Hà thủ ô đỏ, cây dây leo lâu năm, thân màu tím đỏ, rễ củ phình to, thường mọc ở các vùng núi phía Bắc Việt Nam như Hà Giang, Lào Cai, Sơn La và được trồng rộng rãi ở nhiều địa phương khác. Trong y học cổ truyền, hà thủ ô đỏ có vị đắng, chát, tính ấm, quy vào kinh can và thận. Thành phần hóa học của hà thủ ô đỏ bao gồm: anthranoid, tannin, lecithin, stilbene glycoside, resveratrol và nhiều hợp chất khác. Các hoạt chất này mang lại nhiều tác dụng sinh học quý giá cho sức khỏe con người.
Đặc biệt, sách “Bản thảo cương mục” của danh y nổi tiếng thời nhà Minh Trung Quốc - Lý Thời Trân đã nhấn mạnh: “Hà thủ ô đỏ có thể làm tóc bạc hóa đen, người già trở nên khỏe mạnh, sống lâu”. Nhận định ấy được nhiều thế hệ y gia Á Đông tiếp tục phát triển và ứng dụng trong hàng trăm bài thuốc dưỡng tóc.
Cơ chế làm đen tóc, mọc tóc từ khoa học hiện đại
Không chỉ là kinh nghiệm dân gian, những nghiên cứu hiện đại đã chứng minh khả năng cải thiện sức khỏe tóc của hà thủ ô đỏ dựa trên cơ chế sinh học cụ thể. Thành phần chính trong hà thủ ô đỏ là 2,3,5,4′-tetrahydroxystilbene-2-O-β-D-glucoside (TSG) – một hợp chất chống oxy hóa mạnh, có khả năng ức chế sự tổn thương tế bào nang tóc do gốc tự do gây ra.
Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of Ethnopharmacology, chiết xuất hà thủ ô giúp tăng sinh tế bào mầm tóc, thúc đẩy tuần hoàn máu dưới da đầu và kích thích sự phát triển của các nang tóc. Đồng thời, các hoạt chất như emodin và lecithin còn giúp cải thiện sắc tố melanin – yếu tố quyết định màu đen tự nhiên của tóc.
Một nghiên cứu trên loài chuột được đăng tải bởi Viện Y học Trung Quốc (China Academy of Chinese Medical Sciences) cũng cho thấy nhóm chuột sử dụng chiết xuất hà thủ ô đỏ có tốc độ mọc tóc nhanh hơn, mật độ nang tóc dày hơn và tỷ lệ tóc bạc giảm đáng kể so với nhóm không dùng.
Tác dụng nổi bật từ góc nhìn y học cổ truyền
Y học cổ truyền Việt Nam và Trung Quốc đều xem hà thủ ô là “thần dược” trong điều trị tóc bạc sớm và rụng tóc lâu năm. Theo Đông y, tóc là “phần dư của huyết”, thận tàng tinh sinh huyết, nên khi can thận hư suy, huyết yếu, tóc sẽ bạc sớm, dễ rụng.
Hà thủ ô đỏ có tác dụng bổ huyết, dưỡng can thận, giúp phục hồi chức năng sinh tinh, sinh huyết. Nhờ đó, tóc được nuôi dưỡng từ chân tóc, chắc khỏe và đen bóng trở lại. Bên cạnh đó, khi kết hợp với các dược liệu như đậu đen, thục địa, kỳ tử, nhân sâm… hà thủ ô đỏ còn phát huy hiệu quả bền vững và an toàn.
Ngoài những lợi ích cho mái tóc, hà thủ ô còn mang đến những tác dụng tuyệt vời khác cho sức khỏe như:
- Bổ huyết, dưỡng can thận: Hà thủ ô đỏ có tác dụng bổ huyết, dưỡng can thận, thường được sử dụng trong các trường hợp thiếu máu, suy nhược cơ thể, đau lưng, mỏi gối... Ngoài ra, vị thuốc này còn giúp tăng cường chức năng gan, hỗ trợ điều trị gan yếu, gan nhiễm mỡ.
- Nhuận tràng, hỗ trợ tiêu hóa:Thành phần anthranoid trong hà thủ ô đỏ có tác dụng kích thích nhu động ruột, giúp nhuận tràng, hỗ trợ điều trị táo bón và cải thiện chức năng tiêu hóa.
- Chống oxy hóa, giảm mỡ máu: Các hợp chất như resveratrol và stilbene glycoside trong hà thủ ô đỏ có tác dụng chống oxy hóa mạnh, giúp bảo vệ tế bào khỏi tác hại của các gốc tự do. Ngoài ra, hà thủ ô đỏ còn giúp giảm cholesterol, triglycerid trong máu, hỗ trợ phòng ngừa xơ vữa động mạch và các bệnh tim mạch.
- An thần, cải thiện giấc ngủ: Hà thủ ô đỏ có tác dụng an thần, giúp cải thiện giấc ngủ, giảm lo âu, căng thẳng. Vị thuốc này thường được sử dụng trong các bài thuốc điều trị mất ngủ, suy nhược thần kinh.
- Hỗ trợ điều trị bệnh lao: Nghiên cứu cho thấy nước sắc hà thủ ô đỏ có khả năng ức chế sự phát triển của trực khuẩn lao, hỗ trợ điều trị bệnh lao phổi.
Lưu ý quan trọng khi sử dụng
Dù có nhiều lợi ích, hà thủ ô đỏ vẫn cần được sử dụng cẩn trọng. Dùng sống (không chế biến) có thể gây tiêu chảy, kích ứng dạ dày, thậm chí gây tổn thương gan trong một số trường hợp mẫn cảm.
Người dùng nên:
- Sử dụng hà thủ ô đã chế biến đúng cách.
- Tránh dùng quá liều, nhất là trong thời gian dài mà không có sự theo dõi của thầy thuốc.
- Ngừng sử dụng nếu có dấu hiệu mệt mỏi, vàng da, buồn nôn – dấu hiệu tổn thương gan.
- Không dùng cho phụ nữ có thai, cho con bú hoặc người mắc bệnh gan mạn tính.
- Việc sử dụng cần thận trọng do nguy cơ tổn thương gan đã được ghi nhận. Người dùng nên tìm hiểu kỹ và tham khảo ý kiến chuyên gia trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
(Tổng hợp)
Nguyên An
