Nga tăng cường không kích, Ukraine vào thế bấp bênh
Trên nóc một tòa nhà ở Kiev vào cuối tháng 11, một nhóm nhỏ tình nguyện viên mặc đồng phục không đồng bộ đang canh gác trong lo lắng. Vào ban ngày, tất cả đều là thẩm phán tại các tòa án tối cao của Ukraine. Cứ hai tuần một lần, họ lại tập hợp lại thành một đơn vị phòng không tạm thời, chỉ được trang bị một cặp súng máy thời Liên Xô để bắn hạ các đàn máy bay không người lái.
Yuriy Chumak, một trong những tình nguyện viên và là thẩm phán Tòa án Tối cao đang tại nhiệm, cho biết đó là "cách rẻ nhất".
Công việc của họ đã trở nên nguy hiểm hơn rất nhiều trong những tháng gần đây khi Nga tăng cường tấn công bằng máy bay không người lái, gây kinh hoàng cho các thành phố của Ukraine gần như hàng ngày.
Trong 6 tháng qua, các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Nga đã tăng từ khoảng 400 vụ vào tháng 5 lên hơn 2.400 vụ vào tháng 11, theo số liệu thống kê của CNN từ các lực lượng vũ trang Ukraine. Đã có ít nhất 1.700 cuộc tấn công bằng máy bay không người lái vào tháng 12.
Điều đó đã khiến Ukraine rơi vào tình thế bấp bênh. Chỉ vài tuần nữa là Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump sẽ trở lại Nhà Trắng với lời hứa chấm dứt chiến tranh, khả năng hỗ trợ quân sự trong tương lai của Mỹ cho Kiev đang trở nên không chắc chắn.
Phòng không Ukraine hạ phần lớn tên lửa Shahed: Nga cái khó ló cái khôn
Khi cuộc tấn công leo thang, CNN đã phát hiện ra những chi tiết mới về việc mở rộng một nhà máy bí mật thúc đẩy cuộc chiến máy bay không người lái của Moscow. Nhà máy tại Khu kinh tế đặc biệt Alabuga, ở vùng Tatarstan phía nam của Nga, đã tăng đáng kể quy mô sản xuất máy bay không người lái tấn công và giám sát.
Các nguồn tin ẩn danh cho CNN biết nhà máy hiện cũng đang sản xuất hàng nghìn máy bay không người lái "mồi nhử", được thiết kế để làm suy yếu khả năng phòng thủ của Ukraine. Hình ảnh vệ tinh do CNN và các chuyên gia phân tích cho thấy hai tòa nhà bổ sung đã được xây dựng tại địa điểm này và an ninh được tăng cường.
Sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự đặc biệt vào Ukraine, nước này đã bắt đầu nhập khẩu máy bay không người lái Shahed của Iran. Nhưng đến đầu năm 2023, Moscow và Tehran đã ký một thỏa thuận trị giá 1,75 tỷ đô la để Nga sản xuất máy bay không người lái trong nước, theo các tài liệu bị rò rỉ do nhóm tình báo mạng InformNapalm của Ukraine cung cấp cho CNN.
Khu kinh tế đặc biệt Alabuga, nằm cách Moscow khoảng 600 dặm về phía đông, ban đầu được thành lập vào năm 2006 để thu hút các công ty phương Tây với các khoản giảm thuế hấp dẫn. Nhưng sau khi chiến tranh nổ ra, một phần của khu đất đã mở rộng đáng kể từ khi chuyển sang sản xuất quân sự, theo hình ảnh vệ tinh.
Alabuga hiện là nhà máy chính sản xuất máy bay không người lái Shahed-136 – hay Geran-2, theo cách gọi của Nga - với thỏa thuận sản xuất 6.000 chiếc vào tháng 9 /2025, theo các tài liệu bị rò rỉ. Alabuga dường như đã hoàn thành hợp đồng đó. Nhà máy đã sản xuất 2.738 máy bay không người lái Shahed vào năm 2023 và tăng gấp đôi trong 9 tháng đầu năm 2024.
Ngoài Shahed, có vẻ như Alabuga đã sản xuất máy bay không người lái "mồi nhử" công nghệ thấp kể từ mùa hè.
"Quân đội Nga phát hiện ra tương đối nhanh rằng hệ thống phòng không của Ukraine có thể bắn hạ phần lớn Shahed", Samuel Bendett, cố vấn tại CNA, một tổ chức nghiên cứu phi lợi nhuận có trụ sở tại Virginia, cho biết.
"Nga cần một vũ khí, một hệ thống về cơ bản có thể tạo ra vô số mục tiêu giả cho lực lượng phòng thủ Ukraine", ông nói thêm.
Vào tháng 6/2023, Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ đã công bố hình ảnh vệ tinh của khu phức hợp và xác định hai tòa nhà có liên quan đến sản xuất máy bay không người lái. Các tài liệu nội bộ do Viện Khoa học và An ninh Quốc tế thu được đã xác nhận vị trí và tiết lộ rằng Alabuga là bên chính chịu trách nhiệm sản xuất và cung cấp máy bay không người lái Shahed cho quân đội Nga.
Từ tháng 3 đến tháng 9, hai tòa nhà mới đã xuất hiện, làm tăng diện tích của địa điểm sản xuất lên 55%, theo phân tích hình ảnh vệ tinh của CNN.
Mặc dù không rõ mục đích chính xác của các tòa nhà mới, nhưng chúng nằm trong hàng rào an ninh xung quanh hai công trình ban đầu, cho thấy chúng là một phần của cùng một hoạt động, David Albright, cựu thanh tra vũ khí của Liên Hợp Quốc nói với CNN.
Từ tháng 6 đến tháng 9, việc xây dựng bắt đầu ở lối đi trên cao kết nối các tòa nhà mới và ban đầu, được hoàn thành vào tháng 11, theo hình ảnh vệ tinh. Việc xây dựng một lối đi khác đang được tiến hành và có vẻ sẽ kết nối các tòa nhà ban đầu với các ký túc xá công nhân gần đó, một trong số đó đã bị tấn công trong một cuộc không kích bằng máy bay không người lái tầm xa của Ukraine vào tháng 4. Hơn 10 người đã bị thương trong cuộc tấn công, truyền thông nhà nước Nga đưa tin.
Albright và nhóm của ông cũng xác định được lưới trên đỉnh của cả 4 tòa nhà, mà họ đánh giá là lồng "chống máy bay không người lái" được thiết kế để bảo vệ cơ sở, cho thấy mối lo ngại ngày càng tăng về vấn đề an toàn tại địa điểm này.
Hé lộ vai trò của một đối tác
Khi Alabuga tập trung vào việc tăng cường sản xuất, một đối tác khác dường như đang vào cuộc để giúp giảm bớt các vấn đề liên quan đến lệnh trừng phạt trong chuỗi cung ứng: Trung Quốc.
Từ tháng 9/2023 đến tháng 6/2024, 34 công ty Trung Quốc đã "hợp tác" với Alabuga, ký các hợp đồng trị giá khoảng 700 triệu nhân dân tệ, tương đương hơn 8 tỷ rúp (96 triệu đô la), các nguồn tin trong tình báo quốc phòng Ukraine nói với CNN. Các nguồn tin cho biết những công ty đó đã cung cấp các bộ phận và vật liệu, thiết bị sản xuất để sản xuất UAV và một công ty thậm chí còn cung cấp thiết bị gây nhiễu để bảo vệ Alabuga khỏi các cuộc tấn công của máy bay không người lái.
Theo các nguồn tin, máy bay không người lái Gerbera dựa trên nguyên mẫu của Trung Quốc từ một công ty có tên là Skywalker Technology, công ty này cũng đang cung cấp "bộ dụng cụ" để chế tạo chúng. Một hợp đồng ban đầu cho 2.000 bộ dụng cụ đã được ký vào tháng 5, với Skywalker đề nghị cung cấp thêm 8.000 bộ nữa vào tháng 7, họ cho biết.
CNN đã liên hệ với Skywalker Technology để xin bình luận nhưng chưa nhận được phản hồi.
Vai trò của Trung Quốc tại Alabuga có vẻ sẽ còn phát triển hơn nữa. Chỉ cách địa điểm này vài dặm, một trung tâm vận tải mới đang được xây dựng. "Khu phức hợp hậu cần Đặng Tiểu Bình", được đặt theo tên của cố lãnh đạo Trung Quốc, là tuyến đường sắt trực tiếp giữa Nga và Trung Quốc, dự kiến sẽ vận chuyển tới 100.000 container mỗi năm, theo một video quảng cáo.
Bắc Kinh khẳng định rằng họ chưa bao giờ cung cấp vũ khí sát thương cho bất kỳ bên nào trong cuộc chiến ở Ukraine.
Đáp lại yêu cầu bình luận của CNN về máy bay không người lái, văn phòng phát ngôn viên Bộ ngoại giao Trung Quốc cho biết trong một tuyên bố rằng Trung Quốc duy trì "lập trường khách quan và trung lập về vấn đề Ukraine", đồng thời nói thêm rằng nước này "kiểm soát chặt chẽ việc xuất khẩu hàng hóa sử dụng kép cho mục đích quân sự và dân sự".
Minh Khôi
