Từ ngày 15/12/2025, Nghị định 282/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, bổ sung và điều chỉnh nhiều mức xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội. Trong đó, các quy định liên quan đến xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh, cư trú và đi lại của công dân Việt Nam và người nước ngoài trên lãnh thổ Việt Nam được siết chặt với khung xử phạt tăng mạnh, bao phủ hầu hết các hành vi vi phạm phổ biến hiện nay.
Theo Điều 21 của Nghị định, những vi phạm nhẹ nhưng thường gặp sẽ bị xử phạt từ 300.000 đến 2 triệu đồng. Cụ thể, người nước ngoài đi lại trong lãnh thổ Việt Nam nhưng không mang theo giấy tờ tùy thân, giấy tờ cư trú hợp lệ có thể bị phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300.000 đến 500.000 đồng.
Ngoài ra, các hành vi như không thông báo mất hộ chiếu hoặc giấy tờ xuất nhập cảnh, khai sai sự thật để được cấp hoặc gia hạn giấy tờ, vào khu vực hạn chế khi chưa được phép, không xuất trình giấy tờ khi cơ quan chức năng yêu cầu, cư trú quá hạn dưới 16 ngày, nhập cảnh không có giấy tờ hợp lệ hoặc chiếm đoạt, chiếm giữ giấy tờ xuất nhập cảnh của người khác đều bị xử phạt trong khung từ 500.000 đến 2 triệu đồng.
Đối với các hành vi có tính chất nghiêm trọng hơn, Nghị định quy định mức phạt từ 3 đến 5 triệu đồng. Nhóm vi phạm này bao gồm việc tẩy xóa, sửa chữa hộ chiếu; cho thuê, cho mượn giấy tờ xuất nhập cảnh; sử dụng giấy tờ của người khác để nhập cảnh hoặc qua lại biên giới.
Đáng chú ý, các cơ sở lưu trú không thực hiện khai báo tạm trú cho từ 1 đến 3 người nước ngoài cũng thuộc diện bị xử phạt trong khung này. Trường hợp vượt biên trái phép hoặc cư trú quá hạn từ 16 đến 30 ngày, mức phạt có thể tăng lên từ 5 đến 10 triệu đồng.
Nghị định 282/2025/NĐ-CP cũng đưa ra khung xử phạt từ 10 đến 15 triệu đồng đối với các hành vi như sử dụng hộ chiếu giả, tem AB giả, giấy tờ xuất nhập cảnh giả; cư trú quá hạn từ 30 đến 60 ngày; hoặc cơ sở lưu trú không khai báo tạm trú cho từ 4 đến 8 người nước ngoài. Đây được xem là nhóm vi phạm có nguy cơ cao ảnh hưởng trực tiếp đến công tác quản lý cư trú và bảo đảm an ninh trật tự.
Mức xử phạt tiếp tục tăng lên từ 15 đến 20 triệu đồng đối với người nước ngoài làm việc, hoạt động tại Việt Nam khi chưa được cấp phép; cư trú quá hạn từ 60 đến 90 ngày; mua bán hộ chiếu; hoặc công dân Việt Nam sử dụng thị thực nước ngoài giả.
Các hành vi bảo lãnh người nước ngoài nhưng khai sai sự thật, nhập cảnh sai mục đích, giả mạo hồ sơ để được cấp hộ chiếu, hoặc cư trú quá hạn từ 90 đến 180 ngày sẽ bị xử phạt từ 20 đến 25 triệu đồng.
Đáng chú ý, Nghị định quy định mức phạt cao nhất từ 30 đến 40 triệu đồng đối với các hành vi đặc biệt nghiêm trọng. Bao gồm việc vào trụ sở cơ quan ngoại giao, tổ chức quốc tế khi chưa được phép; người nước ngoài cư trú tại khu vực cấm; chủ phương tiện đưa người qua biên giới mà không làm thủ tục nhập cảnh; tổ chức hoặc môi giới xuất nhập cảnh trái phép nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự; không chấp hành quyết định trục xuất; cư trú quá hạn từ một năm trở lên; hoặc vượt biên rồi ở lại Việt Nam mà không có giấy tờ hợp lệ.
Riêng các hành vi vi phạm của cư dân biên giới sẽ được xử lý theo các quy định riêng tại các nghị định về quản lý và bảo vệ biên giới quốc gia.
Nghị định 282/2025/NĐ-CP mang ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý về quản lý xuất cảnh, nhập cảnh và cư trú trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới.
Việc quy định rõ ràng, chi tiết và phân tầng mức xử phạt theo tính chất, mức độ vi phạm giúp tăng tính răn đe, khắc phục tình trạng coi nhẹ các quy định về giấy tờ, cư trú và đi lại, vốn là những “kẽ hở” dễ bị lợi dụng cho các hành vi vi phạm pháp luật, gian lận hồ sơ hoặc tổ chức xuất nhập cảnh trái phép.
Ở góc độ quản lý nhà nước, nghị định mới góp phần nâng cao hiệu quả kiểm soát người nước ngoài cư trú, làm việc và hoạt động tại Việt Nam, đồng thời tăng trách nhiệm của công dân Việt Nam, cơ sở lưu trú và các tổ chức, cá nhân liên quan.
Việc siết chặt nghĩa vụ khai báo, xuất trình giấy tờ và chế tài đối với hành vi làm giả, cho mượn hoặc mua bán giấy tờ xuất nhập cảnh giúp cơ quan chức năng chủ động phòng ngừa rủi ro về an ninh, trật tự, nhất là trong bối cảnh các loại tội phạm xuyên biên giới, di cư trái phép và lao động “chui” có xu hướng gia tăng.
Bên cạnh yếu tố kiểm soát, Nghị định 282/2025/NĐ-CP còn thể hiện thông điệp quản lý hiện đại và minh bạch, hướng tới bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của người dân và người nước ngoài tuân thủ đúng quy định pháp luật.
Việc phân định rõ các hành vi vi phạm, mức phạt tương ứng và áp dụng thống nhất trên toàn quốc giúp hạn chế tình trạng tùy tiện trong xử lý, tạo môi trường pháp lý rõ ràng, ổn định cho hoạt động du lịch, đầu tư, lao động và giao lưu quốc tế, qua đó góp phần giữ vững an ninh quốc gia song song với thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội.
Thái Hà
