Theo các tài liệu lịch sử, người Inca là một nhánh của người Anh Điêng Nam Mỹ. Vào khoảng giữa thế kỷ 15, người Inca dần dần hùng mạnh, xây dựng được đế quốc số một ở Nam Mỹ, với trung tâm là nước Pêru ngày nay.
Đế quốc này trải rộng trên một diện tích tới 800.000km2. Người Inca kiểm soát phần lớn phía tây Nam Mỹ, tập trung ở dãy núi Andes, thông qua các cuộc chinh phạt và đồng hóa hòa bình
Nền kinh tế của người Inca không sử dụng tiền và không có thị trường. Họ trao đổi hàng hóa và dịch vụ theo quan hệ đối ứng giữa các cá nhân, một cộng đồng, một nhóm người hoặc các nhà lãnh đạo Inca. Đồng thời, cư dân Inca tích trữ tài sản dưới dạng vàng, đồ trang sức và các khoáng sản quý khác của Trái đất.
Đế quốc của người từng trải rộng trên một diện tích tới 800.000km2.
Tuy nhiên, mọi chuyện dần thay đổi khi Francisco Pizarro González (1475-1541), một nhà thám hiểm và chinh phục thực dân Tây Ban Nha, tiến xuống nam Panama và thâm nhập lãnh thổ Inca vào năm 1526.
Năm 1529, sau một cuộc thám hiểm, Pizarro về Tây Ban Nha hỏi xin chinh phục vùng đất và được hoàng tộc chấp thuận. Đây cũng là thời điểm, hai con trai của hoàng đế Inca Huayna Capac, là Huáscar và Atahualpa, đang tranh giành ngôi báu gây bất ổn xã tắc và suy yếu đế quốc.
Francisco Pizarro đã lập mưu tàn sát cư dân bản địa vốn hiếu khách rồi bắt Atahualpa làm con tin. Trong vòng chưa đầy nửa năm, tới 750 tấn vàng đã được người Inca đem cống nạp cho F. Pizarro nhằm chuộc lại vị thủ lĩnh trẻ tuổi của họ.
Nhưng kẻ khai hóa bội tín, sau khi nhận cả đống vàng cao như núi nhiều đến nỗi không còn chỗ chứa, Pizarro đã nhẫn tâm sát hại Atahualpa vào ngày 29/8/1533 đánh dấu sự cáo chung của triều đại Inca oanh liệt.
Kể từ thời điểm này, kho vàng huyền thoại trở thành một trong những điều bí ẩn nhất của lịch sử cận đại.
Kho vàng khổng lồ khiến nhiều người cất công tìm kiếm. Ảnh minh họa
Trong nhiều năm qua, các nhà thám hiểm và khảo cổ học đã không ngừng dấn thân vào hành trình truy tìm kho báu để đời của người Inca.
Người ta từng xác định rằng, hồ Quađaviđa của Côlômbia ngày nay chính là "hồ vàng" trong truyền thuyết.
Năm 1545, một đội thám hiểm Tây Ban Nha đã vớt được mấy trăm món đồ bằng vàng nơi nước hồ tương đối nông. Điều đó đã chứng minh tính xác thực của truyền thuyết "hồ vàng" và cũng thêm phần hấp dẫn đối với những người săn tìm báu vật. Nhưng việc mò tìm, trục vớt ở chỗ nước sâu trong hồ thì vẫn chưa bao giờ thành công.
Năm 1860, một nhà thám hiểm người Anh tên là Barth Blake cũng tuyên bố đã tìm thấy kho báu Inca trong loạt thư gửi về cho bạn bè của mình. Blake là người cuối cùng tìm thấy kho báu này và tài liệu của ông được coi là những mô tả chi tiết nhất về số vàng đã mất của người Inca mà thế giới biết đến ngày nay.
“Có hàng ngàn miếng vàng và bạc thủ công mỹ nghệ thời tiền Inca. Đây là những tác phẩm kim hoàn đẹp nhất mà chúng ta tưởng tượng được, những tượng hình người, chim, thú với kích thước như thật được làm từ vàng và bạc ở khắp nơi...”, Blake viết trong thư.
Vì không thể mang theo tất cả số vàng về một mình, Blake đã lấy một lượng ít ỏi rồi quay ngược trở về nhưng cuối cùng cũng biến mất một cách bí ẩn. Hơn một trăm năm kể từ khi Blake biến mất với những thông tin về vị trí của số vàng đã mất thì cho tới nay kho báu này vẫn chưa được tìm thấy và những cuộc truy lùng vẫn tiếp tục.
Nhiều bí ẩn xoay quanh kho báu hàng tấn vàng.
Cho đến tận bây giờ vẫn song song tồn tại nhiều giả thuyết khác nhau về kho báu. Giả thuyết phổ biến nhất thuộc về giới sử gia, khi họ tin rằng các kho báu được cất giấu bên dưới lòng đất kinh đô Cusco của đế chế Inca, trong hệ thống đường hầm dạng địa đạo mà người ngoài khó bề thâm nhập. Bằng chứng là những tài liệu kèm bản vẽ đã khai quật được, với các ký hiệu hướng dẫn rối rắm đầy bí ẩn khó xác định lối vào chính.
Còn những nhân chứng hồi đó kể lại với các hậu duệ cùa mình, rằng thủ lĩnh Atahualpa đã phái nhiều cận thần tỏa ra khắp nơi lấy vàng đem về cống nộp, chứng tỏ ngoài địa danh Cusco ra còn những kho báu bí mật khác. Thậm chí có cả các giả thuyết khẳng định người Inca đã vận chuyển vàng lên phía bắc lục địa châu Mỹ, hoặc xuống phía nam giấu ở những địa bàn hiểm trở cốt lưu lại kho báu trọn vẹn cho hậu thế, với trị giá thời điểm hiện nay có thể lên tới hàng chục tỉ USD.
Thực ra người Inca không coi trọng giá trị vật chất của thứ kim loại quý hiếm này, vàng đối với họ đơn giản chỉ là "mồ hôi của thần mặt trời Inti", vị thần tối cao trong tín ngưỡng thờ phụng của người Inca. Vàng không được coi là biểu tượng của sự giàu sang mà là một phương tiện dùng để trang trí thuần túy. Điều đáng khâm phục là giới nghệ nhân Inca cổ đại đã làm ra các kiệt tác điêu khắc từ vàng ròng, mô tả hình dáng của nhiều đồ vật khác nhau với đường nét chạm khắc chính xác đến từng chi tiết nhỏ nhất.
Vàng đối với người Inca đơn giản chỉ là "mồ hôi của thần mặt trời Inti"
Điều bí ẩn nữa là hàng nghìn tác phẩm bằng vàng thuộc dạng này, từng được các nhà khai hóa đến từ bên kia đại dương mục kích tận mắt, chỉ sau một thời gian ngắn đã đột ngột biến mất không để lại dấu vết, góp phần tạo nên huyền thoại khiến nhiều kẻ tham lam hằng mơ tưởng.
Ngoài ra là các kiệt tác khắc từ vàng nguyên khối, thể hiện sự tôn kính của người Inca với các đấng thần linh cũng không còn công khai tồn tại nữa... Rõ ràng là họ đã có kế hoạch chuẩn bị quy mô từ trước hòng cất giấu các báu vật truyền đời, tránh khỏi sự dòm ngó của những kẻ không thân thiện.
