tác bảo tồn.
Mặc dù vậy, các chuyên gia tin rằng nếu phương pháp này thành công, nó sẽ tạo ra tiền lệ cho các nỗ lực bảo tồn khác trên toàn thế giới. Tuy nhiên, việc áp dụng IIT tại các khu vực khác cần phải hết sức thận trọng, đặc biệt là ở những nơi mà muỗi là loài bản địa, vì phương pháp này có thể gây ra những tác động không lường trước đến hệ sinh thái.
Tham khảo: CNN
Hồng Duy
