Chiều 9/8 tại Nhà hát Chèo Việt Nam đã diễn ra Tọa đàm "Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều với sự phát triển của sân khấu, âm nhạc chèo". Tọa đàm do Hội Nhạc sĩ Việt Nam, Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát triển Văn hóa dân tộc, Nhà hát Chèo Việt Nam… tổ chức nhân kỷ niệm 100 năm ngày sinh Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều.
Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ (NGND.NS) Hoàng Kiều (1925-2005) tên thật là Tạ Khắc Kế, quê ở Hưng Yên, sinh tại Hà Nội. Ông là một nhà quản lý, nhà sư phạm, sáng tác âm nhạc, sáng tác kịch bản và nhà nghiên cứu khoa học xuất sắc. Ông có nhiều đóng góp to lớn và để lại ấn tượng sâu sắc cho sự nghiệp kế thừa và phát triển âm nhạc dân tộc, nghệ thuật sân khấu truyền thống Việt Nam nửa cuối thế kỷ 20 đầu thế kỷ 21.
Có thể khái quát, hoạt động và những đóng góp của Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều cho sân khấu Chèo thể hiện trên nhiều phương diện, từ sáng tác âm nhạc cho đến viết kịch bản, đạo diễn, nghiên cứu khoa học và đào tạo nghệ sĩ Chèo. Trong đó, ba lĩnh vực nổi trội nhất đó là những cống hiến của ông cho âm nhạc Chèo, cho việc nghiên cứu khoa học về Chèo và đào tạo các nghệ sĩ Chèo cho sân khấu chèo hiện đại.
NGND.NS Hoàng Kiều có hơn nửa thế kỷ gắn bó với nghệ thuật sân khấu kịch hát truyền thống, trên 30 năm làm công tác giảng dạy và là một trong những người có công đào tạo hầu hết các nhạc công, cán bộ chỉ huy và sáng tác nhạc Chèo. Được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật cùng nhiều huân chương, huy chương cao quý của Đảng và Nhà nước. NGND.NS Hoàng Kiều đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng đồng nghiệp, học trò và những người yêu mến nghệ thuật sân khấu Chèo.
Từ những giáo trình, công trình nghiên cứu công phu, những vở Chèo mang đậm hồn cốt dân gian đến những giai điệu đầy rung cảm - tất cả đều là kết tinh của một đời lao động nghệ thuật nghiêm túc, đầy tâm huyết. Không chỉ gìn giữ giá trị truyền thống, NGND.NS Hoàng Kiều đã góp phần làm mới, lan tỏa và nâng tầm nghệ thuật Chèo trong hơi thở đời sống xã hội đương đại.
Ông là người thắp lửa, truyền cảm hứng và nâng đỡ biết bao thế hệ kế cận. Những đóng góp âm thầm nhưng lớn lao của ông sẽ còn được ghi nhớ và trân trọng như một phần không thể thiếu trong dòng chảy phát triển của nghệ thuật chèo nói riêng, văn hóa dân tộc nói chung.
Trong bối cảnh Chèo đang nỗ lực tìm chỗ đứng trong đời sống hiện đại, thì việc nhìn lại tư tưởng nghệ thuật và di sản của Hoàng Kiều là điều cần thiết. Không phải để sao chép lại, mà để học cách giữ lấy bản sắc trong sáng tạo, dũng cảm trong đổi mới, và thấu hiểu truyền thống bằng con mắt của người làm nghề sâu sắc. Đó chính là tinh thần Hoàng Kiều - một tinh thần mẫu mực cho nghệ sĩ sân khấu dân tộc, cho âm nhạc dân tộc cổ truyền hôm nay và mai sau.
Tọa đàm "Nhà giáo Nhân dân, nhạc sĩ Hoàng Kiều với sự phát triển của sân khấu, âm nhạc chèo" kỷ niệm 100 năm ngày sinh của NGND.NS Hoàng Kiều nhằm khắc sâu về chân dung cũng như sự nghiệp hoạt động, những đóng góp lớn của NGND.NS Hoàng Kiều cho nền nghệ thuật âm nhạc và sân khấu nước nhà. Đồng thời giúp công chúng thấy rõ hơn một "cây đại thụ" của sân khấu, âm nhạc Việt Nam trong cuộc sống đời thường, để hiểu toàn diện hơn về chân dung của ông.
Nội dung Tọa đàm tập trung 4 vấn đề sau: Những đóng góp của NGND.NS Hoàng Kiều cho nghệ thuật sân khấu truyền thống Việt Nam; Sự sáng tạo độc đáo và thành công về âm nhạc của nhạc sĩ Hoàng Kiều trong vở Chèo Súy Vân; Những câu chuyện nhỏ - Kỷ niệm ấn tượng về nhạc sĩ Hoàng Kiều; Những sáng tác - chấp bút kịch bản và nghiên cứu khoa học tiêu biểu của NGND.NS Hoàng Kiều.
Tham gia tọa đàmTS Trần Đình Ngôn khẳng định vai trò của NGND.NS Hoàng Kiều đối với sân khấu chèo, trong đó có vai trò là người đầu tiên sáng tác nhạc nền cho chèo: "Nhạc sĩ Hoàng Kiều là một trong mấy nhạc sĩ đi đầu trong việc ghi chép, sưu tập các làn điệu Chèo cổ từ các nghệ nhân, sau đó nghiên cứu biên soạn thành sách. Đồng thời, ông cũng là người đầu tiên sáng tác nhạc nền cho các vở Chèo cổ được chỉnh lý, cải biên, cũng như một số vở chèo đề tài mới.
Những sáng tác của các ông trong các vở diễn Súy Vân cải biên, Quan Âm Thị Kính đã trở thành khuôn mẫu cho các nhạc sĩ thế hệ đàn em đi theo. Bên cạnh đó, ông cũng là một trong những người đầu tiên sáng tác những làn điệu Chèo mới trên cơ sở nguyên tắc cấu trúc của làn điệu Chèo cổ và sự thành công ấy đã mở ra một trào lưu cho các nhạc sĩ viết cho Chèo sau này".
Về phía đạo diễn - TS.NSND Thanh Ngoan (GĐ Trung tâm Bảo tồn Nghệ thuật Biểu diễn Truyền thống Việt Nam) - chị khẳng định, đóng góp của NGND.NS Hoàng Kiều cho sân khấu chèo là đỉnh cao.
"Âm nhạc của ông trong vở này không đơn thuần là phần phụ trợ, mà đã trở thành một phần linh hồn của vở diễn - góp phần tạo nên thành công rực rỡ của Súy Vân và khẳng định tài năng sáng tạo ở đỉnh cao. Sau này, khi có điều kiện nghiên cứu sâu hơn, tôi mới nhận ra Súy Vân chính là kết tinh của một ê-kíp nghệ thuật đỉnh cao thời đó - một cuộc cách mạng thực sự trong nghệ thuật Chèo"- NSND Thanh Ngoan nhấn mạnh.
Góp mặt tại tọa đàm, nhạc sĩ Giáng Son, con gái rượu của NSND.NS Hoàng Kiều cũng đã bày tỏ sự kính trọng, thần tượng người cha tài giỏi của mình. Bên cạnh những câu chuyện kể về một người cha - Hoàng Kiều - trong đời thường với niềm đam mê công việc, đam mê nghiên cứu bất tận, nhạc sĩ Giáng Son có những đánh giá về sự nghiệp của cha với tư cách một nhạc sĩ.
"Tìm hiểu sâu hơn về sự nghiệp của bố Kiều, thực sự Giáng Son càng khâm phục vì ông là bậc thầy trong vấn đề lồng điệu của Chèo nói riêng, nghệ thuật truyền thống Bắc bộ nói chung. Bố là người phối khí cự phách đầu tiên cho dàn nhạc Chèo và những vở diễn truyền thống. Mà ngày đó còn nhỏ, chưa có tri thức về âm nhạc, mình cứ tưởng là cổ nhưng không, rất rất hiện đại, điều hiện đại đó đã được bố viết từ rất lâu rồi.
Thực ra, bố là người đi trước thời đại khi kết hợp âm nhạc dân tộc với những kỹ thuật sáng tác phối khí của âm nhạc cổ điển". Nhạc sĩ Giáng Son cũng bày tỏ niềm tự hào khi đã lớn lên và trưởng thành, thành công trong gia đình có bề dày nghệ thuật của mình.
Lity
