Ngành lúa gạo Việt Nam vừa ghi dấu một cột mốc quan trọng trong hành trình nâng tầm chất lượng và thương hiệu, khi lần đầu tiên xuất khẩu thành công 500 tấn gạo Japonica mang nhãn hiệu "Gạo Việt xanh, phát thải thấp" sang Nhật Bản – thị trường được đánh giá là khắt khe bậc nhất thế giới về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm và môi trường.
Lô gạo Japonica xuất khẩu sang Nhật Bản là sản phẩm của Đề án "Sản xuất 1 triệu ha lúa chuyên canh chất lượng cao, phát thải thấp", đang được triển khai tại một số tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, trong đó có Đồng Tháp và An Giang – những địa phương có điều kiện thổ nhưỡng phù hợp và kinh nghiệm sản xuất lúa gạo lâu đời.
Điểm đặc biệt tạo nên giá trị khác biệt cho lô hàng không chỉ nằm ở giống lúa, mà còn ở quy trình sản xuất "xanh", được áp dụng đồng bộ từ khâu canh tác đến thu hoạch, chế biến.
Theo đó, lượng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, nước tưới được tiết giảm tối đa; phát thải khí nhà kính trong toàn bộ chuỗi giá trị được kiểm soát chặt chẽ, đáp ứng các tiêu chí khắt khe về môi trường của thị trường nhập khẩu.
Về đặc tính, gạo Japonica có hạt tròn, trắng, khi nấu cho cơm dẻo mềm, vị ngọt tự nhiên, rất phù hợp với văn hóa ẩm thực Nhật Bản, đặc biệt trong các món sushi, cơm nắm hay cơm hộp – những sản phẩm đòi hỏi chất lượng gạo ổn định và đồng đều.
Japonica giống lúa của phân khúc cao cấp
Japonica là một trong hai nhóm lúa chính của thế giới, bên cạnh Indica, có nguồn gốc từ Đông Á như: Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc.
Nhóm lúa này nổi tiếng với hạt ngắn, tròn, hàm lượng amylose thấp (khoảng 15–20%), nhờ đó cơm có độ dẻo, mềm và bóng, khác biệt rõ rệt so với nhiều giống lúa phổ biến tại Việt Nam trước đây.
Về sinh trưởng, lúa Japonica có thời gian sinh trưởng trung bình đến dài ngày, thân cây thấp, cứng, ít đổ ngã, khả năng đẻ nhánh ở mức trung bình. Tuy nhiên, giống lúa này ưa khí hậu mát, ôn đới hoặc cận ôn đới, nhạy cảm với nhiệt độ cao, đòi hỏi quy trình canh tác và quản lý kỹ thuật nghiêm ngặt hơn so với lúa Indica.
Nếu được trồng đúng điều kiện, năng suất Japonica khá cao và ổn định, chất lượng gạo đồng đều, dễ đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu cao cấp.
Đặc biệt, giá trị thương phẩm của gạo Japonica thường cao hơn nhiều giống lúa thông thường, mở ra dư địa gia tăng thu nhập cho nông dân.
Những năm gần đây, lúa Japonica đã và đang được trồng thử nghiệm và mở rộng tại nhiều vùng của Việt Nam, như Đồng bằng sông Hồng, trung du miền núi phía Bắc và một số khu vực có điều kiện khí hậu mát, đất đai phù hợp. Sản phẩm chủ yếu phục vụ xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, EU, cũng như phân khúc gạo cao cấp, gạo sạch, gạo hữu cơ trong nước.
Một số giống Japonica đang được trồng phổ biến gồm J02, DS1, Koshihikari (nhập nội) và các giống được lai tạo, chọn lọc trong nước nhằm phù hợp hơn với điều kiện canh tác tại Việt Nam.
Giới chuyên gia đánh giá, lúa Japonica có nhiều ưu điểm vượt trội như chất lượng cao, dễ xây dựng thương hiệu, giá bán tốt, phù hợp định hướng phát triển nông nghiệp giá trị cao và đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe. Tuy nhiên, giống lúa này cũng đặt ra không ít thách thức: kén điều kiện khí hậu, ít chịu nóng, chi phí đầu tư ban đầu cao, yêu cầu trình độ canh tác và liên kết sản xuất chặt chẽ.
Dù vậy, trong bối cảnh ngành lúa gạo Việt Nam đang chuyển mạnh từ "lượng" sang "chất", Japonica được xem là một trong những giống lúa mở đường cho phân khúc gạo cao cấp.
Ngọc Minh
