Đuối nước là một trong 10 nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ em 5-14 tuổi. Mỗi ngày, hơn 600 người trên thế giới tử vong vì đuối nước. Tại Việt Nam, gần 2.000 trẻ dưới 16 tuổi tử vong do đuối nước mỗi năm. Chỉ riêng Bệnh viện Nhi Trung ương, những năm gần đây có khoảng 100 trẻ được cấp cứu vì đuối nước, trong đó nhiều trường hợp di chứng tổn thương não không hồi phục hoặc tử vong thương tâm.
Nguy cơ đuối nước luôn rình rập trẻ em ở khắp mọi nơi, nhất là vào dịp nghỉ lễ hoặc mùa hè. Việc sơ cấp cứu ban đầu rất quan trọng vì nguyên nhân chính gây tử vong ở trẻ đuối nước là tổn thương não do thiếu oxy. Thời gian chịu đựng thiếu oxy của não tối đa chỉ khoảng từ 4-5 phút. Qua thời gian này, não có thể tổn thương không hồi phục, gây tử vong hoặc di chứng thần kinh. Vì thế, khi một trẻ bị đuối nước không tỉnh, không thở, ngừng tim thì cần hồi sức tim phổi (thổi ngạt, ép tim) ngay.
Thực tế nhiều trường hợp trẻ đuối nước tử vong ngay, hay đưa đến viện không còn khả năng cứu chữa do việc sơ cứu sai cách. Trong đó, hành động dốc ngược trẻ lên vai rồi chạy vô tình khiến trẻ không còn cơ hội sống hoặc gây thêm tổn thương.
Theo bác sĩ của Bệnh viện Nhi Trung ương, nhiều em mất cơ hội sống vì bị vác ngược khi sơ cứu sai cách. Vì vậy, người sơ cứu không được dốc ngược trẻ lên vai rồi chạy.
Hành động này sẽ làm cho các dịch ở dạ dày trào ngược hít vào đường thở và làm chậm trễ hồi sức tim phổi (ép tim/thổi ngạt), làm mất thời gian vàng để cấp cứu trẻ.
Từng có trường hợp bệnh nhi 7 tuổi (ở Hải Phòng) chuyển lên Bệnh viện Nhi Trung ương đầu mùa hè năm nay. Bệnh nhi bị ngã xuống ao, vài phút sau mới được vớt lên nhưng lại bị vác dốc ngược chạy trước khi đưa đến viện. Dù các bác sĩ đã nỗ lực nhưng không thể cứu sống.
Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, không nên cố tìm cách cho nước trong phổi nạn nhân chảy hết ra ngoài bằng cách xốc nước (vác nạn nhân chạy cho nước chảy ra) vì sẽ bỏ lỡ thời gian vàng hồi sức cấp cứu tim phổi, chỉ cần chậm trễ 4 phút sẽ dẫn đến nguy cơ chết não.
Trong quá trình hồi sức cấp cứu tim phổi, nước trong phổi sẽ tự động thoát ra ngoài.
Bác sĩ Bệnh viện Nhi Trung ương gợi ý 5nguyên tắc vàng sơ cứu đuối nước như sau:
Bước 1: Gọi trợ giúp, cần nhanh chóng tìm sự trợ giúp của những người xung quanh khi thấy trẻ bị đuối nước bằng cách gọi to, gọi cấp cứu 115.
Bước 2. Nhanh chóng đưa trẻ ra khỏi nước bằng mọi cách. Có hai phương pháp là cứu đuối gián tiếp và cứu đuối trực tiếp.
- Cứu đuối gián tiếp: Sử dụng các dụng cụ sẵn có (phao, dây, gậy, quần áo, các vật có thể nổi trên nước…) để cứu người đuối nước khi còn đang tỉnh. Tùy theo tình hình mà chọn phương án phù hợp, an toàn và hiệu quả.
- Cứu đuối trực tiếp: Phương pháp này dành cho đối tượng cứu hộ chuyên nghiệp, được đào tạo có đủ sức khỏe và năng lực ở thời điểm thực hiện hoặc đối tượng không chuyên có kỹ năng bơi và cứu đuối. Người cứu xuống nước, bơi đến đưa nạn nhân lên bờ.
Bước 3: Kiểm tra xem trẻ có thở và tỉnh không
Khi trẻ được đưa lên bờ, ngay lập tức xem trẻ có thở không bằng cách nhìn xem lồng ngực của trẻ có di động không.
Đặt tai của mình lên gần miệng và mũi trẻ xem có cảm thấy không khí thở ra không (thở ngáp được xem là không thở). Trong khi kiểm tra hơi thở, người cứu cũng có thể lay gọi để xem đứa trẻ có phản ứng không.
Bước 4: Nếu trẻ không thở, hãy bắt đầu hồi sức tim, phổi (CPR) ngay:
- Đặt trẻ nằm ngửa trên nền cứng.
- Nếu nghi ngờ chấn thương cổ, hãy di chuyển trẻ trẻ bằng cách di chuyển toàn bộ cơ thể (đầu, cổ, cột sống và hông) với nhau, giữ cho tất cả chúng thẳng hàng; không ngửa đầu nâng cằm, chỉ cần ấn góc hàm.
- Nếu không nghi ngờ chấn thương cổ, giữ đầu trẻ ngửa ra sau và nâng cằm để thông đường thở (kỹ thuật ngửa đầu - nâng cằm).
- Tiến hành hồi sức tim, phổi (CPR) cho trẻ bằng cách:
Thổi ngạt: Với trẻ nhỏ, đặt miệng của bạn trên cả mũi và miệng của trẻ để thổi ngạt được kín. Với trẻ lớn hơn, một tay ép cánh mũi và đưa miệng của bạn thổi vào miệng của trẻ. Thổi chậm, đều trong 1- 2 giây và ngực của trẻ sẽ phồng lên, thổi ngạt 5 nhịp thở đầu tiên.
Ép tim ngoài lồng ngực: Ngay sau thổi ngạt 5 nhịp đầu tiên, tiến hành ép tim ngoài lồng ngực. Sử dụng một tay đặt vuông góc với lồng ngực, (trẻ lớn/người lớn có thể dùng hai tay).
Vị trí ép tim: 1/2 dưới xương ức, ấn xuống ngực sâu khoảng 1/3 -1/2 lồng ngực theo đường kính trước sau. Tốc độ ép tim 100-120 lần/phút. Những lần tiếp theo tiếp tục thực hiện theo chu kỳ 30 lần ép tim/2 lần thổi ngạt.
Tiếp tục ép tim và thổi ngạt liên tục (cả trong quá trình vận chuyển cấp cứu) cho tới khi trẻ tự thở lại được, hồng hào trở lại.
Bước 5: Sau khi nạn nhân tỉnh cần đặt nạn nhân ở tư thế an toàn: Nằm nghiêng, kê cao gối hai bên vai, nới rộng quần áo để phòng tránh trẻ bị ngạt thở trở lại. Lau khô người, thay quần áo và ủ ấm bé sau đó nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất.
Các bác sĩ lưu ý, không được ngừng hồi sức tim phổi nếu trẻ chưa có nhịp thở. Khi ép tim ngoài lồng ngực, không ấn ngực quá mạnh sẽ gây gãy xương sườn, đụng dập phổi. Cần đưa trẻ bị đuối nước đến các cơ sở y tế để tiếp tục kiểm tra và theo dõi các biến chứng sau đuối nước.
Nguyễn Phượng
