Ở nhà thuê, đi xe máy cũ, mặc đồ local brand nhưng mua cái đệm ngủ 15 triệu, máy lọc không khí 1 cái ở phòng khách, 1 cái ở phòng ngủ,...
Nếu đã từng thấy những người bạn, người đồng nghiệp quanh mình tâm sự những điều na ná như vậy thì xin chúc mừng, bạn đã được tai nghe mắt thấy một minh chứng sống động cho xu hướng tiêu dùng ngược: Không đổ tiền vào thứ người ta dễ nhìn thấy, mà đầu tư cho những thứ phục vụ trực tiếp cho thể chất và tinh thần của bản thân.
Tiêu tiền để mình thoải mái, không cần khoe mẽ chỉ để được khen
Tiêu dùng ngược, nói nôm na dễ hiểu thì là thế này: Tôi đầu tư cho những thứ phục vụ đời sống tinh thần, thể chất của tôi thay vì chi tiền cho những món đồ chỉ để khoe khoang, như quần áo hàng hiệu, phụ kiện xa xỉ hay đồ công nghệ.
Minh Trang (24 tuổi, Hà Nội) - Một cô gái tôn thờ chủ nghĩa tiêu dùng ngược này, cho biết: “Mình có 5 bộ quần áo đi làm, 1 cái túi đựng laptop, 2 đôi giày thể thao, 1 đôi cao gót. Điện thoại thì vẫn đang dùng iPhone 11 được gần 7 năm rồi chưa đổi. Nếu tính giá trị của những món đồ mình trưng lên người khi đi làm hay đi chơi, thì quả thực có khi còn chưa đến 5 triệu nữa. Cũng rất lâu rồi mình chưa mua quần áo, không phải vì cố tiết kiệm, mà vì mình thích dùng tiền để đầu tư cho chất lượng sống hơn”.
Đầu tư cho chất lượng sống theo quan điểm của Minh Trang là chiếc đệm ngủ 9 triệu để ngủ dậy không đau lưng; là chiếc ghế công thái học giá 3,5 triệu đồng để ngồi làm việc không lo vẹo cổ, cong cột sống; là cái máy lọc không khí giá 8,5 triệu đồng để phục vụ bản thân lẫn 2 bé mèo; là máy hút ẩm 4 triệu để mùa nồm không "phát điên" vì sàn nhà lúc nào cũng ướt nhèm nhẹp!
Dồn hết tiền để sắm những vật dụng đó rồi, nên thành ra cô bạn chẳng còn mặn mà với việc sắm sửa những vật ngoài thân nữa.
Không còn suy nghĩ phải ra vẻ có của để được nể trọng hay được đánh giá là thành công, “thế hệ cợt nhả” đang dần hình thành lối sống và lối tư duy khác: Ít thể hiện - nhiều trải nghiệm, ít phô bày - nhiều tận hưởng. Họ bắt đầu xem trọng những thứ mà người ta thường nghĩ chỉ có… người già mới để tâm: Chất lượng giấc ngủ, độ êm của gối, độ lún của đệm, độ bụi mịn trong phòng, âm thanh không bị nhiễu,...
Quan điểm tiêu dùng này còn cho thấy một sự chuyển biến trong tâm lý: Gạt áp lực đồng trang lứa, áp lực mua nhà mua xe sang 1 bên,... để quay về bên trong, muốn đối đãi tử tế với bản thân, chấp nhận bản thân đang mệt, đang cần nghỉ, đang cần một không gian an toàn để tự chữa lành.
Và tất cả những khoản chi tưởng là ngược đời kia, thực chất chính là sự đầu tư cho quá trình ấy.
Nhưng có khi nào vì mình xong… lại hối hận không?
Xu hướng tiêu dùng ngược có lẽ không chỉ là một trào lưu nhất thời, mà là sự chuyển dịch lâu dài trong tư duy sống và chi tiêu của giới trẻ. Tuy nhiên, cũng như mọi xu hướng, nó mang theo cả mặt tích cực lẫn những rủi ro đáng cân nhắc.
Ưu điểm dễ thấy đầu tiên chính là mức độ gắn kết với chính mình. Việc dám chi tiền cho bản thân, cho những nhu cầu không ai nhìn thấy, chứng minh người trẻ đã bắt đầu hiểu và ưu tiên những gì thực sự quan trọng trong đời sống cá nhân.
Một người chọn mua máy lọc không khí vì sống ở thành phố ô nhiễm, hay sắm đệm xịn vì từng mất ngủ kéo dài,... đều đang học cách lắng nghe cơ thể mình, chứ không chạy theo những tiêu chuẩn bên ngoài. Điều này có thể dẫn đến sức khỏe tinh thần tốt hơn, khả năng tự chăm sóc cao hơn, và sống ít phụ thuộc vào đánh giá của người ngoài.
Thứ hai, tiêu dùng ngược giúp xây dựng thói quen tài chính lành mạnh: Mua có chọn lọc, có nghiên cứu, ưu tiên chất lượng thay vì số lượng. Những người theo xu hướng này thường không mua nhiều, nhưng mỗi món đều phải có giá trị sử dụng thật sự. Một bộ chăn ga đắt tiền nhưng dùng 5 năm vẫn thấy sướng còn hơn 10 bộ rẻ mà giặt vài lần là xù. Tư duy ít mà chất đang giúp họ tránh được vòng lặp tiêu dùng thừa mứa, vung tay quá trán, từ đó sống gọn gàng và tỉnh táo hơn.
Tuy nhiên, tiêu dùng ngược cũng có những “cái bẫy” tinh vi.
Đầu tiên là nguy cơ tự lừa dối chính mình, tức là nhiều khi bạn nghĩ mình đang chi tiêu thông minh vì phục vụ đời sống tinh thần, nhưng thật ra là đang… tìm lý do để tiêu xài cảm tính. Ví dụ một chiếc máy xông tinh dầu 1 triệu cũng đủ thư giãn, nhưng bạn lại đổ tiền mua loại 5 triệu chỉ vì xứng với gu sống tối giản. Nói cách khác, tiêu dùng ngược vẫn có thể bị thao túng bởi các chiến dịch marketing, nếu bạn không thật sự hiểu nhu cầu thật của mình là gì.
Điểm hạn chế thứ hai là xu hướng này có thể vô tình tạo ra áp lực ngược. Sống tử tế với bản thân, nghe thì rất hay nhưng nếu cứ so sánh “tụi nó sắm máy chiếu mini rồi, mình chưa có” hay “cả thế giới đang detox tinh thần bằng lọ tinh dầu này, mình mà không có là quê” thì bạn lại rơi vào vòng xoáy khác: Vòng xoáy của những kỳ vọng mới, nhưng được bọc trong vỏ bọc rất lành mạnh. Từ khoe hàng hiệu chuyển sang khoe lối sống có gu, về bản chất vẫn là dùng thước đo người khác để đánh giá mình.
Cuối cùng, cũng cần nhớ rằng không phải ai cũng có điều kiện tài chính để theo đuổi lối tiêu dùng ngược. Đôi khi những món phục vụ bản thân tốt lại có giá thành cao, đòi hỏi sự đầu tư dài hạn. Nếu không đủ tỉnh táo, người trẻ dễ bị cuốn vào chủ nghĩa tiêu dùng trá hình, nghĩa là chi tiền vì thấy món đó đại diện cho phong cách sống đáng mơ ước, hơn là vì mình thật sự cần nó.
Mọi sự trên đời đều có 2 mặt, có mặt tích cực thì cũng có mặt tiêu cực. Tiêu dùng ngược cũng không phải ngoại lệ. Nó tốt hay nó xấu, tích cực hay tiêu cực, tất cả vẫn là do cách chúng ta đưa ra quyết định dựa trên sự hiểu mình: Cần thật không hay chỉ đang theo trend bất chấp mà tưởng mình sống chất với bản thân?
Ngọc Linh
