Thị trường chứng khoán Việt Nam có nhiều biến động mạnh từ đầu năm làm xáo trộn danh sách các doanh nghiệp giá trị nhất 3 sàn. Nổi bật là sự vươn lên mạnh mẽ của 2 đại diện đến từ UPCoM là Cảng hàng không (ACV) và Viettel Global (VGI) đang làm lu mờ nhiều tên tuổi niêm yết trên HoSE.
Từ đầu năm 2024, cổ phiếu ACV tăng 43% trong khi VGI gấp 2,5 lần thị giá. Cổ phiếu tăng mạnh đẩy vốn hóa của ACV và Viettel Global cùng lập kỷ lục trên 200.000 tỷ đồng. Con số này đưa 2 "gã khổng lồ" sàn UPCoM vượt mặt Vingroup, Vinhomes, Hòa Phát, FPT, Vinamilk và chỉ xếp sau Vietcombank, BIDV trong danh sách những cái tên giá trị nhất sàn chứng khoán.
Số liệu tại ngày 3/5/2024
Thời điểm hiện tại, tổng vốn hóa của ACV và Viettel Global lên đến hơn 406.000 tỷ đồng, vượt xa tổng giá trị của toàn bộ hơn 300 doanh nghiệp đang niêm yết trên HNX. Dù vậy, con số này mới chỉ tương đương 1/3 vốn hóa sàn UPCoM. Có thể thấy, ACV và Viettel Global chính là 2 đại diện tiêu biểu cho sự trỗi dậy của sàn UPCoM.
Trước đây, UPCoM từng bị coi là "sân chơi hạng 2", nơi chủ yếu quy tụ các cổ phiếu với chất lượng không cao, hoặc các cổ phiếu bị hủy niêm yết và phải "xuống hạng". Thanh khoản sàn này rất èo uột và quy mô vốn hóa thị trường cũng khiêm tốn hơn nhiều so với 2 sàn niêm yết là HoSE và HNX.
Hơn 10 năm trước, vào cuối năm 2013, vốn hóa sàn UPCoM chưa bằng 1/4 HNX, chỉ ở mức gần 26.000 tỷ. Đến năm 2016, con số này đã tăng vọt lên hơn 300.000 tỷ, gấp đôi sàn HNX. Theo cập nhật tại ngày 3/5/2023, với gần 1,28 triệu tỷ vốn hoá, quy mô sàn UPCoM gấp hơn 4 lần HNX và tương đương 1/4 so với HoSE.
Số liệu tính đến hết ngày 3/5/2024
Bước nhảy vọt cả về lượng và chất của UPCoM xuất phát từ việc Bộ Tài chính ban hành Thông tư 180/2015/TT-BTC (Thông tư 180), hướng dẫn về đăng ký giao dịch chứng khoán trên hệ thống giao dịch chứng khoán chưa niêm yết. Sự ra đời của Thông tư 180 đã kéo theo một làn sóng các doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) cổ phần hóa và lên giao dịch trên UPCoM.
Bên cạnh ACV và Viettel Global, hàng loạt tên tuổi "đình đám" như Vietnam Airlines (HVN), VEAM Corp (VEA), Becamex (BCM), Việt Tiến (VGG), Viettel Post (VTP), Viettel Construction (CTR), Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR), PV Oil (OIL), VIMC (MVN), Vinatex (VGT)… cũng đã đổ bộ lên sàn chứng khoán. Một vài cái tên trong số này đã chuyển niêm yết sang HoSE, nhưng đa phần vẫn còn ở lại UPCoM và là trụ cột của sàn giao dịch này.
Ngoài nhóm DNNN, sàn UPCoM còn đón thêm nhiều doanh nghiệp "khủng" khối tư nhân, có thể kể đến những cái tên như Masan Consumer (MCH), Masan High-Tech Materials (MSR), Masan MEATLife (MML), Gelex Electric (GEE), Đường Quảng Ngãi (QNS), Thuỷ sản Minh Phú (MPC)… Những cái tên này cũng đã góp phần thúc đẩy giao dịch trên UPCoM thêm phần sôi động.
Thời điểm hiện tại, UPCoM có đến 8 đại diện trong danh sách 50 doanh nghiệp tỷ USD vốn hóa trên sàn chứng khoán, trong khi HNX không có cái tên nào góp mặt. Nhóm vốn hóa trên 10.000 tỷ có 16 doanh nghiệp giao dịch trên UPCoM, cũng nhiều hơn đáng kể so với HNX. Với danh sách dài những lựa chọn chất lượng, không quá khi cho rằng UPCoM là một "mỏ vàng" đầy tiềm năng.
Số liệu tại ngày 3/5/2024. Màu vàng là các doanh nghiệp trên UPCoM
Cần nhấn mạnh rằng đa phần các cổ phiếu hàng đầu trên UPCoM vẫn đáp ứng đủ những điều kiện niêm yết trên HoSE hoặc HNX. Vì những lý do khác nhau có thể như chưa có nhu cầu huy động vốn, các vấn đề về sở hữu,… nhiều doanh nghiệp chọn giao dịch trên sàn UPCoM thay vì niêm yết.
Ngoài ra, một số doanh nghiệp chọn lên giao dịch trên UPCoM như một bước đệm để tiến tới niêm yết trong tương lai. Những cổ phiếu được đánh giá có triển vọng trở thành "bom tấn" khi niêm yết hiện không thiếu trên UPCoM, nhưng nhà đầu tư phải chấp nhận rủi ro để đón đầu xu thế.
Thông tư 180 quy định tất cả các công ty đại chúng (CTĐC) hình thành trước ngày 1/1/2016 mà không niêm yết trên Sở GDCK sẽ phải thực hiện đăng ký giao dịch trên hệ thống UPCoM trong vòng một năm kể từ ngày 1/1/2016. Với các CTĐC hình thành sau ngày 1/1/2016, trong vòng 30 ngày kể từ ngày UBCKNN có công văn xác nhận hoàn tất việc đăng ký CTĐC hoặc kể từ ngày kết thúc đợt chào bán chứng khoán ra công chúng phải thực hiện đăng ký giao dịch trên UPCoM.
Đối với DNNN cổ phần hóa dưới hình thức chào bán cổ phiếu ra công chúng, Thông tư 180 cũng quy định trong vòng 60 ngày kể từ ngày nhận được thông báo xác nhận kết quả chào bán của UBCKNN, doanh nghiệp phải hoàn tất thủ tục đăng ký chứng khoán tại VSD và đăng ký giao dịch theo quy định.
