Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) kêu gọi các nhà lập pháp Việt Nam sớm thông qua Dự thảo luật sửa đổi thuế tiêu thụ đặc biệt, áp dụng mức thuế cao hơn đối với thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường. Đây được coi là thời khắc quan trọng để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là thanh thiếu niên, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế.
Theo WHO, việc cải cách thuế đối với ba nhóm sản phẩm trên sẽ góp phần cải thiện năng suất lao động, giảm gánh nặng bệnh tật và tạo thêm nguồn thu để đầu tư vào các ưu tiên quốc gia.
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam nhấn mạnh:“Các nhà lập pháp có cơ hội lịch sử để đạt được mục tiêu ‘cùng thắng’: giảm tiêu thụ thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường, từ đó giảm tác hại sức khỏe và chi phí y tế, đồng thời tăng thu thuế phục vụ đầu tư công”.
Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam. (Ảnh: WHO)
Những con số đáng báo động
Thực tế, tỷ lệ sử dụng thuốc lá, rượu bia và đồ uống có đường đang gia tăng, kể cả ở giới trẻ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe cộng đồng và sự phát triển kinh tế. Đặc biệt, thuốc lá tại Việt Nam đang quá rẻ, khiến hơn 15 triệu người hút thuốc đối mặt với nguy cơ tử vong sớm.
Ước tính, hút thuốc gây tổn thất khoảng 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương 1,1% GDP, do mất năng suất lao động và chi phí điều trị. Nhiều gia đình có thu nhập thấp rơi vào nghèo đói vì chi tiêu cho thuốc lá thay vì cho giáo dục hay các nhu cầu thiết yếu khác.
Đối với rượu bia, đây là nguyên nhân của hơn 30 nhóm bệnh và rối loạn sức khỏe như: xơ gan, ung thư, rối loạn tâm thần,... Say rượu cũng là yếu tố chính gây tai nạn giao thông và bạo lực gia đình. Mức tiêu thụ rượu bia tại Việt Nam đã tăng mạnh, từ 6,6 lít cồn/người/năm (2010) lên 9,3 lít vào năm 2019.
Còn đồ uống có đường khiến người tiêu dùng đối mặt với nguy cơ cao mắc bệnh không lây nhiễm như tiểu đường, tim mạch, đột quỵ, ung thư. Tại Việt Nam, nhóm bệnh không lây nhiễm là nguyên nhân gây ra 80% số ca tử vong, trong đó có nhiều người trẻ còn trong độ tuổi lao động. Trong năm 2023, người Việt tiêu thụ trung bình gần 70 lít đồ uống có đường, gấp bốn lần so với năm 2009.
WHO cũng lo ngại về tác hại từ các sản phẩm nêu trên đối với sức khỏe của trẻ em và thanh thiếu niên, nhóm đối tượng mà cơ thể cũng như não bộ còn đang trong giai đoạn phát triển. Trẻ em và thanh thiếu niên dễ bị ảnh hưởng bởi tiếp thị hấp dẫn và chịu tổn thương sức khỏe lâu dài.
Do đó, WHO đưa ra ba khuyến nghị trọng yếu trong Dự luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi:
Thuốc lá: WHO khuyến nghị áp thuế tuyệt đối theo lộ trình để đạt mức 15.000 đồng/bao thuốc vào năm 2030, bên cạnh thuế suất 75% hiện nay. Nếu áp dụng, Việt Nam có thể giảm 3,2 triệu người hút thuốc vào năm 2030 và đạt mục tiêu quốc gia.
Rượu bia: WHO đề xuất Quốc hội chọn phương án có mức thuế cao hơn trong hai phương án hiện có, nhằm giảm tiêu thụ và tác động tiêu cực đến sức khỏe. Thuế cao hơn cũng giúp tăng đáng kể nguồn thu ngân sách.
Đồ uống có đường: Dự luật hiện đề xuất mức thuế 10% trên giá xuất xưởng – thấp hơn nhiều so với mức khuyến nghị 40% của WHO. Dù vậy, tổ chức này đánh giá đây là bước đi tích cực, tạo tiền đề cho việc điều chỉnh tăng thuế trong tương lai.
“Thuế là tín hiệu giá mạnh mẽ, có thể giúp người tiêu dùng cân nhắc kỹ trước khi sử dụng các sản phẩm gây hại”, bà Pratt nhấn mạnh.
Ngọc Minh
