Hai nữ sinh cùng nhập viện vì 1 lý do
Viện Sức khỏe Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) gần đây đã tiếp nhận nhiều trường hợp trầm cảm ở tuổi vị thành niên tới khám và điều trị, trong đó có bệnh nhân đã lên kế hoạch tự tử hoặc tự sát nhưng không thành.
Thạc sĩ, BSNT Ngô Tuấn Khiêm, Viên sức khoẻ tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho hay, gần đây nhất viện đã tiếp nhận 2 trường hợp bệnh nhân ở vị thành niên có hành vi tự sát.
Trường hợp đầu tiên là nữ sinh N.T.L (19 tuổi), sinh viên đại học năm nhất tại Hà Nội. Bệnh nhân vốn có học lực khá, tính cách hiền lành, ít bạn bè thân thiết.
Sau khi bố ốm nặng, nữ sinh rơi vào trạng thái lo âu, mất ngủ, chán nản, giảm ăn, sút cân và dần mất hứng thú với việc học tập và sinh hoạt thường ngày.
Giai đoạn sau, cô xuất hiện ý nghĩ tiêu cực, lên kế hoạch treo cổ và đã chuẩn bị công cụ tự tử. May mắn, bệnh nhân được bạn cùng phòng phát hiện kịp thời. Sau đó, bệnh nhân được gia đình đưa đi điều trị.
L được chẩn đoán trầm cảm nặng không loạn thần, có ý tưởng và hành vi tự sát.
Trường hợp thứ hai là nữ sinh lớp 9 (15 tuổi) nhập viện sau khi uống thuốc diệt chuột để tự tử. Bệnh nhân sống cùng bố và ông bà sau khi bố mẹ ly hôn. Hoàn cảnh gia đình thiếu sự gắn kết.
Gần đây, nữ sinh bị bạn bè cô lập, chán nản, thu mình, học lực giảm sút. Nữ sinh đã nhờ tới sự giúp đỡ của bố nhưng bố lại coi đó là chuyện của trẻ con nên không có sự can thiệp.
Nữ sinh có biểu hiện trầm cảm và hành vi tự hủy hoại bản thân. Bệnh nhân đã dùng thuốc chuột để tự sát nhưng được phát hiện và đưa tới cấp cứu tại Trung tâm Chống độc của Bệnh viện Bạch Mai. Sau đó, bệnh nhân được chuyển sang Viện Sức khỏe Tâm thần của bệnh viện để điều trị, bác sĩ Khiêm cho hay.
Trầm cảm rất dễ gặp ở tuổi vị thành niên
BSCKII Bùi Văn Lợi – Phó Trưởng phòng Rối loạn cảm xúc và rối loạn ăn uống, Viện Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai, cho biết theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và UNICEF, tuổi vị thành niên – giai đoạn từ 10 đến 19 tuổi – là thời kỳ chuyển giao quan trọng giữa tuổi thơ và trưởng thành. Đây là khoảng thời gian con người phát triển mạnh mẽ cả về thể chất, tâm lý và cảm xúc nhưng cũng chính ở giai đoạn này, "kẻ thù thầm lặng" mang tên trầm cảm có thể len lỏi trong tâm trí hàng triệu bạn trẻ trên toàn cầu.
Bác sĩ Lợi cho biết tỷ lệ mắc trầm cảm ở trẻ em và trẻ vị thành niên lần lượt khoảng 2–3% và 8%, và con số này vẫn đang có xu hướng tăng nhanh.
Theo thống kê toàn cầu, 34% thanh thiếu niên từ 10–19 tuổi có nguy cơ trầm cảm lâm sàng.
Tại Mỹ, trong 10 năm (2009–2019), tỷ lệ trầm cảm ở thanh thiếu niên tăng gần gấp đôi – từ 8,1% lên 15,8%. Ở Đông Nam Á, các con số liên quan đến trầm cảm ở thanh thiếu niên cũng rất đáng lo ngại: 34,9% tại Thái Lan, 33,1% tại Malaysia và hơn 27% tại Indonesia, Myanmar. Tại Việt Nam, theo số liệu của Bệnh viện Nhi Trung ương, tỷ lệ này dao động từ 5% đến 8%.
Trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tử vong ở thanh thiếu niên: đứng thứ 4 trong nhóm 10–14 tuổi và thứ 3 trong nhóm 15–24 tuổi.
Điều đáng nói là nhiều trường hợp bệnh nhân không được phát hiện kịp thời vì các biểu hiện trầm cảm ở trẻ vị thành niên không điển hình như người lớn. Thay vì buồn bã, các em có thể cáu gắt, kích động, thu mình hoặc có hành vi nổi loạn…
Có nhiều nguyên nhân dẫn tới trầm cảm ở tuổi vị thành niên, trong đó có thể kể đến những yếu tố như: yếu tố tâm lý – xã hội (bạo lực, lạm dụng, mất người thân, cha mẹ ly hôn, áp lực học tập), yếu tố di truyền và sinh hóa não bộ…
Trong một số trường hợp, trục HPA (vùng dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận) hoạt động quá mức trong giai đoạn dậy thì có thể làm mất cân bằng hormone, từ đó gây ra rối loạn cảm xúc.
Các chất dẫn truyền thần kinh kiểm soát cảm xúc, năng lượng và giấc ngủ như serotonin, dopamine, noradrenaline thường bị rối loạn ở người trầm cảm.
Bác sĩ Lợi cho hay, yếu tố di truyền của trầm cảm cũng rất rõ ràng. Trẻ có bố hoặc mẹ bị trầm cảm có nguy cơ mắc bệnh cao gấp đôi bạn bè đồng trang lứa.
Những dấu hiệu cần đặc biệt lưu tâm
Theo bác sĩ Lợi, các biểu hiện trầm cảm ở tuổi vị thành niên có thể rất đa dạng và dễ nhầm lẫn với "tính khí tuổi mới lớn", nhưng nếu thấy trẻ có những dấu hiệu sau kéo dài, phụ huynh nên đặc biệt chú ý:
- Cáu gắt vô cớ, dễ nổi nóng;
- Mất hứng thú với mọi thứ, kể cả những sở thích trước đây;
- Hay than buồn, cảm thấy vô dụng, thất vọng về bản thân;
- Khó tập trung, kết quả học tập sa sút;
- Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều;
- Tự làm đau bản thân, nghĩ về cái chết hoặc có hành vi tự sát.
Bác sĩ Lợi cho biết nhiều bệnh nhân trầm cảm tuổi vị thành niên không được phát hiện sớm do gia đình chủ quan, thiếu quan sát. Khi bệnh nhân xuất hiện hành vi tự tử, tình trạng bệnh đã trở nên nghiêm trọng thì gia đình mới phát hiện ra và đưa người bệnh đi can thiệp chuyên sâu.
Phát hiện sớm và can thiệp kịp thời là chìa khóa giúp trẻ vị thành niên vượt qua trầm cảm. Gia đình, nhà trường và xã hội cần phối hợp chặt chẽ trong việc tạo dựng môi trường sống lành mạnh, hỗ trợ tâm lý và giáo dục kỹ năng ứng phó với căng thẳng cho trẻ, bác sĩ Lợi nhấn mạnh.
Ngọc Minh
