Nhiều cha mẹ luôn nghĩ trẻ sơ sinh chẳng hiểu gì, chỉ biết ăn – ngủ – khóc. Nhưng sự thật là: ngay từ khi mới chào đời, bé đã "ẩn giấu" trong mình những năng lực, nhu cầu và bản năng tinh vi hơn chúng ta tưởng rất nhiều.
Dưới đây là 4 điều trẻ vẫn âm thầm làm mà cha mẹ thường không nhận ra.
1. Trẻ không chỉ cần sữa mà cần vòng tay, sự ấm áp và kết nối
Một thí nghiệm nổi tiếng của nhà tâm lý học Harry Harlow đã khiến cả thế giới sửng sốt.
Ông đặt khỉ con vào lồng cùng "hai mẹ": Một mẹ sắt: làm bằng dây thép, có bình sữa. Một mẹ vải mềm: phủ lông mềm, ấm áp nhưng không có sữa. Kết quả hoàn toàn trái với suy nghĩ của nhiều người: Khỉ con chỉ đến mẹ sắt khi đói; còn lại gần như cả ngày, nó ôm chặt mẹ vải mềm.
Điều này cho thấy: Thứ trẻ cần không chỉ là được cho ăn mà là được ôm, được chạm, được an ủi. Trong đời sống thực, ta cũng thấy điều tương tự: Trẻ không phải cứ ăn no là nín nhưng chỉ cần được ôm là bình tĩnh lại ngay.
Từ lúc chào đời, trẻ đã bắt đầu tìm kiếm một "đối tượng gắn bó", người khiến mình cảm thấy an toàn, được yêu thương, được đáp lại. Và người đó thường chính là cha mẹ.
2. Trẻ có một "radar xã hội" bẩm sinh đang âm thầm quan sát và "đọc" bạn mỗi ngày
Nhiều cha mẹ nghĩ trẻ sơ sinh chỉ biết nhìn vu vơ nhưng nghiên cứu của nhà tâm lý học Morton cho thấy: Trẻ chỉ vài giờ tuổi đã biết nhìn chăm chú vào hình giống khuôn mặt người hơn tất cả các hình khác.
Điều này chứng minh: Bé sinh ra đã có khả năng tìm kiếm gương mặt và "đọc" cảm xúc qua ánh mắt, nét mặt, giọng nói của người chăm sóc. Vậy nên trẻ rất nhạy cảm:
Bạn lo → bé lo.
Bạn hoảng → bé khóc theo.
Bạn bình tĩnh → bé dễ nín.
Bạn cười → bé thích thú.
Trẻ mới biết đi bị ngã?
Phản ứng đầu tiên của bé không phải là khóc mà là quay lại nhìn mẹ.
Nếu mẹ cuống cuồng → bé hiểu "nguy hiểm", và bật khóc.
Nếu mẹ bình thản, thậm chí mỉm cười → bé yên tâm đứng dậy.
Trẻ còn chưa nói được, nhưng từ lâu đã "đọc" cảm xúc cha mẹ như một chiếc radar nhỏ.
3. Trẻ khóc không phải ngẫu nhiên mà là "ngôn ngữ chiến lược"
Một nhóm khoa học Pháp ghi âm tiếng khóc của 30 trẻ sơ sinh và phát hiện: Trẻ có mẹ nói tiếng Pháp thì nhịp khóc hướng lên giống ngữ điệu tiếng Pháp. Trẻ có mẹ nói tiếng Đức thì tiếng khóc có nhịp rơi xuống giống ngữ điệu tiếng Đức.
Điều này có nghĩa là: Ngay từ trong bụng mẹ, trẻ đã "nghe" và học được nhịp điệu ngôn ngữ của mẹ. Thậm chí, tiếng khóc còn có tác dụng "đánh động" não người lớn: Khi nghe tiếng trẻ khóc, não người chăm sóc lập tức tăng hoạt động ở vùng cảm xúc và vùng căng thẳng. Vì vậy cha mẹ mới cảm thấy "nóng ruột", dù đang rất bận cũng phải chạy lại xem.
Nhưng điều thú vị hơn là: Trẻ rất nhanh biết cách khóc như thế nào để được đáp ứng nhanh nhất.
Sau vài lần thử nghiệm:
Khóc kiểu này → mẹ bế ngay.
Khóc kiểu kia → mẹ đến chậm.
Kêu âm này → được chú ý mạnh nhất.
Trẻ không hề "khóc cho vui", trẻ đang giao tiếp, đang thử nghiệm, đang học về phản ứng của bạn.
4. Bé bắt chước bạn từ những ngày đầu và từ từ "trở thành" bạn
Trong một nghiên cứu khác, nhà khoa học cho người lớn làm các biểu cảm: Thè lưỡi; Mím môi; Há miệng. Điều gây kinh ngạc là: Trẻ vài ngày tuổi có thể bắt chước lại các động tác này. Đó là nhờ hệ thống nơ-ron gương giúp trẻ:
Nhìn thấy → ghi lại trong não
Từ từ → làm theo
Từ lúc chào đời, trẻ đã coi cha mẹ như "tấm gương mẫu":
Bạn nói nhỏ nhẹ → bé học sự mềm mại.
Bạn nóng nảy → bé hấp thụ sự bốc đồng.
Bạn tử tế → bé cư xử tử tế.
Bạn lo âu → bé phản ứng lo âu theo.
Cha mẹ vẫn tưởng tính con là "trời sinh", "di truyền" nhưng phần lớn, trẻ học từ bạn nhiều hơn bạn nghĩ.
Ngay từ ngày đầu đời, trẻ đã: Tìm kiếm kết nối cảm xúc, theo dõi và "đọc" bạn liên tục, khóc như một cách giao tiếp thông minh, bắt chước để học cách sống. Trẻ sơ sinh không hề đơn giản, bé đang lặng lẽ học cách hiểu thế giới thông qua chính bạn.
Bạn chính là người đầu tiên định hình an toàn, cảm xúc và nhân cách của trẻ.
Hiểu Đan
