Mới đây, Tập đoàn Kokuyo của Nhật Bản công bố kế hoạch mua lại cổ phần của Công ty Cổ phần Tập đoàn Thiên Long (HoSE: TLG) với mục tiêu trở thành công ty mẹ của doanh nghiệp này. Thông tin lập tức gây chú ý lớn, bởi Thiên Long từ lâu được xem là “ông trùm” bút bi và văn phòng phẩm của Việt Nam. Nhiều người cũng đặt câu hỏi: Kokuyo rốt cuộc “khủng” đến mức nào?
Từ bìa sổ kế toán đến thương hiệu Kokuyo
Kokuyo được thành lập vào năm 1905, bắt đầu từ một cửa hàng nhỏ chuyên bán bìa cho sổ kế toán kiểu Nhật (wacho) với người sáng lập là Zentaro Kuroda - chàng thanh niên 26 tuổi rời quê nhà Toyama để lập nghiệp tại Osaka.
Thời điểm đó, cửa hàng chỉ bán phần bìa - vốn chỉ chiếm khoảng 5% giá trị của cả cuốn sổ. Ngay trên trang web hiện nay của Kokuyo cũng mô tả đây là một công việc “khó có lời”, “một thị trường ngách cực kỳ nhỏ”. Dù vậy, Zentaro vẫn kiên định với lựa chọn của mình và từng bước mở rộng cửa hàng.
Điều đáng chú ý là Kokuyo, ra đời năm 1905, đến nay đã có lịch sử 120 năm - một điều hiếm có, bởi tại Nhật Bản, số doanh nghiệp tồn tại hơn 100 năm chỉ chiếm chưa tới 1% trong tổng số khoảng 1,6 triệu công ty trên toàn quốc.
Ba năm sau, Kuroda bắt đầu tự sản xuất toàn bộ sổ wacho, chính thức cạnh tranh với những nhà sản xuất lâu đời. Với tư duy cải tiến, ông nhanh chóng nhận ra sự chuyển dịch từ bút lông sang bút mực, từ kế toán Nhật sang hệ thống sổ sách kiểu phương Tây.
Năm 1913, Kuroda trở thành một trong những người Nhật đầu tiên sản xuất sổ kế toán phương Tây, đồng thời chuyển hệ thống kế toán nội bộ sang chế độ kép hiện đại.
Đến năm 1917, thương hiệu Kokuyo ra đời, mang ý nghĩa “vinh danh quê hương”, đặt nền móng cho hành trình phát triển vượt bậc. Công ty mở rộng quy mô với ba nhà máy liên tiếp, trở thành nhà cung cấp sổ sách và giấy văn phòng hàng đầu miền Tây Nhật Bản. Thập niên 1930, Kokuyo hợp tác với tập đoàn Oji Paper để sản xuất giấy sổ cái nội địa đầu tiên và năm 1932 cho ra mắt giấy viết màu đầu tiên tại Nhật.
Trong thời chiến, Kokuyo mở các cơ sở tại Trung Quốc và Indonesia, đồng thời chuyển một phần năng lực sang phục vụ quân đội nhưng vẫn duy trì thế mạnh trong ngành giấy văn phòng.
Từ văn phòng phẩm đến nội thất
Sau chiến tranh, Kokuyo tiếp tục đổi mới sản phẩm với loạt mặt hàng mang tính biểu tượng như sổ Campus (1965) hay sổ dã ngoại năm 1959. Một bước ngoặt lớn đến vào năm 1960 khi công ty chính thức bước chân vào thị trường nội thất văn phòng với sản phẩm đầu tiên: tủ hồ sơ thép. Thành công nhanh chóng khiến Kokuyo xây dựng nhà máy Yao (1961), rồi trung tâm sản xuất tự động hiện đại ở Kashiwara vào năm 1971.
Thập niên 1970 đánh dấu sự tăng trưởng bùng nổ: Kokuyo niêm yết cổ phiếu trên sàn Tokyo và Osaka (1973), doanh thu vượt mốc 100 tỉ yen vào năm 1979. Bên cạnh nội thất văn phòng, Kokuyo còn phát triển hàng loạt dòng sản phẩm mới như ghế xoay, bàn học trẻ em KuruKuruMeka, hộp file FS hay các loại keo dán Pritt, glue tape…
Song song đó, công ty đầu tư mạnh vào nghiên cứu, phát triển, xây dựng trung tâm nghiên cứu môi trường văn phòng (1996) và áp dụng triết lý “Universal Design” năm 1999, tạo ra nhiều sản phẩm tối ưu trải nghiệm người dùng.
Từ thập niên 1990, Kokuyo bước vào giai đoạn toàn cầu hóa mạnh mẽ. Công ty mở văn phòng tại Đức (1993), Hong Kong (1995), rồi phát triển mạng lưới sản xuất quốc tế tại Thái Lan, Malaysia, Việt Nam (2005) và Trung Quốc. Các mảng kinh doanh mới cũng hình thành, nổi bật là lĩnh vực thương mại điện tử và bán hàng qua catalog với các thương hiệu Kaunet (Nhật), Easy Buy (Trung Quốc), Actus (châu Âu).
Một cột mốc lớn là thương vụ thâu tóm Camlin - thương hiệu văn phòng phẩm nổi tiếng của Ấn Độ vào năm 2011, giúp Kokuyo mở rộng sâu vào thị trường Nam Á. Công ty cũng triển khai showroom nội thất đầu tiên tại Bangkok (2018), đồng thời duy trì vị thế là nhà cung cấp nội thất cho văn phòng, bảo tàng, trường học, bệnh viện, sân vận động và các công trình công cộng lớn.
Kokuyo hiện hoạt động trên ba trụ cột chính:
- Stationery: văn phòng phẩm, thiết bị học tập, đồ chơi giáo dục, giấy, sổ, bút, hàng promotional.
- Furniture: nội thất văn phòng, nội thất công cộng, dịch vụ thiết kế không gian.
- Online – Catalog Sales & Retail: bán hàng trực tuyến, mail-order và bán buôn thiết bị văn phòng.
Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, Kokuyo vẫn giữ được sự ổn định: doanh thu và lợi nhuận tăng trưởng - đặc biệt nhờ mảng nội thất văn phòng hưởng lợi từ nhu cầu “work-from-office / work-from-home” (làm việc tại văn phòng/ làm việc tại nhà) phục hồi.
Trong tầm nhìn chiến lược “CCC 2030” - tức “Change, Challenge, Create 2030” - Kokuyo định hướng trở thành một hệ sinh thái kinh doanh đa dạng, vượt ra ngoài ý niệm truyền thống về sản xuất văn phòng phẩm. Mục tiêu doanh thu trung dài hạn đạt tới 500 tỷ yên (khoảng 3,2 tỷ USD).
Tập đoàn có trụ sở tại Osaka và được dẫn dắt bởi Chủ tịch – CEO Hidekuni Kuroda - đời thứ tư của nhà sáng lập Zentaro Kuroda, tiếp tục duy trì triết lý “làm giàu cho xã hội bằng sản phẩm và dịch vụ hữu ích”.
Sự hiện diện mạnh mẽ tại Việt Nam
Theo thông tin từ Vietnam Finance, Kokuyo đã mở rộng hoạt động sang thị trường Việt Nam từ đầu những năm 2000 với chuỗi sản phẩm văn phòng phẩm mang thương hiệu Campus. Hãng không chỉ nhập khẩu, mà còn phát triển mạng lưới phân phối, bán lẻ và phân phối nội thất, văn phòng phẩm để phục vụ nhu cầu học tập và văn phòng trong nước.
Thương hiệu Campus đã từng bước khẳng định vị thế ở Việt Nam, đặc biệt với nhóm học sinh–sinh viên và người dùng ưa chuộng văn phòng phẩm có chất lượng, thiết kế quốc tế và giá cả hợp lý. Điều này giúp Kokuyo xây một nền tảng nhận diện thương hiệu vững chắc trước khi thực hiện M&A.
Kokuyo hiện diện tại Việt Nam thông qua Công ty TNHH Kokuyo Việt Nam với nhà máy & văn phòng tại Khu công nghiệp Nhật Bản, Hải Phòng; có diện tích khoảng 51.544 m². Nhà máy sản xuất file tài liệu, hộp đựng tài liệu, vở học sinh, nhãn dán… và có thể sản xuất cho cả thị trường Việt Nam lẫn xuất khẩu sang Nhật Bản và các nước châu Á.
Tháng 11/2005, công ty Kokuyo Việt Nam chính thức nhận giấy phép đầu tư và khởi công xây dựng nhà máy tại Hải Phòng, với vốn đầu tư khoảng 24 triệu USD.
Theo thông tin tuyển dụng từ năm 2006 (khi nhà máy đi vào hoạt động), tại thời điểm đó có khoảng “gần 500 lao động”. Nhà máy Kokuyo tại Việt Nam - bên ngoài việc phục vụ nhu cầu nội địa - cũng đóng vai trò như một phần chuỗi cung ứng quốc tế của tập đoàn gốc: sản xuất vở, file, nhãn… theo tiêu chuẩn quốc tế.
Theo kế hoạch, Kokuyo sẽ thực hiện thương vụ mua lại cổ phần của Công ty Cổ phần Tập đoàn Thiên Long (HoSE: TLG) thông qua hai giao dịch. Giao dịch đầu tiên là mua lại toàn bộ cổ phần của Công ty Cổ phần Đầu tư Thiên Long An Thịnh, đơn vị đang nắm giữ 46,82% cổ phần TLG và hiện thuộc sở hữu của nhóm nhà sáng lập Thiên Long.
Tiếp đó, Kokuyo sẽ thành lập một pháp nhân chuyên biệt để thực hiện chào mua công khai tối đa 18,19% số cổ phần đang lưu hành của TLG, tương đương hơn 15,9 triệu cổ phiếu. Sau khi hoàn tất hai giao dịch, cả TLG và Thiên Long An Thịnh sẽ trở thành công ty con của Kokuyo do quy mô vốn điều lệ của mỗi doanh nghiệp đều vượt 10% vốn điều lệ của tập đoàn Nhật Bản. Tỷ lệ sở hữu dự kiến của Kokuyo tại TLG sau thương vụ đạt 65,01%.
Kokuyo cho biết các giao dịch dự kiến hoàn tất vào tháng 11/2026 và không ảnh hưởng đáng kể đến kết quả kinh doanh hợp nhất trong năm tài chính kết thúc ngày 31/12/2025. “Các giao dịch sẽ được triển khai trong tinh thần hợp tác và hướng đến tăng trưởng bền vững, tạo ra giá trị dài hạn cho cả hai bên,” Kokuyo nhấn mạnh trong thông báo.
Cũng trong ngày 4/11, Kokuyo đã thông qua việc ký kết thỏa thuận với nhóm nhà sáng lập và cộng sự, liên quan đến giao dịch mua lại cổ phần Thiên Long An Thịnh và chào mua công khai cổ phiếu TLG.
Giá trị ước tính của thương vụ lên tới 27,6 tỷ yen (tương đương 4.600 tỷ đồng), khoảng 79.000 đồng/cổ phiếu. Kokuyo sẽ sử dụng nguồn vốn tự có để thanh toán. Hai công ty liên kết của Thiên Long là Phương Nam Cultural JSC và PEGA Holdings JSC không nằm trong phạm vi giao dịch.
Phạm Trang
