Từ năm 2019, Việt Nam đã chuyển giao 25 giống lúa sang Cuba để khảo nghiệm tại nhiều vùng sinh thái khác nhau. Sau quá trình đánh giá kỹ lưỡng, đến tháng 6/2025, bốn giống lúa Việt Nam chính thức được Cuba đưa vào sản xuất đại trà.
Bốn giống được lựa chọn gồm OM8017, OM6976, OM5451 và LTH31. Các giống này cho năng suất vượt trội, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, đồng thời thích nghi hiệu quả với điều kiện khí hậu khắc nghiệt của Cuba như nắng nóng kéo dài, độ ẩm cao và mưa lớn. Chất lượng gạo cũng được đánh giá phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng bản địa.
Những đặc tính nổi bật của từng giống
OM8017 là giống lúa thuần, được tuyển chọn từ tổ hợp lai OM5472/Jasmine 85. Giống này được nhượng quyền khai thác cho Tổng công ty CP Giống cây trồng Thái Bình từ năm 2013 và từng nằm trong nhóm 10 giống lúa tốt nhất của Viện Lúa ĐBSCL năm 2012. OM8017 nổi bật với đặc điểm cây khỏe, cứng, chống chịu sâu bệnh tốt, ít bị ảnh hưởng bởi thời tiết bất lợi. Lúa chín đều, bông dài, hạt sáng và đóng hạt dày, tỷ lệ chắc cao.
OM6976 là giống lúa thuần do Công ty CP Giống cây trồng Trung ương phát triển và đã được công nhận giống Quốc gia. Đây là giống có hàm lượng sắt cao trong gạo, thời gian sinh trưởng linh hoạt theo từng vùng sinh thái và khả năng thích nghi rất rộng. Giống này chống chịu tốt với rầy nâu, bệnh đạo ôn, vàng lá và lùn xoắn lá. Năng suất ổn định, vụ đông xuân đạt 9–10 tấn/ha, vụ hè thu từ 7–7,5 tấn/ha. Hạt gạo trong, ít bạc bụng, cơm mềm ngay cả khi nguội, phù hợp thị trường tiêu thụ.
OM5451 được công nhận giống quốc gia từ cuối năm 2011, có khả năng thích ứng trên nhiều loại đất, chịu phèn mặn khá tốt, năng suất bình quân 6–7 tấn/ha. Gạo trắng trong, thon dài, cơm mềm và có mùi thơm nhẹ. Đây là giống được nông dân ĐBSCL, Đông Nam Bộ và Tây Nguyên canh tác quanh năm; riêng năm 2020–2021, diện tích gieo trồng tại miền Tây lên tới gần 850.000 ha.
LTH31, giống lúa do Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam phát có thời gian sinh trưởng 105–107 ngày trong vụ mùa và 128–130 ngày trong vụ xuân muộn. Cây cao 110–115 cm, đẻ nhánh trung bình 5–6 bông hữu hiệu/khóm, thân cứng và chống đổ tốt. Tỷ lệ hạt chắc đạt 90%, năng suất có thể vượt 80 tạ/ha, trung bình đạt 65–68 tạ/ha. Đây là giống lúa chất lượng cao với gạo trắng trong, cơm mềm – đậm – dai (độ bền thể gel 74 mm, nhiệt độ hóa hồ thấp), đồng thời chống chịu khá với bệnh đạo ôn, bạc lá, khô vằn và rầy nâu.
Năng suất vượt trội tại Cuba, gấp gần ba lần giống bản địa
Khi được trồng khảo nghiệm tại các tỉnh Matanzas, Cienfuegos và Mayabeque, ba giống lúa Việt Nam đạt năng suất trung bình 6,15 tấn/ha – cao gấp gần ba lần giống bản địa của Cuba vốn chỉ đạt 2,12 tấn/ha theo số liệu năm 2025 của Tập đoàn Nông nghiệp Cuba. Thời gian sinh trưởng của các giống này chỉ 100–110 ngày, ngắn hơn đáng kể so với giống bản địa (120–125 ngày), giúp nông dân tiết kiệm chi phí, rút ngắn chu kỳ sản xuất và chủ động hơn trong mùa vụ.
Giống LTH31 được Cuba đặt tên thương mại VIBA31. Còn ba giống OM8017, OM6976 và OM5451 do Viện Lúa ĐBSCL nghiên cứu được Cuba đặt tên thương mại lần lượt là VIBA17, VIBA76 và VIBA51.
Tên thương mại "VIBA" được ghép từ "VI" (Việt Nam) và "BA" (Cuba), thể hiện tình hữu nghị, sự chia sẻ về khoa học công nghệ và cam kết tăng cường an ninh lương thực giữa hai nước.
Nhiều nông dân Cuba bày tỏ sự phấn khởi khi năng suất tăng đột biến. Anh Lázaro Puerta, nông dân huyện Florida (tỉnh Camaguey), chia sẻ trên TTXVN: "Tôi rất biết ơn kiến thức mà các chuyên gia Việt Nam truyền đạt. Nhờ đó, sản lượng lúa trên cánh đồng của chúng tôi đã tăng từ 2–3 tấn thóc tươi/ha lên trên 8 tấn/ha".
Việc các giống lúa Việt Nam được đưa vào sản xuất quy mô lớn tại Cuba không chỉ giúp tăng sản lượng, giảm phụ thuộc nhập khẩu mà còn khẳng định uy tín của ngành chọn tạo giống Việt Nam trên trường quốc tế.
Ngọc Minh
