Phát hiện loài động vật đặc biệt quý hiếm
Tổ chức Quốc tế Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) mới đây đã công bố loạt hình ảnh ghi lại những loài động vật hoang dã đặc biệt hiếm gặp tại Việt Nam sau nhiều thập kỷ. Những tư liệu này được thu thập từ chiến dịch đặt bẫy ảnh quy mô lớn chưa từng có, triển khai trong vòng bốn năm tại 21 khu rừng đặc dụng trên cả nước.
Hoạt động khảo sát nằm trong khuôn khổ Dự án Bảo tồn Đa dạng Sinh học do Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tài trợ. WWF-Việt Nam và WWF-Hoa Kỳ phối hợp cùng các ban quản lý rừng địa phương và Viện Nghiên cứu Động vật hoang dã Leibniz để lắp đặt và vận hành hệ thống bẫy ảnh tại các khu vực nghiên cứu.
Mục tiêu của dự án là theo dõi những biến động quan trọng của quần thể thú và các loài chim sống dưới tán rừng, qua đó đánh giá hiệu quả của các chương trình bảo tồn đa dạng sinh học đang được triển khai tại Việt Nam.
Kết quả cho thấy số lượng và mức độ đa dạng của các loài thú và chim có xu hướng tăng lên, phản ánh tín hiệu tích cực về sự phục hồi của hệ sinh thái rừng. Tuy vậy, các mối đe dọa vẫn hiện hữu, đặc biệt là tình trạng bẫy bắt trái phép, khiến những kết quả đạt được vẫn còn rất mong manh.
Trong đợt khảo sát, các nhà khoa học đã ghi nhận ít nhất 49 loài thú và 11 loài chim trĩ, bao gồm 9 loài đặc hữu của khu vực Trung Trường Sơn và 22 loài nằm trong danh sách bị đe dọa ở cấp độ toàn cầu.
Đáng chú ý, bẫy ảnh đã ghi lại hình ảnh của mang lớn, gấu ngựa và cầy giông đốm lớn – những loài cực kỳ hiếm, với rất ít ghi nhận trong suốt khoảng 20 năm trở lại đây. Riêng cầy giông đốm lớn thuộc nhóm cực kỳ nguy cấp trong Sách đỏ Việt Nam, gần như rất hiếm khi xuất hiện ngoài tự nhiên.
Theo các chuyên gia của WWF-Việt Nam, phần lớn những loài được ghi nhận trong khảo sát là các loài có khả năng phục hồi tương đối tốt trước áp lực săn bắt. Dữ liệu cũng cho thấy chúng chủ yếu phân bố ở những khu vực hẻo lánh, ít chịu tác động trực tiếp từ con người.
Khảo sát năm 2024 được triển khai nối tiếp nghiên cứu giai đoạn 2019–2022 do cùng dự án thực hiện, qua đó tạo điều kiện so sánh và theo dõi xu hướng biến động đa dạng sinh học tại 21 khu vực theo thời gian.
Những kết quả thu được không chỉ đóng góp trực tiếp cho hệ thống chỉ số giám sát đa dạng sinh học ở cấp quốc gia và quốc tế, mà còn giúp các khu bảo tồn xác định rõ những vùng ưu tiên, từ đó phân bổ nguồn lực bảo tồn một cách hiệu quả và có trọng tâm hơn.
Loài Cầy vằn quý hiếm cũng được ghi nhận trong đợt bẫy ảnh vừa qua.
Đặc điểm cầy giông đốm lớn là gì mà quý hiếm đến vậy?
Theo thông tin từ website của Trung tâm Công nghệ và Bảo tồn thiên nhiên (CTNC), cầy giông đốm lớn (Viverra megaspila) là một trong những loài thú ăn thịt hiếm nhất và đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng cao tại Việt Nam. Số lượng cá thể được ghi nhận trong tự nhiên cực kỳ ít, và từ năm 2004 đến nay không có thêm bất kỳ bằng chứng khoa học đáng tin cậy nào xác nhận sự tồn tại của loài.
Thực trạng này khiến giới bảo tồn lo ngại cầy giông đốm lớn có thể đã biến mất khỏi lãnh thổ Việt Nam. Nguyên nhân chính dẫn đến suy giảm quần thể là tình trạng mất sinh cảnh ở các vùng đất thấp, cùng với nạn săn bắt và buôn bán trái phép. Trước nguy cơ này, việc đề xuất đưa loài vào Phụ lục II của Công ước CITES được xem là cần thiết nhằm tăng cường các biện pháp bảo vệ ở cấp độ quốc tế.
Về đặc điểm hình thái, cầy giông đốm lớn có kích thước tương đối lớn so với nhiều loài cầy khác. Chiều dài thân dao động khoảng 76–77 cm, đuôi dài từ 33–39 cm và trọng lượng trung bình đạt 9–12 kg. Bộ lông của loài có màu sắc biến thiên từ xám bạc, vàng nâu đến nâu xám, nổi bật với các đốm đen nâu nhỏ phân bố khắp cơ thể. Những đốm này có thể tách rời hoặc liên kết thành các vệt sọc kéo dài phía sau vai, tạo nên dấu hiệu nhận dạng đặc trưng.
Xét về tình trạng bảo tồn, cầy giông đốm lớn được Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) xếp vào nhóm Nguy cấp (EN). Theo Công ước CITES, loài hiện nằm trong Phụ lục III. Tại Việt Nam, cầy giông đốm lớn được quy định trong Nghị định 06/2019/NĐ-CP, thuộc Nhóm IIB – nhóm các loài bị hạn chế khai thác và sử dụng vì mục đích thương mại.
Về phân bố, tại Việt Nam loài này được đánh giá là cực kỳ hiếm. Những ghi nhận cuối cùng có xác nhận khoa học được thực hiện vào năm 2004 tại Vườn quốc gia U Minh Thượng và Vườn quốc gia Yok Don. Kể từ đó, dù nhiều cuộc khảo sát được tiến hành, cầy giông đốm lớn vẫn không được ghi nhận trở lại, làm dấy lên mối lo ngại nghiêm trọng về khả năng tuyệt chủng cục bộ. Trên phạm vi khu vực, loài còn được ghi nhận tại một số quốc gia Đông Nam Á khác như Lào, Campuchia, Thái Lan và Myanmar.
Về sinh thái học, cầy giông đốm lớn chủ yếu sinh sống ở các khu vực đất thấp, thường dưới độ cao 300 m so với mực nước biển. Sinh cảnh ưa thích của loài bao gồm rừng thường xanh, rừng bán thường xanh, rừng lá rụng và đặc biệt là các khu rừng đầm lầy than bùn. Tuy nhiên, hiểu biết về tập tính sinh học của loài vẫn còn rất hạn chế. Cho đến nay, chưa có công trình khoa học nào công bố chi tiết về chế độ ăn của cầy giông đốm lớn, phản ánh khoảng trống lớn trong nghiên cứu và nhu cầu cấp thiết phải tiếp tục điều tra, bảo tồn loài này.
(Tổng hợp/Ảnh: Internet)
Thùy Linh
