Bí ẩn bắt đầu
Vào năm 1739, một nhà sử học địa phương ở Aston, Hertfordshire, Vương quốc Anh đã phát hiện ra một vật thể rỗng hình khối mười hai mặt (thập nhị diện) đều được làm bằng đồng.
Nó được tìm thấy ở khu vực từng là khu định cư của người La Mã ở ngã tư hai con đường. Đây là khám phá đầu tiên được biết đến, ít nhất là trong thời hiện đại, về cái mà ngày nay được gọi là Khối mười hai mặt La Mã (hoặc Gallo-La Mã).
Gần đây nhất, vào năm 2023, tại làng Norton Disney ở Lincolnshire, Vương quốc Anh, một tình nguyện viên của Nhóm Khảo cổ và Lịch sử Norton Disney đã phát hiện ra một khối mười hai mặt khác được bảo quản tốt ở khu vực trước đây từng khai quật được các đồng xu và kim chỉ La Mã.
Đây sẽ là vật thể tương tự thứ 33 được phát hiện cho đến nay ở Anh thuộc về văn minh La Mã. Tổng cộng, khoảng 130 vật thể tương tự đã được phát hiện phần lớn ở khu vực phía bắc/tây bắc của Đế chế La Mã.
Vậy tất cả khối 12 mặt được tìm thấy ở đâu?
Phần lớn những phát hiện nằm ở khu vực thuộc đế chế La Mã rộng lớn trước đây. Những khu vực này bao gồm Áo, Thụy Sĩ, Hungary, Anh, Bỉ, Đức, Pháp, Luxembourg, Hà Lan, Áo, Thụy Sĩ, Croatia và Hungary ngày nay.
Phát hiện ở cực bắc là gần Bức tường Hadrian, cắt ngang nước Anh và cực nam là ở Arles, Pháp. Vật thể ở cực tây xuất hiện tại Fishguard (Wales) và vật thể ở cực đông tại trại quân đoàn Brigeto (Szőny, Hungary).
Nhưng điều kỳ lạ là không có phát hiện nào ở vùng ngày nay là Ý, Tây Ban Nha, Bắc Phi hoặc các tỉnh phía đông của Đế chế La Mã. Tất cả đây đều là các khu vực có lịch sử lâu dài bị La Mã chiếm đóng và tạo ảnh hưởng nhất.
Một số khối mười hai mặt được tìm thấy trong nhà tắm công cộng, trong doanh trại quân đội, trong nhà hát, trong đền thờ, trong giếng và dưới lòng sông.
Một số được tìm thấy trong các kho lưu trữ tiền xu và tại một địa điểm có thể là một cửa hàng bán đồ kim loại quý, cho thấy có lẽ rằng chúng có giá trị khá cao.
Có một điều kỳ lạ khác: Các khối mười hai mặt có thiết kế tương tự, nhưng nhỏ hơn nhiều, cũng được tìm thấy ở các khu vực của Con đường tơ lụa trên biển, một khu vực ven biển của Con đường tơ lụa cổ xưa nối liền Trung Quốc, Đông Nam Á, Ấn Độ, bán đảo Ả Rập, Somalia, Ai Cập và châu Âu từ khoảng thế kỷ thứ 2.
Đi giải bí ẩn mục đích của những khối 12 mặt
Mục đích của khối 12 mặt La Mã là gì tới nay vẫn chưa có lời giải. Vô số các thử nghiệm khoa học được thực hiện nhưng chưa đạt độ thống nhất.
Phiên bản vàng tại Châu Á của những khối mười hai mặt khá nhỏ và dường như là những hạt trang sức trang trí. Hoặc, chúng có thể có mục đích tôn giáo hoặc bùa chú nào đó.
Chúng trông khá giống với thiết kế của các khối mười hai mặt La Mã. Có thể thiết kế của họ bắt nguồn từ sự tương tác thương mại hàng hải giữa Đông Nam Á và thế giới La Mã. Hoặc có lẽ đây chỉ là một sự trùng hợp ngẫu nhiên.
Thành phần của chúng được mô tả là đặc trưng của loại 'kim loại súng có chì' của người La Mã được sử dụng để đúc các vật thể làm bằng kim loại hợp kim đồng tái chế hỗn hợp.
Ước tính có khoảng 200 nhà khoa học và nhà nghiên cứu đã đưa ra các bài báo và bài báo về chủ đề khối mười hai mặt La Mã.
Và không thiếu những ý tưởng, đề xuất, giả thuyết nghiệp dư và chuyên nghiệp cho rằng khối mười hai mặt là: một vật trang trí hoặc một món đồ xa xỉ, chuôi kiếm, vũ khí hoặc một phần của vũ khí, một công cụ cắm hoa, một chiếc chân nến, giá đỡ cho các loại gậy, một công cụ hiệu chỉnh tiền xu, một công cụ định cỡ nhẫn ngón tay, một phần của nhạc cụ, một quân hiệu La Mã, một loại bùa, thiết bị bói toán, đồ chơi v.v…
Điều bí ẩn hơn là không có đề cập nào đến khối mười hai mặt được tìm thấy trong các tác phẩm, bản vẽ, tác phẩm điêu khắc hoặc tranh bích họa thời đó. Có thể chúng quá chuyên biệt và hiếm đến mức rất ít người quen thuộc với chúng. Hoặc cách sử dụng và ý nghĩa của chúng bí mật đến mức chỉ một số ít người biết.
Khối thập nhị diện đầu tiên của La Mã được phát hiện tại Anh trong thế kỷ 18. Kể từ đó, hơn một trăm năm đã qua, các khối tương tự đã xuất hiện tại Hà Lan, Bỉ, Pháp, Đức, Áo và Thụy Sĩ. Được đúc từ kim loại và có dạng hình dodecahedron rỗng, mỗi khối có kích thước tương đương một quả bóng chày, với những lỗ hổng lớn trên mỗi mặt và được đinh tán ở mỗi góc.
Dù không thể xác định chính xác niên đại của chính kim loại, một trong những khối này đã được tìm thấy trong các lớp đất có niên đại từ thế kỷ 1 đến thế kỷ 5 sau Công nguyên. Đặc biệt, một khối làm từ đồng đã được khai quật bên ngoài thành phố cổ Tongeren của La Mã vào năm 1939 và hiện được trưng bày tại Bảo tàng Gallo-Roman.
Guido Creemers, người đứng đầu Bảo tàng Gallo-Roman, trong một cuộc phỏng vấn với LiveScience, cho biết đã có nhiều giả thuyết được đưa ra về công năng của những khối thập nhị diện này, từ lịch, công cụ đo đất, đến vương trượng, tuy nhiên không có giả thuyết nào được coi là thỏa đáng. Đến nay, vẫn còn nhiều tranh cãi và thuyết giảng xung quanh chức năng của chúng, bao gồm cả giả thuyết rằng chúng có thể là bộ phận của một loại vũ khí, công cụ nông nghiệp, hoặc thậm chí là xúc xắc và đồ chơi.
